Dereotu Üretimi | Sebze Yetiştirme

Dereotu Yetiştiriciliği

3000 yıllık eski Mısır mezarlarındaki bulgulardan, o dönemlerde güzel kokulu dereotunun sindirime yardımcı ve bağırsak gazı giderici olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Eski Yunan hekimlerinden Dioscorides’in 1. yüzyılda dereotunun kullanımını sıklıkla tavsiye etmesinden dolayı bu bitki yüzyıllar boyunca “Dioscorides otu” olarak anılmıştır. Romalılar ise dereotu tohumlarını sindirimi kolaylaştırmak için çiğnemekteydiler. Aynı zamanda yemek odalarına dereotlarından çelenkler yaparak asmakta ve nefes problemlerine karşı korunacaklarına inanmaktaydılar. Dereotu 1000 yıldan beri Çin’de yapılan doğal ilaçlarda, sindirim sistemi rahatsızlıklarına karşı kullanılmaktadır. Özellikle çocuklarda, anason gibi sindirimi kolaylaştırıcı diğer bitkilere nazaran daha hafif olması nedeniyle tavsiye edilmiştir.

Dereotu:

Dereotu.

Dereotu Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Dereotu (Anethum graveolens), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından olan tek yıllık bir bitki türüdür.Tek yıllık sebzeler grubunda yer alan dereotu, hemen bütün dünya ülkelerinde üretilebilmektedir. Eski çağlardan beri özellikle turşularda koruyucu ve bozulmayı önleyici etkileri nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Kuru tohumları turşu, pasta, ekmek, çorba yapımında değerlendirilmektedir. İçerdiği eterik yağlar nedeniyle aroma verici etkiye sahiptir. Ayrıca salata ve yemeklerde de iştah açıcı bir özelliğe sahiptir. Çok eski bir kültür bitkisi olan dereotunun anavatanı Güney Avrupa’dır. Buna karşılık; dereotunun doğu kökenli olduğunu, İran veya Hindistan kökenli olabileceğini belirtmiştir.

Ülkemizde dereotu bütün bölgelerimizde 12 ay boyunca hem ticari olarak hem de ev bahçelerinde yetiştirilmektedir. Toplam üretim miktarı 550 ton civarındadır. Ancak bitkinin soğuktan zarar görmesi nedeniyle kışı soğuk geçen bölgelerimizde kış aylarında açıkta yetiştiricilik yapılamazken Ege ve Akdeniz bölgelerinde yıl boyunca özellikle sıcak dönemde gölge ve serin yerlerde ekilerek yetiştiricilik yapılabilmektedir.

Dereotu, sinirleri yatıştırır ve bedeni rahatlatır. Mide ve bağırsak gazlarını söktürür. Özellikle küçük çocuklarda gaz söktürücü etkisi önemlidir. Sindirimi kolaylaştırır. Karın ağrılarına iyi gelir. Mineral yönünden zengin olduğu için tuzsuz rejimlerde yer alır. Hıçkırığı kesici etkisi vardır. Süt bezlerini uyardığından emzikli annelerde süt gelişini artırır. Dereotu nefesin kötü kokusunu temizler. Bunun için tohumları ağızda çiğnenir.

Bilimsel sınıflandırma:

  • Alem : Plantae
  • Şube : Magnoliophyta
  • Sınıf : Magnoliopsida
  • Takım : Apiales
  • Familya : Apiaceae
  • Cins : Anethum
  • Tür : A. graveolens

Dereotu Bitkisinin Morfolojik Özellikleri

Dereotu Bitkisinde Kök: Kök ve gövde yapısı olarak maydanoz ve havuçla çok benzerlik gösterir. Kökler 60-70 cm derine giden etli kazık kök şeklinde olup bol yan saçak kök taşır.

Dereotu Bitkisinde Çiçek: Çiçekleri kirli sarı renkli ve beşli yapıda olup şemsiye şeklinde dizilmişlerdir. Herbir çiçek şemsiyesi 15-20 cm çap yapabilmektedir. Dişi organ yine iki karpellidir. Biyolojik olarak erselik yapısına sahiptir ve yüksek oranda yabancı döllenme görülür. Islah ve tohum üretim araştırmalarında mutlaka izolasyon önlemlerinin alınması gerekir.

Dereotu Bitkisinde Çiçek:

Dereotu Bitkisinde Çiçek.

Dereotu Bitkisinde Gövde: Gövde ince ve yuvarlak yapılı üzeri çizgilidir. Genelde 100 125 cm boy yapabilir. Gövde üzerinde de yaprak taşır. Gövde, şemsiye şeklindeki çiçek demeti ile son bulur.

Dereotu bitkisinde gövde ve kök yapısı:

Dereotu bitkisinde gövde ve kök yapısı.

Dereotu Bitkisinde Yaprak: Yapraklar iğne şeklinde etli yapıda ve bileşik karakterdedir. Esas yapraklar genellikle 3-4 parçalıdır. Yaprak sapları yuvarlak ve üzeri çizgilidir. Bitkinin kullanılan organları yaprakları olup aromatik maddelerin büyük bölümü yapraklarda bulunur. Ayrıca gövde ve yaprak sapları da aynı kokuya sahiptir.

Dereotu bitkisinin yaprak yapısı:

Dereotu bitkisinin yaprak yapısı.

Dereotu Bitkisinde Tohum: Tohumlar kanatlıdır. Ufak, uzun ve yassı olan tohumların üzeri çizgili gri-kahverengidir. Uzunluğu 4-5 mm, genişliği 3 mm’dir. Rüzgarla kolayca taşınabilirler. Gri-kahverengi olan tohumlar da dereotu bitkisinin yaprakları gibi aromatik koku içerir. Bir gramda ortalama 500-600 adet tohum bulunur. Uygun depolama koşullarında çimlenme özelliklerini 2-3 yıl koruyabilirler. Tohumlar optimum çimlenme koşullarında (20-30 °C) 7-21 günde çimlenir.

Dereotu Bitkisinde Tohum:

Dereotu Bitkisinde Tohum.

Dereotu Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Dereotu ılık iklim sebzesidir. Düşük sıcaklıklardan zarar görmesi nedeniyle genelde ilkbahar-sonbahar arasında yetiştirilir. Ilık iklim ile yüksek rutubetin kombine olduğu bölgeler ideal üretim bölgeleridir. Yüksek sıcaklık ve güneşlenme bitkinin generatif faza geçmesine neden olur.

Toprak isteği bakımından çok seçici olmayan dereotu, besin maddelerince zengin tınlı toprakları sever. Ancak çok hafif kumlu topraklar bunun için uygun değildir. Kireçli topraklarda aroması ve eterik yağ içeriği artar. Ayrıca yaz ayları sıcak ve kurak geçen bölgelerde de aroma ve eterik yağ içeriği yükselir. 0.5.-7.5 pH değerleri arası normal değerlerdir.

Dereotu Üretimi

Toprak hazırlığı ve ekim: Dereotu yetiştiriciliği, çok sıcak ve çok soğuk bölgeler ile dönemler dışında yılın her mevsiminde yapılabilir. Dereotu direkt tarlaya ekimle üretildiği gibi fide şeklinde de kültürü yapılır. Bunun için yastıklarda yetiştirilen fideler ilkbaharda sökülür ve tarlaya şaşırtılır.

Dereotunda violde ve tavada çimlenme:

Dereotunda violde ve tavada çimlenme.

Dereotu tohumları doğrudan doğruya yerine ekilir. Küçük işletme veya aile işletmelerinde ekim tavalara ticari işletmeler üzerinde ise bantlar hâlinde direkt tarlaya yapılır. Tohum ekiminden önce tarlanın çok iyi hazırlanması ve özellikle yabancı otlardan temizlenmesi gerekir.

Dekara 3-5 ton çiftlik gübresi verilerek derin bir toprak işlemesi yapılır ve ardından tava, tahta veya şeritler hazırlanır. Tohum ekimi m2ye 1.5-2 g hesabıyla elle yapılır. El ile yapılan ekimlerin rüzgârsız bir havada yapılamasına özen gösterilmelidir. Büyük işletmelerde ise mibzerle 12-25 cm sıra arası mesafe vererek ekim yapılır.

İklim şartlarına bağlı olmak koşuluyla yılın her ayında ekim yapılabilir. Ancak Ege ve Akdeniz Bölgelerinde en ideal ekim zamanı mart ayıdır. Kışı soğuk geçen bölgelerde kış aylarında açıkta yetiştiricilik yapılmamalıdır. Bir veya en çok iki biçim yapılabildiği için kademeli tohum ekimi önerilir. Tohum ekiminde sonra toprak üzeri iyice bastırılır ve toprak üzeri iyice sulanır. Optimum koşullarda 7-21 gün sonra tohumlar çimlenerek toprak üzerine çıkar.

Kullanma amacına göre 3 şekilde yetiştirilir:

  • Meyve üretimi için yetiştirme: Bunda ekim tarihi oldukça sınırlıdır. Zira zamanında ekilmelidir ki olgunluğa gelebilsin.
  • Kurutulmuş bitki (drog herba) için yetiştirme: Ekim zamanı yönünden büyük bir varyasyon gösterir. Zira bu aynı zamanda erkenci patates, ıspanak, salatalık vb.den sonra ekilebilir.
  • Yeşil kullanımı için yetiştirme: Genellikle 25-30 cm yüksekliğe ulaştığında biçildiğinden ilkbahardan sonbahara kadar hemen her zaman ekilebilir.

Dereotu Tohumu Üretimi: Tohumluk amacıyla yapılan dereotu üretimi normal üretim şeklinden farklı değildir. Ancak tohum üretimi amaçlandığında tohum ekimi yılın herhangi bir ayında değil mart ayında yapılmalıdır. Tohum üretiminde bitkiler arası mesafe biraz daha arttırılır ve birim alandaki bitki sayısı azaltılır. Mart ayında yapılan tohum ekimi sonrasında yapılan bakım işleri ile birlikte bitkiler mayıs-haziran aylarında çiçek sapı oluştururlar. Çiçek sapı ucunda şemsiye şeklinde ve sarı renkli çiçekler oluşur. Yabancı tozlanma için böcek ziyareti arttırılmalıdır. Tozlanma ve döllenmeyi tamamlayan çiçekler tohum bağlamaya başlar.

Olgunlaşan tohum şemsiyeleri bekletilmeden çiçek sapı ile hasat edilmelidir. Hasat gecikirse tohumlar dökülür. Temmuz ayı sonunda hasat edilen tohumlar gölge bir yerde kurutulur ve daha sonra saplarından ayrılır. Tohumlar kanatlı ve çok hafif olduğu için rüzgar ile taşınması engellenmelidir. Optimum koşullarda yapılan bir üretimde tohum verimi 40-60 kg/da arasında değişir. Ancak bu verim miktarının 120 kg/da’a ulaşabildiği de belirtilmiştir.

Dereotu Tohumu Üretimi:

Dereotu Tohumu Üretimi.

Dereotu Bitkisinde Bakım

Dereotu yetiştiriciliğinde en önemli bakım işleri yabancı ot temizliği ve sulama işlemleridir. Yabancı ot gelişimini önlemek amacıyla üretim alanlarındaki otlar elle veya çapa yardımıyla alınır.

Sulama işlemi yetiştirme mevsimine göre değişmekle birlikte tohum çimlenme döneminde ve bitkilerin ilk hakiki yaprak dönemlerinde çok önemlidir. Bu dönemlerde mümkünse yağmurlama sulama yapılmalıdır. Sonraki dönemlerde salma sulama yapılabilir. Aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.

Gübreleme işlemi maydanozda olduğu şekliyle tavsiye edilmektedir. Maydanoz gibi dereotu da gübrelemeye olumu cevap veren bir bitkidir. Özellikle ekimden önce verilen yanmış çiftlik gübresinin yabancı tohumu taşımaması önemlidir. Temel gübreleme çiftlik gübresi ile birlikte yapılır. Çok biçim yapılamadığı için toprak analizine göre verilecek gübrelerin tamamı bir defada verilmelidir.

Dereotunun üretim aşamasında sorun yaratan önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur. Tohum çimlenme dönemlerinde toprak kurtları ve danaburnu gibi toprak altı zararlılarına karşı dikkatli olunmalıdır. Dereotu üretiminde karşılaşılan en önemli sorun yabancı ot gelişimidir. Yabancı ot mücadelesi ya mekanik ya da herbisit (yabancı ot ilacı) kullanılarak yapılabilir. Ancak dereotu için selektif bir herbisit yoktur. Tohum ekim öncesi veya çıkış öncesi genel herbisitler ile ilaçlama yapılabilir. Mücadele edilecek yabancı otun türüne uygun bir herbisit seçilmelidir. Yabancı ot temizliği genellikle elle yapılır.

Dereotu İçin Hasat ve Hasat Sonrası İşlemler

Uygun koşullarda tohum ekiminde iki ay sonra hasada başlanabilir. Bitkiler 20-25 cm boy alınca yaprak sapları ile toprak üzerinden kesilir ve demetlenerek pazarlanır. Dereotunda genelde bir kez biçim yapılır. Ancak iyi bakım koşullarında ikinci bir biçim de yapılabilmektedir. Fakat yaprak sayısı azaldığı için verim çok düşer. Hasat edilen bitkiler demetler hâlinde piyasaya sunulur.

Dereotlarının hasadı:

Dereotlarının hasadı.

Dereotunda da verim demet olarak belirlenir. Bir veya iki biçimde m2den 20-25 demet, bir dekar alandan ise 20-25 bin demet dereotu alınabilmektedir. Mevsime göre demet iriliğinin değiştiği göz önüne alınırsa 750-1200 kg/da verim en ideal verim miktarıdır.

Demetlenmiş dereotları:

Demetlenmiş dereotları.


İlginizi Çekebilir!
Facebooktwitterpinterestlinkedin

ilk yorumu siz yazın

Lütfen yorum bırakın.

E-mail ve isim zorunlu değildir.