Antep Fıstığı Bitkisinde Sulama
Verim çağındaki Antep fıstığının yıllık su ihtiyacı 750-800 mm arasındadır. Hazirandan başlayıp ağustos ayı sonuna kadar o yılki yağışa ek olarak 20 gün ara ile sulama yapılması ve her sulamada 110-150 cm derinliğe kadar toprağın ıslatılması, Antep fıstığında gelişmeyi artırıp periyodisitenin kısmen önlenmesine etkili olmaktadır.
Sulama yapılırken dikkatli olunmalıdır; çünkü sulama suyunun gövde ile temas etmesi durumunda, kök boğazı çürüklüğü zararından dolayı ağaçlarda kurumalar meydana gelebilmektedir. Suyun ağacın gövdesine değmeyecek şekilde, taç iz düşümünün dışına verilmesi durumunda herhangi bir zararlanma görülmemektedir.
Amacı;
- Bitki gelişimi için gerekli nemi sağlamak amacıyla toprağa su eklemek,
- Kısa dönemli kuraklıklara karşı ürünü sigorta etmek,
- Toprağın ve havanın serinletilmesi yoluyla bitki gelişimi için daha elverişli bir ortam hazırlamak,
- Toprakta bulunan tuzun eritilmesini ve yıkanmasını sağlamak,
- Toprakta çatlamaların zararını azaltmak,
- Taban taşının yumşatılmasını sağlamaktır.
Antep Fıstığı İçin Uygun Sulama Yönteminin Seçimi
Sulama uygulamasına karar verdikten sonra en uygun sulama yöntemi, mevcut olanaklar değerlendirilerek tespit edilir. Bu seçim yapıldıktan sonra arazi sulamaya hazırlanmalıdır. Çünkü sulama sistemlerini uygulanabilirlik koşulları veya diğer bir anlatımla sisteme etki eden faktörler, sulama yapılacak arazinin büyüklüğü ve gereksinim duyulan toprak işleme metodlarıyla doğrudan ilişkilidir.
Antep Fıstığı Sulama Sistemleri
Sulama sistemleri; yüzey (basınçsız) sulama sistemleri ve yüzey altı (basınçlı) sulama sistemleri olarak gruplandırılabilir. Her ikisi de belirli uygulanabilirlik koşulları sağlandığı taktirde kullanılabilir; ancak suyu, sulama miktarı ve zamanı daha verimli kullanan sistemler; basınçlı (mini sprink ve damla) sulama sistemleridir.
Antep Fıstığı Yüzey Sulama Sistemleri
Yüzey sulama (toprak üstü) sistemlerinden olan salma ve karık sulama sistemlerinin masrafı oldukça düşüktür. Bu sistemlerde kullanılan sulama suyunun üniform (homojen) olarak uygulanması Antep fıstığı bahçelerinin farklı toprak yapısından kaynaklanan infiltrasyona (derine süzülme) ve bahçe toprağının su tutma özelliklerine bağlıdır.
Antep fıstığında karık sulama:
İyi bir yüzey sulama uygulamasını yapmak için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Üniform bir su dağılımı ve depolaması sağlamak için bahçe toprağını küçük parsellere ayırmak
- Her bir ağaç sırası için bir adet boşaltma vanası kullanmak
- Yüzey sulama sistemini planlamak ve böylece suyun, ayrılan küçük parselin başından sonuna kadar daha kısa sürede ilerlemesini sağlamak
- Bahçe eğimini sulamaya uygun hale getirmek
Antep Fıstığı Basınçlı Sulama Sistemleri
Yağmurlama (Sprink) Sulama
Yağmurlama sulamanın değişik tipleri vardır. Bunlar;
- Hortumla çekilen sulama sistemleri,
- Elle taşınabilir alüminyum yağmurlayıcılar,
- Sabit düzen yağmurlama sistemleridir.
Hortumla çekilen ve elle taşınabilen alüminyum sulama sistemleriyle Antep fıstığı bahçeleri parseller halinde sulanabilir. Bahçenin bir bölümü sulandıktan sonra sulama sisteminin diğer bir bölüme taşınmasıyla tüm bahçe sulanabilir. Ancak, bu işlem bir emek ister. Bunların ilk tesisi masrafları, sabit düzen yağmurlama sistemine göre daha düşüktür.
Mikro Sulama Sistemleri
Yüzey damlatıcıları, toprak altı damlama ve mikro yağmurlayıcılardır. Bu sistemler, bahçe toprağının sadece bir bölümünü ıslatır. İyi bir sulama için bahçe toprağının %40-60’ının ıslatılması tavsiye edilir.
Antep Fıstığı Bitkisinde İlaçlama
Antep fıstığı ağaçlarına dadanan zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir.
Kimyasal ilaçların; gerek insan sağlığı gerekse yaşadığımız çevreye olumsuz etkilerinden dolayı hastalık ve zararlılarla mücadelede öncelikle kültürel önlemlere dikkat edilmeli, kimyasal mücadele en son çare olarak düşünülmelidir. Her zararlı ve hastalığa karşı birden fazla etkili maddeye sahip ilaç bulunmaktadır. Hastalık ve zararlılara karşı yapılacak ilaçlamalarda etmenin ilaçlara karşı direnç geliştirmemesi için aynı etkili maddeye sahip ilaçları sürekli değil, diğer etkili maddeli ilaçlarla dönüşümlü olarak kullanmalıyız.
Kullanılacak ilaçlardan en iyi etkiyi sağlamak için ilaçların kullanım zamanına, dozuna ve günün saatine dikkat edilmelidir.
Kimyasal mücadelede başarı sağlanması için ilaçlama aletlerinin bakımı, temizliği kalibrasyon ayarı iyi yapılmalıdır.
İlaç karışımları hazırlanırken ilaç karışım tabloları dikkate alınmalıdır. Birden fazla ilacı aynı anda atmadan önce karışabilirliği kontrol edilmeli; çünkü her ilaç, diğer bir ilaçla ve gübreyle karışmamaktadır. Ayrıca, ilaçlarla karışabilirlikleri kavanoz testi ile denenmelidir. Karışım işleminde sıralamasında; önce su en son olarak ilaç konulmalıdır.
Antep fıstığı bahçelerinde yapılan toprak işlemeden dolayı ağaçlarda meydana gelen yaralanmalar; hastalık ve zararlılara giriş kapısı oluşturduğundan oluşan yaralar aşı macunu ile kapatılmalıdır.
Antep Fıstığı Bitkisinde Görülen Zararlılar
Antep Fıstığı Yaprak Psyllası
Ülkemiz Antep fıstığı alanlarında gerek yayılış alanı ve gerekse yoğunluk bakımından en önemli zararlılardan biri fıstık yaprak psyllası’dır. Antep fıstığı Psillidi olarak da isimlendirilir. Yumurtadan çıkan nimfler, yapraklarda bitkinin özsuyunu emerek beslenir. Zarar gören yapraklar sararıp dökülür. Yaprakların zamanından önce dökülmesi, hem ağacın zayıf kalıp bodurlaşmasına hem de sürgünlerdeki bir yıl sonra meyve verecek karagözlerin dökülmesine sebep olmaktadır.
Nimfler, beslenmeleri esnasında tatlımsı bir madde salgılamaktadır. Zararlının çok yoğun olduğu ağaçların altı, toz şeker serpilmiş gibi görünür.
Antep fıstığı Yaprak Büken Psyllası
Antep fıstığı ağaçlarında sürgünlerin büyüme konisinden çıkan genç yaprakları emerek bunların kıvrılmasına, küçük kalmasına, sürgünlerin zayıf gelişmesine ve hatta sürgünlerin kıvrılmasına neden olur.
Antep Fıstığı Kabuklu Bit ve Koşniller
Antep fıstığı alanlarında fıstık koşnili, fıstık torbalı koşnili, fıstık beyaz kabuklu biti, fıstık virgül kabuklu biti olmak üzere 4 farklı tür bulunmaktadır.
Larvalar, yaprakların öz suyunu emmek suretiyle zararlı olur. Yoğunluğun fazla olduğu Antep fıstığı bahçelerinde sürgün ve dallar gelişemez, yapraklar zamanından önce dökülür. Sonuçta Antep fıstığı ağaçları zayıf kalır, meyve verimi ve kalitesi düşer.
Fıstık koşniline karşı mücadele, kültürel önlem olarak, yoğun şekilde bulaşık dal ve sürgünler budama sırasında kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Şıralı Zenk, Antep Fıstığı Zararlısı
Nimflerinin yan yan yürümeleri ile tanınır. Fıstık alanlarında önemli zararlılardan birisidir. Ergin ve nimfleri bitki özsuyu ile beslenirler. Ayrıca salgıladıkları tatlımsı madde nedeniyle fumajin oluşumuna neden olmakta ve bunun sonucu olarak aynı yıl ürünü nitelik ve nicelik olarak olumsuz yönde etkilemektedir.
Antep Fıstığı Meyve İç Kurtları
Yumurtadan çıkan larvalar, meyve embriyosunda beslenir ve aynı meyve içerisinde pupa olur. Yılda bir döl verir.
Antep Fıstığı Dal Güvesi
Antep fıstıklarında sürgünlerin uç kısımlarında beslenerek büyüme konisini tahrip eden, salkımlar yolu ile sürgün içinde galeri açarak beslenen, sürgün ve yapraksız salkımların oluşmasına neden olan önemli bir zararlıdır.
Antep Fıstığı İç Güvesi
Larvalar meyvelerin embriyosu ile beslenir. Bulundukları meyvede besin azaldığından başka meyvelere geçerler. Bir larva 8-12 meyveyi tahrip edebilmektedir. Zararın yoğun olduğu bahçelerde %30-40 oranında meyve kaybı olabilir.
Zarar görmüş Antep fıstığı:
Antep Fıstığı Karagöz Kurdu
Fıstık karagöz kurdu, üreme ve beslenme zararı olmak üzere iki şekilde zarar yapmaktadır. Üreme sırasındaki larvalar ağaçlarda galeri açarak iletim kanallarını tahrip etmekte ve kurumalarına neden olmaktadır. Beslenme sırasında sürgün ve meyve gözleri diplerinde beslenmekte, meyve gözleri kurumakta ve dökülmektedir.
Fıstık karagöz kurduna karşı mücadelede, kimyasal mücadele ekonomik ve başarılı olmamaktadır. Bunun yerine ekonomik ve etkisi kesin olan kültürel önlemler öğütlenir.
Şubat ve mart aylarında bahçelerdeki budama artıkları demet yapılır ve tuzak olarak ağaç altına, içine bırakılır. Bahçede bulunan bütün erginler üremek amacıyla dalların içine girer ve yumurta bırakır. Erginlerin ilk giriş deliklerinden talaş çıkmaya başlayınca bu demetler toplanıp yakılmalıdır.
Karagöz kurdu tuzak dal mücadelesi:
Antep Fıstığı Göz Kurdu
İlkbaharda yumurtadan çıkan larvaların zararı sonucu fıstık ağaçları çiçek açmamakta ve meyve bağlamamaktadır.
Antep Fıstığı Bitkisinde Görülen Hastalıklar
Karazenk Hastalığı, Antep Fıstığı Hastalığı
Antep fıstığı alanlarında görülen ve halen mücadele edilen en önemli hastalıktır. Enfeksiyonlar ilkbaharda nisan sonlarına doğru ve çiçeklerin döllenmesinden sonra, meyveler küçük buğday tanesi büyüklüğüne ulaştığında başlamaktadır. Hastalığın tipik belirtileri daha çok yapraklarda ve kısmen de meyve kabuklarında görülen siyah lekelerdir. Bu lekeler zamanla tüm yaprak yüzeyini kaplayabilir bu da yaprakların kurumalarına ve zamanından önce dökülmelerine neden olur.
Asimilasyon organları zarar gören ağaçlar, zayıf düşer ve meyve içleri gelişemediğinden verim azalır. Yaprak ve meyvelerdeki zarar, ağacı zayıf düşürerek gelecek yıllardaki ürünün azalmasına neden olur. Epidemi yıllarında ağaçlar, birkaç yıl ürün vermez.
Sonbaharda hasattan sonra yere dökülen yapraklar hemen toplanıp yok edilmelidir. Bu işlem toplanan yaprakların bir yerde yakılması veya derince sürülerek gömülmesi şeklinde uygulanmalıdır. Kimyasal mücadelede, bakırlı preparatlar kullanılmaktadır.
Meyve Yanığı Hastalığı, Antep Fıstığı Hastalığı
Antep fıstığı meyvelerinde geç ilkbahar döneminden (mayıs ortası) itibaren dış kabuğun uç kısmında başlayan yanıklar görülmektedir. Ayrıca meyvelerin dış kabuğunda yanıklıklarla birlikte kırmızı kabuk dokusunda çökmeler meydana gelmekte, bu lekeler ilerleyen dönemlerde artarak kemik dokuya ve meyve içine kadar devam edebilmektedir.
Meyveler olgunlaştıkça, hasada yaklaştıkça hastalık daha da ilerlemekte ve bulaşmalar artmaktadır. Hastalık etmeni, çürükçül olduğu için, sağlam ve hastalıklı meyvelerin birlikte hasadı, hasat sonrasında da bulaşmaların devam etmesine neden olmaktadır. Ayrıca meyvenin hem dış hem iç kısmında zararlanmalar meydana getirdiğinden başka bulaşmalar ve aflatoksin için de risk oluşturmaktadır.
Antep Fıstığı Zararlıları İçin İlaç Uygulama Zamanları:
Antep Fıstığı Bitkisinde Gübreleme
Antep fıstığı yetiştiriciliğinde meyvenin içini tam doldurması ve çıtlaması için programlı olarak gübreleme gerekir. Antep fıstığında yapraktan gübreleme yerine genellikle topraktan gübreleme tercih edilmektedir. Çünkü yapraktan gübreleme geçici bir çözümdür, daha faydalı olan bitkinin topraktan beslenmesidir. Antep fıstığının köklerinin çok derinlere gitmesi nedeniyle kısa zamanda topraktan etkin besleme çok zordur.
Antep fıstığında görülen periyodisitenin (düzensiz verim) bitki beslenmesi ile ilgili olduğunu belirten birçok araştırma mevcuttur. Besin elementlerince fakir, kıraç ve susuz arazilerde yetişen Antep fıstığının gübrelenmesi zorunluluk arz etmektedir.
Gübre:
Ocak ayında, mümkün olduğu kadar derine verilmek üzere (25cm) ağacın taç iz düşümüne açılacak banta ya da özellikle plantasyonlarda, ağacın taç izdüşüm kenarına açılacak çizgilere, fosforlu gübre uygulaması yapılmalıdır. Ağacın yaşı ve toprağın yapısı göz önüne alınarak ağaç başına 1-3 kg triple süper fosfat gübresi verilebilir.
Öncelikle toprak analiz raporuna göre gübreleme yapılması tavsiye edilmektedir. Antep fıstığının yetiştiği yöre toprakları çoğunlukla kireçli yapıya sahiptir. Bu nedenle azotlu asit karakterli gübreler kullanılmalıdır. Şubat ayında ağacın yaşı ve toprağın özelliği göz önüne alınarak 2-5 kg arasında olmak üzere, amonyum sülfat gübresi taç iz düşümüne verilip tırmık veya çapa ile toprağa iyice karıştırılmalıdır.
Bölge toprağı, potasyum yönünden genellikle yeterli olmasına karşın eksikliğin olduğu yerlerde vardır. Yapılacak toprak ve yaprak analizlerine göre eksikliğin görüldüğü bahçelerde, fosfor uygulamasıyla ağaç başına 0,5-1,5 kg potasyum sülfat verilmelidir. Zamanında ve tekniğine uygun olarak yapılacak gübreleme, Antep fıstığının gelişimine büyük oranda katkı sağlamakta, verimi artırıp periyodisiteyi azaltmaktadır.
Antep Fıstığı Bitkisinde Budama ve Destek Sağlama
Budama, ağaca şekil vermek, verilen şeklin devamını sağlamak ağaçta fizyolojik dengeyi oluşturarak düzenli bir verim almak ve yaşlanmış ağaçları gençleştirerek bunlardan bir süre daha verim almak amacıyla yapılmaktadır. Budamada dikkat edilecek en önemli nokta, budamanın tırnak bırakılmadan yapılmasıdır. Antep fıstığı ağaçlarında budama üç aşamada yapılmalıdır.
Genç Ağaçlarda Şekil Budaması
Antep fıstığı ağaçları reçineli olduklarından, aşırı dal kesiminden hoşlanmaz. Bu nedenle ileri dönemlerde kalın dal kesimine meydan vermemek için budamanın fidan devresinde başlatılması gerekmektedir.
Bahçe tesisi aşılı tüplü fidan ile yapılmış ise dikimden 2-3 yıl sonra, çöğür dikilerek yapılan tesislerde ise aşılamadan 2-3 yıl sonra şekil budaması yapılmalıdır.
Fidan fazla boylanmışsa, birinci yılın sonbaharında 80-90 cm’den tepesi kesilir. Ertesi yıl sürgünler oluşur. Bunlarda şekil budaması ikinci yılda yapılabilir. Fidan fazla boylanmamış ise, bu işlemler birer yıl sonraya bırakılır. Bir yıl önce tepesi kesilen fidan, ertesi yıl fazla sayıda sürgün vermektedir.
Bu sürgünlerden gövde üzerinde 15-20 cm aralıklarla, mümkün olduğunca eşit dağılanlardan üç tanesi, bir de dik gelişen doruk dal bırakılarak diğerleri kesilir. Ağaç üzerinde bırakılan dalların düzenli gelişmesi sağlanır. Seçilen her ana dal, bir ağaç gibi düşünülerek aynı sistem bunlara da uygulanır.
Gelişmiş Ağaçlarda Ürün Budaması
Gelişmiş Antep fıstığı ağaçlarında budama, genel olarak verimli yılın sonunda, yaşlanmış, zayıf gelişen 3-4 yaşlı dal çıkarma ve kuru dal seyreltme şeklinde yapılmaktadır. Bu şekilde yapılan budama, ağaçta genç dal gelişimini teşvik etmektedir. Antep fıstıklarında ürün 1 yaşlı dallardan alındığından, ağaç sürgün oluşturmaya teşvik edilmelidir. Bunun için mutlaka her yıl düzenli budama yapılmalıdır.
Yapılan düzenli budamalar neticesinde hem ağacın ekonomik ömrü uzamakta, hem verim kısmen artmakta (% 12 kadar) hem de kalite iyileşmektedir.
Antep fıstığı bahçelerinde görülen önemli budama hatalarından biri, sürümde kolaylık sağlaması açısından toprağa yakın dalların sürekli olarak çıkarılmasıdır. Bu şekilde kesilen ağaçlarda taç yüksekliği çok fazla olmakta, ağaç dibini gölgeleyememekte ve toprak neminin kaybolmasını engelleyememektedir. Halbuki yere yakın, taç oluşturularak ve doruk dalı korunarak budanan ağaçlar, hem dibini gölgelemekte hem aşırı sıcakların gövde ana dalları yakması veya dolu zararından dolayı zararlanma engellenmektedir.
Gençleştirme Budaması
Yaşlı ve zayıf gelişen ağaçlarda kuvvetli gelişen sürgün az olacağından, yeni sürgün oluşumunu teşvik etmek amacıyla yaşlı dal kesimi yapılmaktadır. Bu işlem 2-3 yılda tamamlanmalıdır. Sürgün gelişimi sağlandıktan sonra ağacın taç yapısını bozmadan, yeterli havalanma ve ışıktan yararlanma için, sık gelişen sürgünler seyreltilmelidir. Yeni oluşan sürgünlerin merkezden uzaklaşmaması ve yan gözlerden çıkan sürgünlerin yeterli düzeyde kuvvetli olması için sürgün uçları kesilmelidir.
Gençleştirme amacıyla yapılan budamada ağaçta, ana dallarda ve kesim yapılan her dalda mutlaka soluk dalı bırakılmalıdır. Kesim yapılan her yere, aşı macunu sürülmelidir.
Destek sağlama genellikle yeni tesis edilen bahçelerde Antep fıstığı ağaçlarının rüzgar ve etkilerinden dolayı devrilmesini önlemek amacıyla hereklere bağlama şeklinde yapılır.
Antep Fıstığı Üretiminde Yardımcı Kültürel İşlemler
Toprak İşleme
Antep fıstığı yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlarda, sulama imkanı olmadığı gibi, gerek yağışın azlığı ve gerekse kuraklıktan dolayı toprak işleme büyük önem kazanmaktadır. Bu durumda ya sulama yapmak ya da yağışla düşen suyu toprakta muhafaza etmek gerekir. Bu amaçla da toprak işleme yapılmalıdır.
Sürülmüş tarla:
Antep fıstığında toprak işleme şu şekilde yapılmaktadır:
Kış aylarına girerken 3 veya 5 soklu pullukla derin olarak yapılan kontur (çapraz) sürüm, yağmur sularının toprağın alt katmanlarına inmesini sağladığından, yapılması gereken önemli bir sürümdür. Bu sürümün kontur olarak yapılması ve son sürümün eğime dik olması, suyun toprakta tutulmasını artırdığı gibi, yüzey akışını ve erozyonla toprak kaybını da azaltmaktadır.
İlkbaharda 5 soklu pulluk, kültivatör veya kazayağıyla yüzeysel olarak yapılan kontur sürüm, yabancı ot kontrolünü sağlar. İlkbahar sürümü genellikle 2 kez yapılır. Bunların birincisi nisan ayında yapılır. Bu sürüm, kış yağmurlarından sonra bol miktarda çıkan yabancı otların temizlenmesini sağlamaya yöneliktir. İlkbaharda yapılan ikinci sürüm ise yine kültivatör veya kazayağıyla, yağmurların kesilmesinden hemen sonra (mayıs ayı) ve toprak tavında iken yapılır. Bu sürümle birlikte bahçeye tapan çekilmelidir.
Killi toprak yapısına sahip bahçelerde toprak neminin azalmasıyla birlikte, özellikle temmuz ayında yüzeyden başlayarak aşağıya doğru toprakta yarılmalar meydana gelmektedir. Bu yarıklardan toprak neminin kaybolmaması için, temmuz ayında kültüvatör veya kazayağıyla birlikte tapan çekilerek yapılacak olan son bir sürümle toprak işleme tamamlanmış olur.
Sürüm yapılamayan yerler (ağaçların gövde çevresi) ilkbaharda bellenmeli veya çapalanmalıdır.
Yapay Tozlanma
Yapay tozlama, çiçeklenme başlangıcında toplanan erkek çiçek salkımlarının dişi ağaçlara asılması şeklinde uygulanabilir ya da toplanan erkek çiçek salkımları, havada gerilmiş bir ince elek teli üzerine konularak bunların çiçek tozlarını saçması sağlanır. Salkımlardan çıkan çiçek tozlarının kolayca toplanması için, elek telinin altına parlak kağıt serilir ve bunun üzerine dökülen çiçek tozları alınır. 100g un içerisine 1-2 g çiçek tozu karıştırılır.
Hazırlanan çiçek tozunun karışımı, pamuklu tülbent torba içerisine konularak orta büyüklükteki bir ağaca verilir veya karışım sırt atomizörleri veya traktöre bağlanan atomizörlerle geniş alanlara uygulanır. Yapay tozlama için, dişi çiçeklerin çiçek tozunu kabul edici olgunlukta (reseptif) olmaları gerekir.
Lütfen yorum bırakın.