Ekim Dikim Faaliyetleri | Ekim ve Dikim | Peyzaj

Peyzajda Dikimin Genel Esasları

Peyzaj proje çalışmalarında en önemli düzenleme materyalini bitkiler oluşturur. Peyzaj uygulamalarında kullanılan tüm bitkilerin alana ekim veya dikimi yapılır fakat uygulamalarda ağırlıklı olarak bitkilerin dikimi yoluna gidilir. Plantasyon çalışmalarında dikimin kullanımı ekime göre daha avantajlıdır. Bu avantajları şöyle sıralayabiliriz:

Dikim yöntemleri ekime göre daha güvenli, başarılı ve zaman kazandırıcıdır.
Canlı örtünün etkin olduğu yerlerde bitkiler boy özelliklerine sahip olduklarından ışık rekabetine karşı daha avantajlıdır.
Gelişmiş kök sistemleri nedeniyle toprak nemi ve besin maddelerinden daha fazla yararlanır.
Kuş, fare, karınca gibi zararlılar dikimde, ekimde olduğu kadar etkili değildir.
Kuraklık, düşük ve yüksek sıcaklık, aşırı nem gibi ekolojik ortamlarda dikim yöntemlerinin kullanılması daha avantajlıdır.
Tohumu az ve pahalı olan türlerde dikim daha ekonomiktir.

Bir dikimin başarıya ulaşmasında türün doğru seçilmesi dışında diğer önemli koşullar ise şunlardır:

Toprak Koşulları
Dikilen fidanların gelişmesinde toprak en etkili faktördür. Bitkinin beslenme gücü, su, hava oranı ve köklerinin gelişmesi büyük ölçüde toprak türüne bağlıdır. Toprağın % 12-35 oranında kil içermesi fidanların gelişmesi için en uygun ortam oluşturur. Toprakta kum oranı yükseldikçe ibreli bitkiler yapraklılara göre daha iyi gelişme gösterir.

Drenaj güçlüğü olan ıslak topraklarda kökler oksijen azlığından dolayı derine inemez ve toprak katmanlarından yararlanamaz. Toprak drenajının yanında toprak derinliği de bitki büyümesinde önemli bir etkendir. Toprak, besin maddeleri, nem ve havalanma bakımından elverişli olsa da sığ olması durumunda bitki yetiştiriciliği açısından sorun teşkil eder.

Toprak derinliği, bitkilerde türlere göre değişiklik gösterir. Yaprak döken çalılar için 30 cm, her dem yeşil çalılar için 45 cm geniş yapraklı herdem yeşil çalılar içinse 60 cm’dir. Toprak derinliği, bitkinin büyüklüğü ve kök yapısına göre de değişmektedir.

Yeni dikilen bitkiler, diğer bitkiler ve yabancı otlarla besin maddesi, su ve güneş ışığı için rekabet içine gireceğinden yeterince gelişemez. Bunun için dikim işleminden önce topraktan yabancı otlar temizlenmeli, işleme ve gübreleme gibi işlemler yapılarak ileride ortaya çıkabilecek sorunlar azaltılmalıdır.

Fidan Materyalinin Seçimi
Dikimde kullanılacak fidanlar, dikimin başarısı ve gelişimi üzerinde oldukça etkilidir; bu nedenle iyi nitelikli fidanların seçiminde şu özelliklere dikkat edilmelidir:

Fidan çeşidi, yaşı ve boyunun koşullara uygun olması
Kök, sürgün ve tepe durumunun dengeli olması
Kalite sınıflandırılması yapılmışsa iyi kalite sınıfına giren fidanlar seçilmiş olması

Bitkilendirmede ufak boylu fidanların kullanılmasının düşük maliyet ve taşıma kolaylığı gibi avantajları vardır; ancak az gelişme, yaz kuraklığından daha fazla zarar görme gibi dezavantajları da vardır. İbreli ağaçlarda toprak üstü boyu büyük olan fidanlar değil, toprak üstü ve altı organları arasında dengeli olanlar seçilmelidir. Koşullar kurak ve diğer farklı durumlara doğru yöneldikçe kök ağırlığı fazla olan fidanlar seçilmelidir. Kurak bölgelerde aşırıya kaçmamak koşuluyla daha çok küçük fidanların, ıslak ortamlarda ise boylu fidanların dikimi iyi sonuç verir.

Dikim Öncesi Hazırlık
Bitkilendirme çalışmalarında ne kadar nitelikli fidanlar kullanılırsa kullanılsın eğer fidanların sökümü, depolanması ve nakilleri sırasında dikkat edilmezse dikim başarısızlıkla sonuçlanır.

Dikim öncesi hatalar, fidanlıkta başlar. Eğer fidanlar latent (uyku) devresinde sökülmemişse fidanlar dış etkilere karşı hassas olur. Yapılan araştırmalarda; bölgelere göre değişmekle birlikte, ocak-mart aylarında sökülen fidanların kök gelişiminin yüksek olduğunu göstermiştir. Toprak don halinde iken söküm yapılmamalıdır. Genellikle yapraklılarda söküm, don başlamadan önce ya da çözülür çözülmez yapılmalıdır.

Gömü (fidanlarda hendekleme): Dikilecek fidanların sökümden dikime kadar muhafaza edilmeleri çok önemlidir; dikim çalışmaları 3-4 günden fazla gecikirse fidanların serin ve gölge bir yerde kazılan hendeklerde gevşetilmiş demetler halinde bekletilmesi gerekir. Yapılan bu işleme gömü denir. Gömü yeri, dikim alanının yakınında, rüzgâr ve güneşe karşı korunaklı, hafif ve süzek toprağa sahip olmalıdır.Küçük fidanlar gömüye alınırken toprakta fidanlara yetecek kadar bir hendek açılır. Açılan bu hendeğin derinliği ve genişliği fidanların kök büyüklüğüne göre ayarlanır. Hendeğin toprak yığılı bulunan taraftaki hafif eğimli kenarına kökleri ıslatılan fazla kalın olmayan fidan demetleri aralıklı sıra ile yerleştirilir. Fidanların kökleri kürek veya belle hendeğin karşı tarafından alınan toprakla örtülerek sıkıştırmak amaçlı iyice ayakla bastırılır, daha sonra toprak kuru ise sulama yapılır.Fidanların gömüye alınmasındaki amaç, geçici olarak nemli toprak içinde bulundurarak köklerin kurumasını önlemektir. Eğer dikimden önce uzun bir süre bekletilecekse fidanların gömü yerine soğuk hava depolarında bekletilmeleri önerir.
Fidanların budanması: Budama, kök ve tepe budaması şeklinde yapılır. Fidanlıkta sökülen ve proje alanına nakledilecek fidanların kökleri uzun olur. Bu kökler dikimden önce kısaltılmazsa dikim sırasında katlanır ve kök gelişimi güçleşir.Değişik budama tipleri:

Kesilen köklerde oluşan yeni kesim yüzeyleri, zengin kök gelişimini sağlar. Budama en uygun fidanlar gömüye alınırken yapılır. Bu şekilde gömüden alınan fidanlar doğrudan dikim yerlerine nakledilir.

Fidan Nakli
Fidanlar sonbahar ve ilkbaharda dikim sahalarına taşınır. Fidanlar köklerinin kurumaması ve zarar görmemesi için dikim alanlarına ambalajlı olarak taşınmalıdır.

Bunun için fidanın türüne, yaşına, boyuna, uygulama alanının uzaklığına, sevk ve bekleme süresine, hava koşullarına göre değişen bir ambalaj türü seçilmelidir. Fidanların nemli yosun, sepet, bez, çuval içinde uzun süre muhafaza edilerek yapılan taşımalar son zamanlarda yerini yeni yöntemlere bırakmıştır.

Çıplak köklü ve topraklı fidanların ambalajları farklıdır. Çıplak köklü fidanların taşınmadan önce dikkatlice ambalajlanması gerekir. Eğer fidanlık ve uygulama alanı arasındaki mesafe fazla değilse fidanlar ambalajsız olarak nakledilebilir. Bu durumda nakliye aracına naylon serip üzerine fidanlar kökleri içe gelecek ve aralarına yosun ot gibi materyaller serilerek tabaka tabaka dizilir.

Özellikle iğne yapraklı türlerde ve küçük çıplak köklü fidanlarda ise polietilen torbalarla yapılan ambalajlama tercih edilir. Topraklı ve kaplı fidanlarda toprak kitlesi çuval ya da polietilen bir örtü içine alınıp kök boğazları telle bağlanarak ambalajlama yapılabilir.

Peyzajda Dikim Zamanı ve Şekilleri

Peyzaj projelerindeki bitkilerin dikiminde, dikim zamanı çok önemlidir. Dikim genellikle vejetasyon dönemi dışında yani bitkilerin dinlenme döneminde yapılmalıdır. Sulama imkânı olan peyzaj proje uygulamalarında, kaplı fidan kullanılacaksa dikim zamanı tüm yıla dağılabilir. Gerekli durumlarda yaz aylarında bile dikim yapılabilir.

Bununla beraber sulama imkânı varsa da çıplak köklü fidanların dikiminde yapraklarını dökenler sonbaharda, iğne yapraklı ve daimi yeşil yapraklıları da erken sonbahar veya geç ilkbaharda dikmek uygundur. Çıplak köklü fidanları, don ve kuvvetli soğuk etkilerinin olmadığı vejetasyon devresi dışında dikmek gerekir.

Çıplak köklü fidanlarda sulama imkânı olmayan durumlarda dikim zamanının seçimi büyük önem taşır. Kışları soğuk ve donlu geçen kurak ve yarı kurak yerlere dikim zamanını iyi ayarlamak başarıda büyük bir etkendir.

Peyzaj projelerinde bitkilerin dikim mevsimlerini şöyle sınıflandırabiliriz:

Dikim: genellikle vejetasyon dönemi dışında yani bitkilerin dinlenme döneminde yapılmalıdır. Dikim mart, nisan ve mayıs ortasına kadar devam eder. İlkbahar dikimi, don tehlikesinin fazla olduğu bölgeler için en uygun olanıdır.

Peyzaj uygulamalarında kurak dönemde bol sulama imkânı olması durumunda genellikle ilkbahar dikimi tercih edilmelidir.

Yaz dikimi: Kaplı veya topraklı fidanlarda sulama imkânı olduğu sürece yaz dikimi yapılabilir. Bununla beraber yazın zorunlu ve acele bir peyzaj düzenlemesi kesin zorunluluğu yoksa yaz dikimi tercih edilmemelidir.
Sonbahar dikimi: Genellikle ilkbaharda erken süren yapraklı türler için uygundur. Ekim ayından aralık ve ocak ayının ortasına kadar devam eder.
Kış dikimi: Akdeniz ve Batı Anadolu’da, denizden yüksek olmayan kışları mutedil yerler için uygundur. Akdeniz iklim koşullarının egemen olduğu bölgeler için önerilir. Tehlikeli ilkbahar donlarının olduğu yerlerde önerilmez.

Bir dikimin başarıya ulaşması için şu kurallara uyulmalıdır:

Seçilen bitkiler yetiştirme koşullarına, özellikle de iklim koşullarına uyum göstermelidir.
İyi bir alan hazırlığı ve toprak işleme yapılmalıdır. Gerek duyulursa drenaj ve toprak ıslahına gidilmelidir.
Kök, gövde dengesi olan sağlıklı ve kuvvetli fidanlar seçilip kullanılmalıdır.
Fidanların kökleri ve tamamı zedelenmeden sökülmeli, uygun olarak kök ve gövde budaması yapılmalıdır.
Fidanların sökümü ve dikimi arasındaki zaman mümkün olduğu kadar kısa olmalıdır.
Fidanlar dikim alanlarına güneş ve rüzgârın kurutucu etkisinden ve don zararlılarından korunacak şekilde ambalajlı veya örtülü olarak getirilmelidir.
Koşullara uygun dikim zamanı seçilmelidir. Fazla rüzgârlı, yağışlı ve donlu günlerde dikim yapılmamalıdır. Bulutlu ve kapalı havalar tercih edilmelidir.
Uygun dikim yöntemi seçilmelidir. Bu yönteme göre uygun alet ve ekipmanlar kullanılmalıdır.
Uygun dikim yöntemi kullanılırken şu konulara dikkat etmek gerekir:
- Seçilen yöntem, dikilecek olan bitkinin türüne uygun olmalıdır.
- Yetiştirme ortamına ve özellikle toprak özelliklerine uygun yöntem seçilmelidir. Örneğin kurak ve eğimli yerlerde teras yöntemi, ıslak yerlerde ise tepe dikimi uygulanmalıdır.
- Kullanılacak fidanın yaşına, çıplak köklü veya tüplü oluşuna göre dikim yöntemi seçilmelidir.
- Kolay, ekonomik ve hızlı bir dikim yöntemi seçilmelidir.
- Çıplak köklü fidanların sürmemiş (latent halde) olmasına özen gösterilmelidir.

Dikimde kullanılacak bitki yalnız estetik ve fonksiyonel açıdan değil aynı zamanda ileri zamanda alacağı boy da dikkate alınarak seçilmelidir. Uygulanan yöntem ne olurda olsun kökler dikim sırasında zarar görmemeli, bir tarafa toplanmamalı ve eğilip bükülmemelidir.

Dikimler düzensiz dikim, düzenli dikim ve karışık olmak üzere üç şekilde uygulanır.

Düzensiz dikim: Belirli bir dikim mesafesi ve aralığına bağlı kalmadan yapılan dikimlerdir. Peyzaj proje uygulamalarında genellikle bu dikim şekli uygulanır.
Düzenli dikim: Peyzaj proje alanında üniform bir ağaçlandırma yapılmak isteniyorsa o zaman belirli aralık ve geometrik şekillere göre düzenli dikim yapılır.
Düzenli dikim şu avantajlara sahiptir:
- Her fidana eşit büyüme alanı sağlanmış ve böylece yetişeceği alandan büyük ölçüde faydalanmış olur.
- Kullanılacak fidanların miktarı ve dikim giderlerinin tahmini çok basit olarak hesaplanır.
- Kâğıt üzerinde tespit edilen dikim yerleri araziye daha kolay uygulanır.
- Tamamlama çok basitleşir.
- Makine ile çalışma daha kolaydır.
Geniş alanların ağaçlandırılmasında normal olarak uygulanan dikim şekli düzenli dikimdir. Özellikle makineli kültür bakımlarında bu konuda çok dikkat etmek gerekir. Yoksa çalışan makineler bazı fidanlara zarar verebilir.

Geometrik şekle göre düzenli dikim şekilleri; kare dikimi, eşkenar üçgen dikimi, dikdörtgen dikimi, beşgen dikim söz konusudur.

Kare dikimde fidanlar arasındaki mesafeler birbirine eşittir. Fidanlar karelaj sisteminin köşelerine dikilir. Bu dikim şeklinde fidanlara eşit büyüme alanı düşmesi, en büyük avantajıdır. Kare dikimde dikdörtgen dikime göre fidanların toprağı kapatması daha çabuk olur.
Karışık dikim: Karışık dikimde tespit edilen fidanlar kullanılacak sayılarına ve türlerine göre dikim yapılmadan önce sahaya getirilir. Karışıma girecek türler birkaç ağaç, grup (30–40 m çapında bir alan girecek fidan sayısı), büyük gruplar ( 40–60 m çapında) halinde bitki sayısına göre dikilir. Daha sonra tüm alanlarda esas türün dikimi yapılır.Dikimlerde fidanlara verilecek aralık ve mesafeler peyzaj projesine ve fidanların fonksiyonlarına göre ayarlanır. Peyzaj uygulamalarında özellikle grup ve kümelerdeki fidanlar birbirine yakın dikilirse başlangıçta daha etkin görünmesine rağmen zamanla yeteri kadar ışık alamayacağından bir kısmı yok olur. Fidanlar dikilirken gelecekteki etkileri dikkate alınmalı, bina ve tesislere mesafeleri iyi saptanmalıdır. Parklarda çimler üzerinde daha geniş aralıklar ve fazla gölge yapmayan türler seçilmelidir.Dikim aralıklarında fidanların türleri ve amaçları da dikkate alınmalıdır. Örneğin dip kısmı zayıf büyüyen orman gülü ve defne gibi türler gruplar halinde ve sık dikilerek dolgun bir görünüm kazanmaları sağlanır.

Peyzajda Fide Fidan Dikimi

Bir peyzaj projesi uygulama alanında önce boylu ağaçlar, sonra orta ve sırayla küçük boylu ağaçlar ve çalılar dikilir. Drenaj ve sulama sistemi yapıldıktan sonra çim alanları tesis edilir ve en son çiçekler proje alanına dikilir.

Dikimlerde hangi yöntem uygulanmış olursa olsun kökler dikim sırasında muhafaza edilmelidir. Kökler bir tarafa toplanmamalı, eğilmemeli, değişik şekillerde kıvrılıp bükülmemelidir.

Hangi yöntemle açılırsa açılsın dikim çukuru en azından kökü içene alabilecek büyüklükte olmalıdır. Boylu fidanlarda çukur ortalama 50–80 cm çap ve 70 cm derinliğinde olmalıdır. Normal olarak fidanların dikimi kök boğazı (gövdenin kökle birleştiği yer) fidanlıktan çıkarıldığı hizada olmalıdır. Kök boğazları derinde kalacak ve fidanların alt dalları ile yaprakları toprağa gömülecek şekilde dikim yapılmamalıdır. Hiçbir şekilde fidanların kök boğazı toprak üstünde veya yüzünde kalacak şekilde sığ dikim yapılmamalıdır.

Dikimin fidanların dik durumda kalmasını sağlayacak şekilde yapılması önemlidir. Kökler dikim çukurunda toprakla tam temas içinde olmalı ve boşluk kalmamalıdır. Kökler, dikimden sonra toprakla iyice sıkıştırılmalıdır. Eğer toprak ağır ise aşırı sıkıştırmadan kaçınılmalıdır; çünkü kök ana toprakla kaynaşmayacağından ana toprak ile arasında rutubet alımındaki farklılıklardan dolayı ayrılmalar, çatlamalar oluşur. Böyle durumlarda bazı fidanların dikimden sonra kurumuş olduğu görülebilir. Dikimlerde kimyasal gübre yerine organik gübre kullanılmalıdır.

Fide ve fidanlar dikim yeri açısından yarma dikim ve çukur dikim olmak üzere iki çeşittir: Yarma dikim, küçük topraksız fidanların dikiminde kullanılır. Çukur dikim ise hem çıplak köklü hem de kaplı fidanların dikiminde kullanılır.

Fide ve fidan dikim yöntemleri kullanılan fidan materyalinin özelliklerine göre ikiye ayrılır:

Çıplak Köklü (Topraksız) Fidan Dikimi
Ucuz ve hızlı bir yöntemdir. Topraklı ve kaplı fidan dikim yöntemine göre dikim başarısı daha düşüktür. Başlangıçtaki büyüme duraklaması nedeniyle gelişme daha yavaştır. Çıplak köklü fidanlar, özellikle dikim zamanı oransal hava nemi yüksek olduğu yerlerde ve gevşek topraklarda daha güvenli olarak uygulanır. Düzenli ve sürekli sulama yapıldığında başarı oranı daha da artar. Dikim sırasında kökler az veya çok kıvrılma, bir araya toplanma ve sıkışma olasılıkları ile karşı karşıyadır. Bu yöntem toprağın dikim sırasında sıkışmasına neden olur.

Çıplak köklü fidanların dikimi, dikim yeri açısından ikiye ayrılır:

Yarma dikimi: Yeteri yağışa sahip bölgelerde ve yeterli sulama imkânı olan geniş alanlarda kullanılır.10-20 cm boyundaki çıplak köklü fidanlarda uygulanan bu yöntemlerin uygulanan en basiti adi plantuvar dikimidir. Toprak durumuna göre seçilen dikim aletlerinden biri toprağa dikine batırılarak toprakta plantuvar şekline benzer bir yer açılır. Plantuvar topraktan çıkartılırken fidan kökleri kıvrılmayacak şekilde açılan yere yerleştirilir. Daha sonra diğer elle plantuvar ikinci kez bu sefer plantuvar ucu açılmış olan yerin alt ucuna ulaşacak şekilde toprağa meyilli olarak bastırılır. Plantuvar sapı, fidana doğru çekilerek dikim derinliğine girmiş olan köklerin toprakla sıkıştırılması sağlanır.El plantuvarı ile dikim:

Ayrıca ayak plantuvarı ile de dikim yapılır. Ayak platuvarı resim 2.3’teki açı ile toprağa yerleştirilir ve ileri itilerek dikey pozisyona getirilir. Ayak plantuvaru çıkarılarak fidan açılan yere uygun derinlikte yerleştirilir. Çıkarılan plantuvar fidandan 5 cm öteye tekrar batırılır.

Ayak plantuvarı ile dikim:

Dikim plantuvarı çekilir ve böylece köklerin alt taraftan sıkıştırılması sağlanır. Daha sonra dikim plantuvarı ileri doğru itilerek toprağın üst tarafındaki köklerin sıkıştırılması sağlanır. Son açılan yerden 5 cm öteye dikim plantuvarı batırılır.

Ayak plantuvarı ile dikim:

Dikim plantuvarı önce öne, sonra geriye itilerek daha önce açılmış yer tamamen doldurulur. Son açılan yer ayak topuğu ile toprağı iterek doldurulur. Fidanın etrafındaki toprak ayak yardımı ile sıkıştırılır.

Ayak plantuvarı ile dikim:

Yarma dikim yöntemleri içinde yeterli yağış ve sulama imkânı olan yerlerde daha çok plantuvar dikimi uygulanırken kurak bölgelerde çapa dikimi tercih edilir.
Çukur dikimi: Çukur dikimde bir çapa yardımı ile 50×50 cm’lik bir alan üst toprak açığa çıkana kadar canlı ve ölü topraktan temizlenir. Temizlenen alanın ortasına köklerin tabii durumunu bozmayacak büyüklükte bir çukur açılır.Çukur dikimde çukurun açılması ve bitkinin yerleştirilmesi:

Bu çukur tekrar gevşetilmiş toprakla doldurulur ya da kökleri kapsayacak genişlik ve derinlikte bir çapa veya bel küreği ile bellenerek işlenip gevşetilir. İçinde olan taş ve kök parçaları alınır. Sonra çapa ile bir çukur oluşturulur.

Çapa işlenmiş topraktan çıkartılmadan kendimize doğru çekilir ve diğer el ile fidan çapanın açtığı çukura oturtulur.

Çapa kaldırıldığında arkasında bulunan toprak çukura doldurulur. Doldurma sırasında fidan hafif yukarı doğru çekilerek köklerin kıvrılmaması sağlanır. Bu sayede fidanın fazla gömülmesi de engellenmiş olunur. Geri kalan toprak yığını çapa ile itilerek dikim tamamlanır.

Çukur dikimde bitkinin dikilmesi:

Dikimin son işlemi olarak fidan, ayaklar arasına alınarak toprak iyice bastırılarak köklerin toprakla daha iyi temas etmesi sağlanır.

Çukur dikiminde; dikim, çukurun tam ortasına yapıldığı gibi çukurun bir kenarına yerleştirilerek de yapılır. Bu dikim şeklinde çukurda kenar dikim denir.

Çukur dikimde; adi çukur dikimi, derin dikim, tepe dikimi gibi değişik yöntemler kullanılır.

Çukur dikim yöntemleri:

Derin dikim; kazık köklü türler için, tepe dikim ise sığ köklü türler için uygulanır. Tepe dikimde; çapa veya bel kürek ile açılan çukurdan çıkan toprağın humuslu kısmı ile çukurun ortasında bir tümsek oluşturulur. Fidan, tümseğin ortasına oturtularak saçak kökler etrafına yayılır ve çukurun içi doldurularak dikim tamamlanır. Köklerin etrafa yayılmayıp bir tarafa toplanması, dikimde başarıyı olumsuz etkiler.

Çukur dikim yönteminde kök ve gövde bakımından başarıyı etkileyen en önemli hatalar şunlardır:
- Dikimin, kök çukurunda kıvrılmış ve bükülmüş şekilde yapılmış olması
- Fidanın alt dallarının toprak içinde kalacak şekilde derin dikim yapılması
- Fidanın üst kökler açıkta kalacak şekilde sığ yapılarak dikilmesi
Dikim şekillerinde doğru ve yanlış dikimin gösterilmesi:

Topraklı ve Kaplı Fidan Dikimi
Topraklı ve kaplı fidanlar dikilirken dikim alanına köklerinin bulunduğu ortam ile götürülmelidir. Bulundukları toprak kitlesi içinde nem olduğundan fidan dikimini takip eden kurak dönemden daha az etkilenir. Kök sökümü, nakil ve dikim sırasında oldukça az zedelenmektedir. Bu nedenler topraklı ve kaplı fidan dikiminde başarılı sonuç elde edilmesini sağlar. Dikim belirli mevsime bağlı değildir; ancak söküm, ambalaj ve taşıma giderlerinden dolayı masraflı bir yöntemdir.

Topraklı fidan dikim yöntemi: Topraklı fidan dikimi yönteminde şu aşamalar izlenir:1. Aşama: Topraklı fidanın kökünü saran toprak kitlesi büyüklüğünde ve altı daha geniş bir çukur açılır. Çukurun genişliği ne kadar büyük olursa fidanın gelişmesi de o kadar iyi olur. Çukurdan çıkan üst toprak ayrı, alt toprak ayrı yerlere konmalıdır. Çukurun dibi bel kürekle mümkün olduğunca derin işleneli ve üst toprakla fidanın üstüne oturtulacağı tümsek oluşturulmalıdır.Topraklı fidan dikimi yönteminde 1. aşama:

2. Aşama: Topraklı fidan, kök boğumu toprak seviyesinde kalacak şekilde çukur dibinde oluşturulan tümseğe dik olarak oturtulur. Fidan hareket ettirilmeden etrafındaki boşluk dışarıda kalan toprakla doldurulur. Büyük çukurlarda fidanın iyi oturmasını sağlamak için kat kat doldurma yapılır. Her kat çiğnenerek sıkıştırıldıktan sonra üst katın toprağı konur. Köklerin iyice temasını sağlamak için tokmaklama yapılmasında yarar vardır.

Topraklı fidan dikimi yönteminde 2. aşama:

3. Aşama: Fidan iki ayak arasına alınıp etrafında dönülerek iyice sıkıştırılır ve fidanın etrafına bir çanak oluşturulur. Sonbahar dikiminde çanak oluşturma su birikmesi ve don olabilme ihtimalinden dolayı önerilmez.

Toprak fidan dikimi yönteminde 3. aşama:

Topraklı fidan dikimlerinde, kök toprağını saran saz, plastik örtü ya da çuval tamamıyla çıkarılması ve kök boğazındaki sıkıştırma telinini de unutulmaması gerekir.

Dikimden sonra fidana yeteri kadar can suyu verilmesi gerekir. Çıplak köklü ya da topraklı fidanlar kullanılarak yapılan uygulamalarda boylu fidanlarda fidanın rüzgârdan etkilenmemesi ve dik durması için dikim sırasında tekli, ikili veya üçlü desteğin yerleştirilmesi gerekir.

Boylu fidanlarda destekleme şekilleri:

Topraklı ve daha küçük fidanlar gerektiğinde bir tek kazık ile desteklenebilir. Kazığın hâkim rüzgârlar yönüne konulması rüzgârda fidanın kazığa sürünmesini önler.

Küçük fidanlarda destekleme şekilleri:
Kaplı veya tüplü fidan dikim yöntemi: Topraklı fidan dikimine benzer; ancak topraklı fidanda saz, plastik veya çuval benzeri ambalaj tamamen çıkarılarak fidan serbest hale getirilip dikilirken kaplı fidanlarda ise kaba uygun işlem olarak dikim yapılır. Örneğin kesme veya prese turba kaplar fidanla birlikte dikilirken, sert plastik kaplar ise tamamen çıkarılarak dikilir.Eğer kapta kök kıvrılmaları görülüyorsa toprak kitlesinin dip tarafının kıvrılmış köklerle birlikte kesilip alınması faydalı olur; ancak çok kesim yapılarak kök dengesinin bozulmamasına dikkat edilmelidir.Peyzaj uygulamalarında çalılar ve sarılıcı tırmanıcı bitkilerin dikiminde dikkat edilmesi gereken bazı konular vardır:
- Çalıların dikiminde dikkat edilecek konular: Çalıların dikiminde alanın tamamını işlemeye gerek yoktur. Her dikilecek çukur yerinde açılarak işlenir. Çit tesisi dışında çalılar birbirlerine girmeyecek aralıkta dikilir.
  
  Örneğin büyüdüğünde 2,5–3 m genişliğe ulaşan bir çalıyı yine aynı aralıkta dikmek uygundur. Çalılar için açılan çukurlarda alt ve üst toprak ayrılmalıdır. Dikim sırasında organik materyalce zenginleştirilmiş üst toprak daha çok köklerin yakın olduğu çevreye yerleştirilmelidir. 1 m boyundaki bir çalı için 60 cm genişlik ve 45–60 cm derinlik uygundur.
  
  Çalıların dikimi:
  
  Çalıların yetiştirilmesinde fazla özen gerekmez. Ancak bol ve güzel çiçek vermeleri için toprağın yapısı ve pH’ının iyi ayarlanması gerekir. Toprak tekstürü köklerin hava ve nemden faydalanmasında önemli rol oynar. Çalıların bazıları sulak yerlerde, bazılar ise kuru yamaçlarda iyi gelişir fakat genel olarak hepsi iyi drene edilen topraklarda gelişir.
  
  İyi gelişip çiçeklenmelerinde organik gübre, kompost ve torf gibi materyaller oldukça etkili olur. Bu materyaller toprağın fiziksel yapısını geliştirerek, su tutma ve havalanma yeteneğini artırır, aynı zamanda bitkilere besin maddesi sağlamış olur.
  
  Organik gübreler, çiçeklerin aksine çalılara dikim sırasında dikim çukuruna katılarak verilir. Çalıların dikiminde ilk gübreleme çok önemlidir. Bu aşama da 2/3 hacim toprağa 1/3 gübre, kompost ve torf vermek uygun olur. Dikilen çalılar ilk yağmursuz dönemde sulanmalı ve toprak fazla kurumamalıdır. Böylece çalıların iyi gelişmesi sağlanır.
- Sarılıcı ve tırmanıcıların dikiminde dikkat edilecek konular: Dikim için derin köklü sarılıcı ve tırmanıcı türler için fidanın büyüklüğüne göre değişmekle birlikte 60–90 cm derinlik ve genişlikte çukur açılması uygundur. Genelde dikim çukurlarında kullanılacak toprak, 2 kısım toprak + 1 kısım organik materyal karışımı olarak hazırlanır. Sarılıcı ve tırmanıcılarda klasik dikim şekli uygulanır. Dikimde toprak iyice sıkıştırılmalı ve hemen sulanmalıdır. Fidan dibine mutlaka çanak açılmalıdır.
  
  Bütün sarılıcı ve tırmanıcılarda sık sulama ve malçla fayda sağlar. Malçlama sarılıcı bitkilerin su isteğini azaltıp kökleri serin tutarak olumlu etki yapar. Malçlama kompost, yaprak, ağaç kabuğu, testere talaşı ve iyi olgunlaşmış organik maddelerden yapılmalıdır. Malç bitkinin gövdesine temas etmemeli ve çok kalın olmamalıdır. Malçlama kalınlığı 7,5– 10 cm olması önerilir.

Peyzajda Çit Dikimi

Çit tesisinde çitin istenen boyutlarda düzgün biçimde oluşması için fidanların aynı fidanlıktan, aynı cins ve türden, benzer form ve boyda olması sağlanmalıdır.

Dikimi yapılmış çit bitkisi:

Yeşil çit tesisinde kullanılan bitkiler, tek dikildiklerinde türün özelliğine göre boylanan ve çap alan; çalı, ağaççık veya ağaç formunda olan bitkilerdir, ancak çit tesisi amacı ile sık dikilip alçak budanarak istenen işleve göre terbiye edilirler. Çit bitkilerinin dikimi çalıların dikimi gibidir. Ancak, düzenli bir çizgi üzerinde yapılmasında yarar vardır. Dikim aralıkları, bitki cinsine ve istenen amaca göre 25–75 cm arasında değişir.

Çit bitkileri amaca ve büyüdüğü zaman alması istenen boyutlara göre tek ya da çift sıralı olarak dikilebilir. Dikim bittikten hemen sonra özellikle hızlı büyüyen Ligustrum, Crateagus, Pyracantha, Gleditschia gibi bitkilerde genç fidan seçimi ve dipten itibaren 25 cm budanarak gür bir dallanma sağlanmalıdır; fakat Fagus, Carpinus gibi konifer, ibreli ve her dem yeşil bitkilerle tesis edilecek çitlerde dikilen bitkiler istenen boya erişmeden budanmamalı ve tepe sürgünleri kesilmemelidir.

Peyzajda Ekim İşlemleri

Tohumu doğrudan doğruya proje sahasına ekerek yapılan bitkilendirme, repikaja pek uygun olmayan bir kısım süs bitkilerinde ve küçük çapta yapılan sebze bahçelerinde söz konusudur. Odunsu ve çok yıllık bitkilerin ekim yoluyla doğrudan yetiştirilmesi daha çok ağaçlandırma çalışmalarında yer alır.

Ekim yoluyla direkt yapılan bitkilendirmede ve sebze bahçelerinde kaliteli tohum kullanılması, türe uygun ekim tekniği uygulanması ve ilk dönemde kültürel bakım işlemlerinin özenle yapılması gerekir.

İster sebze bahçelerinde isterse peyzaj alanlarında uygulanacak olan ilkbahar ekiminde toprak sıcaklığının 10–15 C°’yi bulması gerekir; aksi halde erken ekim tohumun çimlenmeden uzun süre toprakta kalması nedeni ile çürümesine sebep olur. Ayrıca donlardan etkilenmelerine ve kemirici zararlarına maruz kalmalarına neden olur.

Tohumlarda eğer çimlenme engeli varsa ön işleme tabi tutulmaları gerekir. Bu tohumlar daha çok ağaçların tohumları için geçerlidir. Mevsimlik ve sebze bahçelerinde kullanılacak tohumlarda bu gibi işlemlere gerek yoktur.

Kullanılacak tohumlar temin edildikten sonra ekim yapılacak toprağın hazırlanması gerekir. Fidanlıklardaki ekim yastıkları gibi olmasa da ekim yapılacak alanların entansif şekilde işlenmesi, toprağa ince yapılı bir bünye kazandırılması gerekir. Ayrıca bol kompost ve ahır gübresi ile de toprak takviye edilmelidir.

Ekim sık olmayıp oldukça seyrek ve tohumların eşit aralıklarla toprağa düşecek şekilde yapılması gerekir. Eğer ekim sık yapılırsa boylu, fakat ince ve cılız fideler elde edilir. Özellikle çok küçük tohumlara sahip sebze tohumları kumla karıştırılarak ekilirse daha dengeli dağılımı sağlanır.

Ekim, tam alan veya kısmi ekim yöntemleri uygulanarak yapılır.

Tam alan ekimi, fidelerin daha serbest gelişmesini sağlarken bakım güçlüğü ve tohum sarfiyatı söz konusudur.

Kısmı ekim yöntemleri olarak şerit, çizgi ve nokta ekimleri uygulanır.

Şerit ekimde, toprak belirli aralıklarla işlenir ekim bu işleme şeritleri üzerine yapılır. Eğer şerit genişliği çok dar olursa çizgi ekim adını alır. Ocak ekimde belirli aralıklarla açılan her bir ocağa 3-5 tohum atılarak uygulanır. Nokta ekimi ise büyük tohumlu ( meşe, kestane, kayın, fıstık vb.) türlerde uygulanır ve ocak yöntemi ekimin daha basitleştirilmiş halidir.

Son yıllarda tohumlar bazı koruma maddeleri, gübre, humus, hormon ve rutubet içeriğini zenginleştirici higroskopik maddeler ile kaplanarak renkli tabletler haline getirilerek ekimlerde kullanılmaktadır. Buna tablet ekim adı verilir. Tohum çaptının 2-3 misli olan bu besleyici ve koruyucu tabaka, çimlenmeyi ve fidenin ilk gelişimini güven altına almaktadır. Aynı zamanda renkli oluşu kuş zararlarını azaltmaktadır.

Ekim işleminden sonra kültürel işlemlere dikkat etmek gerekir. Ekimin başlangıcında sabah ve akşam, fideler çıktıktan sonra yalnız akşamları ve daha sonra iki günde bir sulama yapmak gerekir. İlk sulamalar, ince süzgeçli kovalarla yapılmalıdır.

İlginizi Çekebilir!