Elma Üretimi | Meyve Yetiştirme

Elma Yetiştiriciliği

Elma Bitkisinin Tanımı ve Önemi

• Âlem : Plantae
• Bölüm : Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
• Sınıf : Magnoliopsida (İki çenekliler)
• Takım : Rosales
• Familya : Rosaceae (Gülgiller)
• Cins : Malus
• Tür : M. Domestica

Elmanın ana vatanı Anadolu, Kafkasya ve Türkistan’dır. İnsanlar, elma yetiştiriciliğine M.Ö. başlamışlardır. Elmanın Avrupa’ya girişi ilk kez Yunanlılar ve Romalıların Anadolu’ya yayılmaları ve sonra da haçlı savaşları sırasında olmuştur. Elma Avrupa’dan Kuzey Amerika’ya da ilk göçmenler tarafından götürülmüştür. Amerika’da 1868’den sonra yer yer elma bahçeleri kurulmaya başlamıştır.

Kültür elması günümüzde kuzey ve güney yanm kürenin hemen hemen bütün ılıman bölgelerine yayılmıştır. Kuzey Amerika, Güney Amerika, Yeni Zelanda ve Avustralya’da elma kültürü yeni olmakla birlikte buralar, en ileri düzeyde elma yetiştiriciliğinin yapıldığı yerlerdir. Avrupa’da kültür elması; İskandinavya’nın güneyine kadar çıkmakta, Akdeniz kıyılarında ancak yüksek yerlerde yetiştirilebilmekte, Kuzey Afrika’da Fas’ta önemli ölçüde üretilmektedir. Ayrıca doğu ve batı Hindistan’da, tropik Amerika’nın dağlık yerlerinde de elma yetiştirilmektedir.

Elma bitkisi meyveleri:

Anadolu, elmanın ana vatanı olmasının yanında önemli bir elma üretim merkezidir. Bugün Türkiye’nin hemen her bölgesinde elma yetiştiriciliği yapılmaktadır. Fakat en uygun kültür merkezleri yabanisinin yayılma alanlarına paralel olarak Kuzey Anadolu’da bulunmaktadır. Kuzey Anadolu, Karadeniz Kıyı Bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu yaylaları arasındaki geçit bölgeleri ve son yıllarda güneyde Göller bölgesi elmanın önemli yetiştiricilik alanlarını oluşturmaktadır.

Elma kültürüne, İç Anadolu’da ırmak ve çayların sert hava akımlarına karşı korunmuş nemli vadilerinde, Doğu Anadolu’da alçak vadilerde, Ege bölgesi’nde genellikle 500 m’den daha yüksek yerlerde, G.Doğu Anadolu bölgesinde ise dağlık yerlerin 1000-1200 m yüksekliğe sahip olan kesimlerinde rastlanılmaktadır.

Elma Bitkisinin Ekonomik Önemi

Dünyada elma üretiminde Türkiye; Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa’dan sonra dördüncü sırayı almaktadır. Türkiye’de 1998 yılında 38.000.000 adet elma ağacından 2 450 000 ton üretim yapılmıştır. Ortalama ağaç verimi 1998 yılında 64.5 kg olmuştur.

Türkiye’de elma üretiminde Isparta, Karaman, Niğde, Denizli, Konya, Çanakkale ve Bursa en önemli iller arasında bulunmaktadır.Ülkemizde elma üretimi yüksek miktarda olmasına rağmen ihraç edilen miktar % 5’i geçmemektedir. Ayrıca ürettiğimiz elmaların önemli bir miktarının düşük kaliteli olduğu kara leke, acı benek, pas ve elma iç kurduna karşı iyi önlem alınamadığı, özellikle Starking çeşitlerinde renk oluşumunun iyi olmadığı görülmektedir. Bunların sebeplerinden en önemlisi diğer kültürel önlemlerle beraber bitki besin maddelerinin elma ağaçlarına yeterince sağlanamamasıdır. Ayrıca, derimden sonra muhafaza koşullarına özen gösterilmediği için Starking çeşidi elmalarda yumuşama ve kepeklenme olmaktadır.

Elma yetiştiriciliğinin dünya pazarları isteklerine uygun şekilde, düzenli ve bakımlı bahçelerde, kaliteli ve verimli çeşitlerle yapılması, iç tüketim ve dış satıma büyük katkılar sağlayacaktır.

Elma Meyvesinin Beslenmedeki Önemi

Yumuşak çekirdekli meyve türlerinin en önemlisi olan elmanın yazlık, kışlık ve güzlük çeşitleri bulunmaktadır. Bilhassa kışlık çeşitlerin iyi saklanma şartları altında uzun süre dayanabilmesi, nakliyeye elverişliliği, taze tüketim yanında kurutularak, meyve suyu, komposto, marmelat ve sirke şeklinde de değerlendirilebilmesi önemini daha da artırmaktadır.

Elma vitamince zengin meyvelerdendir. A ve C vitaminleri oldukça fazla miktarda bulunur. 100 g meyve etinde 13.4 miligram C vitamini bulunur.

Elma bol miktarda vitamin, organik asit ve mineral madde içermektedir. Zengin besin maddelerine sahip olması sebebiyle besleyici, bu besin maddelerinin çoğunlukla şifalı etkileri sebebiyle de bazı hastalıkları tedavi edici özelliğe sahiptir.

Elma; bedeni ve zihni yorgunluklara, büyüme çağındaki çocuklara, çocukların boylarının uzamasına, sindirim sisteminin iyi çalışmasına, cildin güzelliğine, kansızlığa, kan şekerinin düşürülmesine, ishale karşı ve grip tedavisinde, hafızanın güçlenmesinde, öksürüğe, kabızlığa, diş çürümelerine, kanın temizlenmesine, solunum rahatsızlıklarına, mide ve bağırsak hastalıklarına, kan dolaşımının düzelmesine ve kolesterolün düşürülmesine iyi gelir.

Elma, bağırsak kanserine yakalanma riskini de azaltır. Bu sebeple her öğünden sonra elma yenmesi tavsiye olunur. Elma zayıflamak için de mükemmel bir meyvedir. Düşük kaloriye sahip olduğu için şişmanlığı önler, kan şekeri düzeyini ve yüksek tansiyonu olumlu bir şekilde etkiler.

Öğle yemeğinden önce yenen bir elma bağırsakta bakterilerin çoğalıp azalmasını ayarlamada önemli rol oynar ve bu sayede kabızlığı önler.

Elma hiç bir zaman soğuk veya çabuk yenmemelidir, aksi takdirde mide ve karaciğer ağrılarına sebep olabilir. Elma daima küçük parçalara ayrılarak yavaş yenmelidir. Böylece hazmı kolaylaşır. Elma kesinlikle kabuğu soyulmadan yenmelidir. Çünkü kabuğundaki C vitamini miktarı, etli kısmına nazaran 6 kat fazladır. Bir başka ifadeyle kabuğu soyulmamış bir elmadan aldığınız C vitaminini ancak kabuğu soyulmuş 6 elmadan alabilmektesiniz.

Elma Bitkisinin Morfolojik Özellikleri

Elma Bitkisinde Görünüş (Habitus)
Kültür elma ağacı 8-10 m yükseklikte bir taç yapar. Mahsule yattığında yanlara doğru açılır ve yayvan görünür. M9 anaçlı ağaçlar ise çöğürün %20-40’ı kadar olur ve boyları 270 cm’ yi geçmez, MM 106 anaçlı ağaçlar ise çöğürün % 50’ si kadar taç oluşturur.

Elma anaçlarının boyları:

Elma Bitkisinde Kök
Elma genel olarak yüzlek köklü olup, kökler ağaç taç genişliğinde yayılırlar. Kökleri, uygun ortamda 2 m’ ye kadar inebilir.

Elma Bitkisinde Dal
Dallar meyve ağaçlarına şekil veren, çiçek, yaprak ve meyvelerin taşıyıcısı olan organlardır.

Üzerindeki gözlerin özelliklerine göre elmalarda odun ve meyve dalları olarak iki türlü dal bulunur.

Odun Dalları: Üzerinde yalnız odun gözleri bulunur. Boğum araları daha uzundur. Bunlar ağaçların büyümelerine ve şekillenmelerine yarar. Odun dalları ya sürgün gözlerinin gelişmesi ya da ağaçların yaşlı kısımlarındaki uyur gözlerin uyanmaları ile meydana gelir. Bu dallar üzerinde daha sonra meyve dalcıkları oluşur.Bu dallar oluştukları yere göre, ana dallar ve yardımcı dallar olmak üzere iki kısma ayrılırlar. Ana dallar gövde, yardımcı dallar ise ana dallar üzerinde oluşur. Ağaçların şekillenmelerine olduğu gibi meyve dallarının oluşumuna da yardımcı olurlar. Yardımcı dallar da birinci, ikinci, üçüncü vb. olarak kısımlara ayrılır.

Ana, yardımcı ve meyve dallarının görünümü:

1. Gövde,
2. Ana dal,
3. Birinci yardımcı dal,
4. İkinci yardımcı dal,
5. Üçüncü yardımcı dal

Meyve Dalları: Boğum araları daha kısa, üzerinde yalnız meyve gözü bulunan dallardır. Bu dallar, büyüklüklerine göre; topuz, kargı, meyve dalcığı ve çıtanak (karışık meyve dalı) gibi isimler almaktadır.

Topuz: Boğum araları birbirine çok yakın olan en küçük meyve dalıdır. Boyları 1-2 mm’den 7cm’ye kadar değişir. Topuzların ilk teşekkül ettiği yıl ucunda bir odun gözü ve bu gözün etrafında rozet şeklinde 3-5 adet küçük yaprak bulunur. Bu ucundaki göz, çoğu zaman 2. veya 3. yıl da meyve gözüne dönüşür.

Elma ağaçlarındaki topuzlar:

Elma bitkisinde topuz:

Kargı: Kargılar 7-10 cm uzunluğundaki meyve dallarıdır. Uçlarında çok defa 2. yılda çiçek (meyve) gözü oluşur. Budamada bunlara dokunulmaz. Kargılarda uzun eksen boyunca odun gözleri bulunur. Bunlar da zamanla topuza dönüşebilir.

Çiçekli kargı:

Taçsız ve taçlı kargı:

Dalcık: Dalcıklar 10-20 cm uzunlukta ve boğum araları uzunca olan meyve dallarıdır. Dalcıklar budandıkları zaman üzerindeki gözlerden topuz ve kargılar meydana gelir. Dalcıkların uçlarında 2. yıldan itibaren meyve tomurcukları oluşabilir. Meyve ağaçlarının şekillendirildikleri ilk yıllarda büyüme ve gelişme noktalarında oluşan dalcıkların uçlarındaki meyve gözleri, budama sırasında mutlaka alınmalıdır. Bu yapılmadığı takdirde dalda vegetatif gelişme olmaz. Bunun sonucu ağaçlarda şekil bozuklukları olacağı için simetrik ve dengeli gelişme ortadan kalkar.

Çıtanak (karışık meyve dalı): Topuz, lamburt, kese ve kargıların bir arada geyik boynuzu şeklinde birleşmesinden oluşmuştur. Üzerinde bol miktarda meyve gözü vardır. Daha çok yaşlı ağaçlarda görülür.

Bir ağaç üzerinde fazla miktarda çıtanağa rastlanılması, ağacın yaşlandığına belirti sayılır. Bu ağaçlara gençleştirme budaması uygulanmalı ve bunların bir kısmı çıkarılmalıdır.

Elma ağacında karışık meyve dalları (çıtanak):

Çıtanak:

Göz: Gözler; etrafı tüy ve pullarla çevrilerek dış etkilerden korunmuş minyatür organ taslaklarını içeren birer büyüme noktalarıdır. Meyve ağaçlarında dal, yaprak ve çiçekleri oluştururlar. Elma ağaçlarında 3 çeşit göz vardır.

Yaprak Gözleri: Elmada bir yıl önceki sürgünün yaprak koltuklarında oluşur. Yassı üçgen şeklindeki gözlerdir. İlkbaharda sürünce, yalnız yaprakları oluştururlar. Bu suretle ağacın beslenmesine ve meyvelerin kaliteli olmalarına yardımcı olurlar.

Sürgün gözleri:

Yaprak gözleri:

Sürgün Gözleri: Dallannnın, tepe noktalarında olduğu gibi uzun eksen üzerinde de oluşur. Genel olarak bu gözlerin şekilleri çiçek gözlerine göre sivrice olup üzerleri az veya çok tüylüdür. Bunların sürmeleri sonucu oluşacak odun dalları, ağaçların şekil almalarına ve gelişmelerine yarar sağlar.

Çiçek Gözleri: Meyve dallarının uçlarında bulunur. Sürgün tomurcuklarına göre daha iri, yuvarlak ve dolgun (etli) dur. Odun gözlerinin genelde 2. yıl çiçek gözlerine dönüşmesiyle oluşur.

Elma bitkisinde dal çeşitleri:

A. Bir odun dalı. B. Sağda ucunda odun gözü (b) olan bir yaşında bir dalcık, solda ikinci yılın sürgünü ucunda bir çiçek gözü (a) teşekkül etmiş bulunan iki yaşında bir meyve dalcığı C.D. Ucunda odun gözü bulunan bir yaşında bir kargı (D) ile ikinci yılda ucunda meyve gözü teşekkül etmiş bulunan iki yaşında bir kargı (C) E ve F. Elma dallarında meydana gelmiş bir yaşında (E) ve iki yaşında (F) topuzlar.

Çiçekler: Elmanın çiçek durumu hüzmedir. Her hüzmede 2-13 çiçek bulunur. Çiçek açma, bir ağacın tamamında bir anda olmaz (Çiçeklerin hepsi bir anda açmaz.). Ağacın çiçeklenmesi çeşit ve iklim şartlarına göre 4-15 gün sürer. Bu özelliklerinden dolayı ilkbahar geç soğukları elmada pek zararlı olmaz.

Elmanın çiçek yapısı; 5 adet çanak yaprak, 5 adet taç yaprak, 15-20 adet erkek organ ve 5 adet dişi organa sahiptir. Bu dişi organlar alt taraflarında birbirleriyle birleşmiş şekildedir. Taç yaprakları çeşide göre beyaz, pembemsi veya pembe renkte olurlar.

Elma çiçekleri:

Meyve: Elma meyvesi yalancı bir meyvedir. Yani meyvelerin etli kısmı, çiçek tablasının kalınlaşması sonucunda oluşmaktadır.

Elma meyvesi:

Elma Bitkisinde Döllenme Biyolojisi
Elma çiçekleri genel olarak kendine kısırdırlar. Yani kendi çiçek tozları ile döllenemezler. Ancak yabancı döllenme ile iyi bir ürün alınabilir. Elma bahçesi tesis edilirken bahçeye dölleyici (baba) çeşit dikilmelidir.

İyi bir tozlanma ve döllenme olmadığı takdirde meyveler gelişmelerini tamamlayamayarak dökülür. Döllenmenin noksan olduğu durumlarda, birkaç tohum taslağının teşekkülü sonucu meyveler ağaç üzerinde kalsalar bile bunlarda da meyve şekli bozulmakta ve sofralık değeri düşmektedir.

Etkili bir döllenme için elma bahçeleri kurulurken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Bahçede yeterli miktarda arı bulundurulmalıdır: Elma çeşitleri % 90 anlarla döllenir. Arı çiçek zamanında çok önemli olup açık, sakin ve güneşli havada çok iyi çalışır. Sıcaklığın 14 C°’nin altında olduğu havalarda arı hemen hemen hiç çalışmaz. 29 C°’nin üzerinde ise çalışma yavaşlar. Tozlamayı sağlamak üzere tam verim çağındaki elma bahçeleri için 1 dekara 1 kovan, genç bahçelere 4 dekara 1 kovan arı konmalıdır. Çiçek zamanı arı çalışması ve tozlanmanın sağlanabilmesi için bahçeler ilaçlanmaz.Çiçek ve arı:
  

  

• Tozlayıcı çeşitler diploid (2n=34) olmalıdırTozlayıcı çeşitlerin çiçek tozlarındaki canlılık oranı ve çimlenme gücü yüksek olmalıdır. Bunlar özellikle diploid çeşitler arasından seçilmelidir. Triploid çeşitlerin çimlenme oranları % 428 arasında değişir. Diploid çeşitlerde ise bu oran % 50’nin üzerindedir. Tozlayıcı çeşitlerdeki çimlenme oranının % 30’un üzerinde olması gerekir. Eğer ana çeşit triploid yapıda ise bahçeye 2 adet tozlayıcı koymak böylece bunların da birbirini tozlamasını sağlamak gerekir.
  • Diploid (2n=34) Çeşitler: Amasya, Jonathan, Rome Beauty, Starking Delicious, Golden Delicious, Ferik, Northern Spy, Granny Smith, Stark Earliest
  • Triploid (2n=51) Çeşitler: Hüryemez, Stayman Winesap, Gravenstein, Mutsu, Canada Renette, Baldwin, Bramley’s Seedling, Ribston Pippin, Warner’s King, Washington , Belle de Boskoop, Reinette du Canada.
• Birbirini tozlayacak çeşitler arasında uyuşmazlık bulunmamalıdır.
• Birbirini tozlayacak çeşitler en yüksek meyve tutumunu sağlayacak çeşitlerden olmalıdır.
• Dölleyici çeşit bol miktarda çiçek tozu oluşturmalıdır.
• Dölleyici çeşit ticari kıymette olmalıdır.
• Dölleyici ve döllenecek çiçek aynı zamanda çiçek açmalıdır.
• Yeni kurulan bahçelerde çeşitlerin verime yatma yaşları aynı olmalıdır.
• Çeşitler her yıl düzenli ürün vermelidir. Çeşitlerden herhangi biri peryodizite göstermemelidir. Periyodizite, ağaçların bir yıl meyve verip, müteakip yıl dinlenmeleri demektir. Dölleyici olarak seçtiğimiz çeşit böyle bir karakterde ise bu çeşidin dinlenme yılında döllenme olmaz. Mesela Amasya elması mutlak peryodizite gösteren bir çeşittir. Red Delicious ve Golden Delicious ise bir yıl çok, bir yıl orta derecede meyve verir. Jonathan ve Rome Beauty çeşitleri ise her yıl düzenli meyve verme karakterindedir.
• Bahçeler kurulurken tozlayıcı çeşitler, bahçeye iyi bir plana göre yerleştirilmelidir. Bu bakımdan çeşitli planlar yapılabilir. Bahçe düzenleri aşağıdaki gibi olmalıdır.Her 3.sırada 3.ağaç dölleyiciye ayrılır.
  Her 2. Sırada 2. ağaç dölleyiciye ayrılır.

  

  Her 3.sıra veya 5.sıra dölleyiciye ayrılır.

  

  Eğer aynı ticari değere sahip 2 veya daha fazla çeşit kullanılacaksa çeşitler 3’ er sıra hâlinde birbirini izler.
  

• Elma bahçelerinden ekonomik bir ürün alabilmek için en az 3 çeşit kullanılmalıdır. Dölleyici çeşitler ana çeşitten 12-15 m’den daha uzakta olmamalıdır.
• Azami ve her yıl ürün alabilmek için tozlayıcı miktarı % 20-50 olmalıdır.
• İyi döllenmiş bir elmada bir kaç taneden 10 taneye kadar çekirdek bulunur. Tohumun gelişmesi, elmanın yenen kısmının gelişmesini de etkiler. Örneğin 3 tohumlu bir elmada 3’ü de aynı yüzeyde ise o yüzey hızlı, öteki yüzey yavaş gelişir.

İyi döllenmemiş bir elma, çekirdeksiz tarafta meyve iyi gelişemeyerek yamuk kalmıştır:

En çok kültürü yapılan bazı elma çeşitlerinin dölleyicileri:

Elma Bitkisi Çeşitleri

Bugün dünyadaki elma çeşitlerinin sayısı 6500’ü aşmakta olup, Türkiye’ de ise bu sayı 500’ ü geçmektedir. Ancak bunlar arasında kalite, verim yönünden yüksek ve ticari anlamda yetiştiriciliği yapılanların sayısı çok azdır.

VÍSTA BELLA, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı kuvvetli, yarı dik ve hatta yayvan şekilde gelişir. Çok erkenci bir çeşittir.

Meyve Özellikleri: Meyveleri orta irilikte, yassı-konik şekillidir. Kabuk rengi sarı-yeşil, zemin rengi üzerine sıvama kırmızıdır. Meyve eti sert, bol sulu ve mayhoştur. Kalitesi iyidir. Uzun süre depolanmaz.

Hasat Olumu: aziran sonu temmuz ayı başında toplanır. Meyveleri 2-3 seferde hasat edilmelidir.

Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerine tavsiye edilen yazlık bir çeşittir.

Vista bella elma çeşidi:

JERSEYMAC, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı zayıf olup, yarı dik hatta yayvan gelişmektedir.Verimi ise çok yüksektir. Özellikle M9 gibi bodur anaçlara aşılandığında ilk yıllarda bol ürün alınır.

Meyve Özellikleri: Meyveleri orta büyüklükte, yuvarlak-silindirik yapıdadır. Meyve kabuğu parlak kırmızıdır. Meyve eti beyaz, bol sulu, aromalı ve yeme kalitesi iyidir. Meyve kabuğu incedir.

Hasat: Temmuz ayının son haftası olgunlaşır. Uzun süre depolanmaz. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerine tavsiye edilen yazlık bir çeşittir.

Jerseymac elma çeşidi:

STARK EARLIEST, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı zayıf orta kuvvette, yan dik hatta yayvan şekilde gelişir. Verimi yüksek değildir.

Meyve Özellikleri: Meyveleri genellikle küçük, yassı ve düzgün şekilli, meyve kabuğu ince, güneş gören yüzü kırmızıdır. Meyve eti beyaz, ekşimsi olup kalitesi iyidir.

Hasat Olumu: Haziran sonu temmuz ayı başında toplanır.

Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde tavsiye edilen yazlık bir çeşittir.

Stark earliest elma çeşidi:

BEACON, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı kuvvetli gelişir ve çok verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi orta büyüklükte ve yuvarlaktır. Kabuk rengi koyu kırmızı ince, meyve eti gevrek, sert, sulu, tatlı ve kokuludur. İyi renk yapar. Taşımaya elverişli, kaliteli çok iyi bir sofralık çeşittir. Meyvenin sapa bağlanma özelliğinin iyi olması nedeniyle renk alıncaya kadar meyve dalında bekletilebilir.

Hasat Olumu: Temmuz ayı sonunda toplanır.

Elma yetiştirilen bütün bölgelerde tavsiye edilen yazlık bir çeşittir.

Beacon elma çeşidi:

SUMMERRED, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri:Ağacı kuvvetli ve verimlidir. Bir yıllık dallarda bile salkım şeklinde meyve verir.

Meyve Özellikleri: Meyveleri orta büyüklükte, silindirik-yuvarlak, hafif uzun şekilli, meyve kabuğu canlı kırmızı renktedir. Meyve eti gevrek, beyaz, sulu ve tadı mayhoştur. Soğukta kısa süre (2-3 hafta) muhafaza edilebilir.

Hasat Olumu: Ağustos ayının ilk haftası olgunlaşır. Her bölgede yetişir.

Summerred elma çeşidi:

GALA, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Dünyada yetiştiriciliği yapılan elma çeşitleri arasında en popüler olanlarındandır. Ağaç gelişme kuvveti orta ve yayvan bir yapıdadır.

Meyve Özellikleri: Meyveleri küçük-orta olup, soluk sarı zemin üzerine sıvama üzeri çizgili karışık kırmızı ve portakal renklidir. Gala döneminin albenisi yüksek çeşitlerindendir. Aynı performansı yeme kalitesinde de görmek mümkündür.

Hasat Olumu: Ağustos sonunda olgunlaşır. Depo ömrü 3-6 ay arasındadır. Hasat tarihinde gecikme olursa meyve sap kısmında çatlamalar olur. İyi bir tozlayıcı olan Gala aynı zamanda pek çok çeşitle de tozlama problemi çekmeden dikilebilmektedir.

Gala elma çeşidi:

MONDİAL GALA, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Oldukça kuvvetli, çabuk ve iyi meyve verir. Gala oldukça verimli bir çeşittir.

Meyve Özellikleri: Orta iri, çizgili, kırmızı-turuncu renktedir. Sert, sulu ve tatlıdır.

Hasat Olumu: Ağustos ayının üçüncü haftası olgunlaşır. Çok uzun süre depolanmaz.

Diğer çeşitler için de iyi bir tozlayıcıdır. Her bölgede yetişir.

Mondial Gala elma çeşidi:

EARLY RED ONE (EROVAN), Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Standart tipte, güçlü, verimlidir ve erken meyveye yatar.

Meyve Özellikleri: Koyu kırmızı, iri ve gösterişli, lezzetlidir.

Hasat Olumu:. Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Depolanmaya uygundur ve her bölgede yetişir.

Erovan elma çeşidi:

TOPRED, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı iri ve orta üretkenliktedir.

Meyve Özellikleri: Parlak, canlı kırmızı ve lezzetlidir.

Hasat: Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Depolanmaya uygundur ve her bölgede yetişir.

Topred elma çeşidi:

RED CHİEF “ CAMPBELL ”, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Küçük, orta kuvvette gelişir. Starking Delicious mutandı spur bir çeşittir. Erken, düzenli ve yüksek verim verir. Çok bodur (M9 gibi) anaçlar özellikle zayıf topraklarda kullanılmamalıdır. Red Chief çeşidi Starkrimson Delicious’dan daha verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyveleri orta irilikte , parlak, koyu kırmızı, sulu ve lezzetlidir. Çiçek çukurunda beş çıkıntı (yıldız) oluşur.

Hasat: Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Depolanmaya uygundur. Elma yetiştirilen her bölgede yetişir.

Campbell elma çeşidi:

PİNOVA, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Küçük-orta kuvvette, yüksek verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyveleri orta irilikte, koyu kırmızı renkte olup sulu ve lezzetlidir. Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Uzun süre depolanır ve her bölgede yetişir.

Hasat Olumu: Eylül ayının son haftası olgunlaşır. İyi depo şartlarında nisan-mayıs aylarına kadar saklanabilir. Elma yetiştirilen her bölgede yetişir.

Pinova elma çeşidi:

STARKSPUR GOLDEN DELİCİOUS, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı yarı bodur, dik ve yayvan gelişir. Çok verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi iri, altın sarısı renkte, pembe yanaklı, düzgün şekilli, iri ve çok iyi kalitelidir.

Hasat Olumu: Eylül ayının ikinci haftasında toplanır. Tam çiçeklenme ile hasat olumu arasında 140 gün geçer.

Tozlayıcıları: Starkrimson Delicious, Starking Delicious, Jonathan’dır. Meyveleri soğuk hava deposunda mart ayına kadar saklanabilir. Bütün bölgelere tavsiye edilir.

Starkspur Golden Delicious elma çeşidi:

STARKRiMSON DELiCiOUS, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı orta kuvvette olup spur tipte yan dik gelişir, düzenli ve çok verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi iri, sıvama koyu kırmızı renkte, düzgün şekilli, çok iyi kaliteli, sulu ve lezzetlidir.

Hasat: Eylül ayının son haftasında hasat edilir. Meyveleri soğuk hava deposunda nisan ayına kadar saklanabilir. Elma yetiştirilen bütün bölgelere önerilir.

Starkrimson Delicious elma çeşidi:

GOLDEN DELİCİOUS, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı orta kuvvette, yarı dik ve yayvan gelişir. Çok verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi iri, altın sarısı renkte, silindirik-konik şekilli ve çok iyi kalitelidir.

Hasat Olumu: Eylül ayının son haftasında toplanır. Soğuk hava deposunda mart ayına kadar saklanabilir.

Elma yetiştirilen bütün bölgelere önerilir.

Golden Delicious elma çeşidi:

STARKİNG DELÎCÎOUS, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı kuvvetli, yarı dik gelişir. Her yıl düzenli ve bol ürün verir. Çok verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi iri, koyu kırmızı renkte, çiçek tarafından beş çıkıntısı olup (yıldızlı), konikçe şekilli ve kalitesi çok iyidir.

Hasat Olumu: Eylül ayının son haftasında hasat edilir. Soğuk hava deposunda nisan ayına kadar saklanabilir. Elma yetiştirilen bütün bölgelere önerilir.

Starking Delicious elma çeşidi:

RED ELSTAR, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Orta kuvvette ve verimlidir.

Meyve Özellikleri: Sarı üzerine kırmızı sıvama renkte, iri, sulu ve kalitelidir. Meyve eti serttir.

Hasat: Eylül ayının son haftasında hasat edilir. Avrupa’nın en popüler elma çeşitlerindendir.

Tüm bölgelere uyar.

Red Elstar elma çeşidi:

JONAGORED, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Kuvvetli, üretken ve iyi gelişme özelliği gösterir.

Meyve Özellikleri: İri, lezzetli, sulu ve kırmızı renktedir.

Hasat: Eylül ayının son haftasında olgunlaşır. Depolanmaya uygundur. Elma yetiştirilen her bölgede yetişir.

Jonagored elma çeşidi:

IDARED, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Orta kuvvette ve yayvan büyür. Verimli ve düzenli meyve verir.

Meyve Özellikleri: Orta-iri, konik yapılı, yoğun kırmızı, sulu, mayhoş ve az aromalıdır. Özellikle sanayide tercih edilen bir çeşittir.

Hasat: Ekim ayının ilk haftasında olgunlaşır. Her bölgede yetişir.

Idared elma çeşidi:

BRAEBURN, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Orta kuvvette,düzenli ve verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyve orta iridir. Kabuk rengi yeşil üzerine kirli portakal kızarıklığıdır. Sulu ve lezzetlidir. Et rengi beyazımsı sarıdır.

Hasat: Ekim ayının üçüncü haftasında hasat edilir. Soğuk hava deposunda uzun süre saklanabilir. Tüm bölgelere uyar.

Braeburn elma çeşidi:

GRANNY SMÎTH, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı zayıf-orta kuvvette, yarı-dik yayvan gelişir. Her yıl bol ürün verir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi orta iri, yeşil zemin üzeri hafif donuk sarı renkli, kalitesi çok iyi olup sert, çok sulu ve kendine özgü ekşi bir tadı vardır.

Hasat Olumu: Ekim ayının ilk yarısında toplanır. Soğuk hava deposunda 9 ay saklanabilir. Marmara ve Karadeniz gibi nemli bölgelere daha uygundur.

Granny Smith elma çeşidi:

FUJI, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı çok kuvvetlidir. Bu nedenle M7, M9, M26 gibi bodur anaçlara aşılanmalıdır.

Meyve Özellikleri: Meyvesi kırmızı ile karışık sarı-turuncu renktedir. Meyve orta iri, az ekşi, sert dokulu ve suludur. Popüler elma çeşitlerindendir.

Hasat: Ekim ayının son haftasında hasat edilir. Soğuk hava deposunda 7-8 ay dayanır. Tüm bölgelere uyar.

Fuji elma çeşidi:

AMASYA ELMASI, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı orta kuvvette büyür, yayvan bir taç yapar. Uzun ömürlüdür.

Meyve Özellikleri: Meyvesi orta irilikte, karın tarafı genişçe, kabuğu ince, sert, güneş gören yüzü koyu, diğer tarafları açık kırmızı, yer yer yeşil zemin rengi görülmektedir. Meyve eti hafif yeşilimtrak beyaz, tatlı sulu, yeme olumunda gevrek ve kokuludur.

Hasat: Eylül ayının son haftasında toplanır. Meyveler iyi saklandıkları sürece mayıs ayına kadar dayanabilir. Bir yıl çok meyve verir, bir yıl dinlenir. Türkiye’nin hemen hemen tüm bölgelerinde yetiştirilir.

Amasya elma çeşidi:

HÜRYEMEZ, Elma Çeşidi
Ağaç Özellikleri: Ağacı kuvvetli gelişir, genellikle yayvan büyür. Orta derecede verimlidir.

Meyve Özellikleri: Meyvesi iri, basık yuvarlak şekilli, sarı-yeşilimtırak renkli, sulu ve mayhoş lezzettedir. Kalitesi iyidir. Dayanıklı olup uzun süre saklanabilir.

Hasat olumu: Eylül ayının üçüncü haftasında toplanır. Triploid bir çeşit olup periyodizite gösterir. İç Anadolu bölgesinde yaygın yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Hüryemez elma çeşidi:

Elma Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Elma Bitkisinin İklim İstekleri

Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim meyvesidir. Genellikle dünyada 30°-50° enlemlerde yetişmektedir.

Bol güneşlenebilen, havalanabilen, yeteri kadar hava nemine sahip yerler, elmada çok iyi renk oluşumu sağlar ve elmanın pazar değerini artırır. Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkının büyük olduğu yayla ve geçit bölgelerinde yetişen elmalar, çok güzel, canlı ve gösterişli renge sahip olur. Buralarda olum döneminde gündüzler güneşli ve sıcak, geceler ise serin olmaktadır. Ayrıca toz ve duman gibi hava kirliliğinin olmadığı temiz yerler, elma yetiştiriciliğinde çok önemlidir.

Elma, hava akımı olmayan kapalı ve kuru yerler ile çok fazla nemli yerleri sevmez. Böyle yerlerde çeşitli hastalıklara yakalanıp zarar görür.

Elma ağacı düşük sıcaklıkların olduğu sert kışlara dayanıklıdır. Kış dinlenmesi sırasında gövde ve ana dalları -35, -40 °C’ye, yaşlı dalları ise -20 °C’ye kadar dayanabilir. Açmış çiçekler -2.2, -3.3 °C’ye ve küçük meyveler ise (takriben 1 cm çapında) -1.1, -2.2 °C’ye yarım saat süre ile dayanabilmektedir. Olgun meyveler ise -2 ve -3.5 °C’de donar. Elma geç dönemde çiçeklendiği için ilkbahar donlarından az zarar görür. Ayrıca çiçeklerin uzun sürede açılması da bu bakımdan bir yarar sağlar. Kışın ılık bir havadan sonraki ani sıcaklık düşüşleri elmada kış zararlanmasına neden olur. Düşük sıcaklıklara dayanım yönünden çeşitler arasında farklılıklar vardır.

Elmanın kök sistemi, ince kökler hariç -7,-15 °C’ye kadar dayanır. Toprağın kar veya yapraklarla örtülü olması, çok düşük sıcaklık derecelerinde bile köklerin zararlanmasını önler.
Elmanın kış soğuklama ihtiyacı diğer meyve türlerine göre uzundur. +7 °C’nin altında 2300-3600 saatlik dinlenme ister. Yetersiz soğuklama sonucu çiçeklerin bir kısmı ölür, geriye kalan çiçeklerin açılması da normale göre hem daha geç hem de düzensiz olur. Böylece geç açan çiçekler döllenme yetersizliği nedeni ile dökülür. Soğuklamasını giderememiş elma ağaçlarında düzensiz sürgün ve yaprak oluşumu ve buna bağlı olarak güneş yanıklığı gibi durumlar ortaya çıkar. Ayrıca iyi meyve bağlayamaz, gelişen meyveler dökülür, ağacın ömrü azalır.

Sıcaklık +40 °C’nin üzerine çıktığı zaman da büyüme durur, meyve dökümleri artar ve meyve kalitesi bozulur. Optimal yaz ortalama sıcaklığı elma çeşitlerine göre 13.3-17.8 C° arasında değişmektedir.

Büyüme mevsimi içerisinde düzenli olarak dağılmış ve toplam olarak 500-600 mm’yi geçen yıllık yağışlar başarı şansını artırır.

Elma yetiştiriciliğinde nispi nem de önemlidir. Yaz aylarında nispi nemin çok düşmesi, haziran meyve dökümünün artmasına ve meyve kalitesinin düşmesine neden olur. Çiçeklenme zamanında oransal nemin azalması dişicik tepesinin kurumasına neden olduğu için çiçek tozlarının çimlenmeleri güçleşir. Böyle yerlerde bahçede nemin korunmasına yönelik önlemler alınmalıdır.

Çukur vadiler, geç ilkbahar donlarının tesirli olduğu yerlerdir. Bu sebeple buralar elma ziraatına elverişli değildir. Devamlı rüzgâr alan yerlerde meyve dökümü ve dal kırılmaları olduğundan böyle yerlere rüzgâr kıran yapılmalıdır.

Elma bahçesi eldeki arazinin biraz yüksek yerlerine kurulmalıdır. Bu iyi bir hava akımının sağlanmasına imkân verdiği gibi hem ilkbahar donlarının riskini azaltır hem de mantari hastalıkların yayılmasına önleyici etki yapar.

Elma Bitkisinin Toprak İstekleri

Elma yetiştiriciliği için en iyi topraklar, geçirgen, besin maddelerince zengin, yeteri kadar humuslu ve nemli, tınlı, tınlı-kumlu veya kumlu-tınlı, derin topraklardır. Elma, hafif süzek toprakları sever; killi-kireçli soğuk toprakları sevmez. Toprak derinliği 2 m’den fazla olmalıdır. Taban toprağı da geçirgen olmalıdır. Çünkü alt toprağın geçirgen olmaması hâlinde fazla nem veya biriken taban suyu, ağaçlara zarar verir ve sarılık hastalığına sebep olur. Böylece ağaç gelişmez ve ömrü azalır.

Bahçe kurulacak yerde taban suyu problemi olmaması için mutlaka toprak drenajı yapılmalıdır.

Kireci fazla olan topraklarda demir alımı azalacağından sarılık hastalığı görülür.

Hafif kumlu topraklar, sık sulanmak ve besin maddelerince takviye edilmek suretiyle elma yetiştiriciliğinde kullanılabilir.

En elverişli toprak pH’ı 6-6.5’tur (hafif asitli). Bu pH’ın altına düştüğünde kireçleme düşünülmelidir. Manganez ve demir noksanlığına neden olduğu için fazla kireçlemeden kaçınılmalıdır.

Elma bahçesi kurulmadan önce toprak tahlili yaptırılmalı; kireç, tuz problemi olan, taban suyu seviyesi yüksek, toprak kalınlığı az olan arazilere bahçe tesis edilmemelidir.

Hollanda meyve bahçelerinde taban suyu seviyesine karşı yapılmış drenaj kanalları:

Elma Bitkisinin Çoğaltılması ve Anaçları

Elma Bitkisinin Çoğaltılması

Elma fidanı, tohumdan yetiştirilen çöğürler veya végétatif olarak üretilen anaçlar üzerine kültür çeşidini aşılamak yoluyla elde edilir.

Elma fidanı üretiminde en çok kullanılan aşı yöntemi durgun T (Kalkan) göz aşısıdır. Durgun göz aşısına 15 temmuzda başlanır ve 15 eylüle kadar devam edilir. Durgun göz aşısının sona erme zamanı, anaçlardan suyun çekilmesi yani kabuğun kalkmaması ile anlaşılır.

Elma Bitkisinin Anaçları

Tohum Anaçları (Generatif Anaçlar)

Elma tohum (çöğür) anaçları, ülkemiz elma yetiştiriciliğinde geleneksel olarak uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Yabani olarak yetişen elma tohumlarından elde edilir.“Çöğür” olarak isimlendirilen bu tohum anaçları; üzerine aşılanan kültür çeşitlerini uzun ömürlü yapar, büyük ağaçlar teşkil ederler. Geç meyveye yatarlar. Çeşitlerle uyuşması iyidir.

Bu anaç üzerine Starking Delicious, Golden Delicious, Granny Smith gibi kuvvetli gelişen çeşitler aşılandıkları zaman 7-8 m’ye kadar boy yapan kuvvetli ağaçlar oluştururlar ve “standart” gelişen ağaçlar olarak tanımlanırlar. Böyle ağaçların verime yatmaları 5-6 yıl alır, 12-15 yaşında tam verime geçerler ve 25-30 yaşlardan sonra ekonomik anlamda verimden düşmeye başlarlar. Bu ağaçlardan, 1 dekar bahçeye, toprağın verimliliğine göre 15-25 adet ağaç dikilebilir. Bu ağaçlarda budama, ilaçlama, meyve seyreltmesi ve hasat işlemleri zor olmaktadır. Ağaçlar kuvvetli geliştiklerinden gölgelenmeden dolayı meyve iriliği ile renklenme iyi olmamaktadır.

Yabani tohum anaçlan (çöğür) üzerine Starkrimson Delicious, Starkspur Golden Delicious gibi yarı bodur gelişen (spur tipi) çeşitler de aşılanabilir. Hatta yarı bodur elma çeşitleri en başarılı sonucu tohum anaçları üzerine aşılandıkları zaman vermektedirler. Bu durumda, çeşitten dolayı %30-35’e varan bir bodurlaşma etkisi elde edilmektedir.

Elde edilen tohumlar yetiştirme şartlarının elverişli olduğu bölgelerde (Ege bölgesi gibi) sonbaharda genelde direkt aşı parsellerine ekilir ve takip eden yaz periyodunda gelişen çöğürler aşılanır. Şartların elverişli olmadığı yerlerde tohum tavasına ekilen tohumlardan bir yıl sonra elde edilen çöğürler aynı yıl sonbaharda aşı parsellerine şaşırtılır. Şaşırtmayı takip eden yaz periyodunda da çöğürler aşılanır.

Klon Anaçları (Vegetatif Anaçlar)

Vegetatif yollarla (çelikle ve tepe daldırması) üretilen anaçlardır. Bu anaçlar tüm özellikleri bakımından hem birbirine hem de alındıkları ana bitkiye benzerler.

Memleketimizde son yıllarda budama, ilaçlama, seyreltme, hasat ve diğer bahçe işlerinde kullanılan işçi ücretlerinin yüksek olması, yetiştiricileri modern meyveciliğin gereklerine uymaya zorlamaktadır. Modern meyvecilikte, sadece aşılanacak çeşidin (kalemin) değil, anacın da standart vasıfta olması arzu edilir. Bugün vegetatif yollarla elde edilen klon anaçları modern meyvecilikte arzulanan anaç-kalem (çeşit) standardizasyonunu sağlamış yani bir örnek bahçe kurma imkân dahiline girmiştir. Farklı ekolojik şartlara uyum sağlamış, vegetatif yöntemlerle çoğaltılan, çok bodurdan çok kuvvetliye kadar değişen bir çok klonal anaç geliştirilmiştir.

Bazı önemli klon anaçlarının özellikleri aşağıda verilmiştir:

• Çok Bodur Anaçlar : M 8, M 9, M 27
• Bodur Anaçlar : M 26
• Yarı Bodur : M 7, MM 106
• Kuvvetli : M 2, MM 104, MM 111
• Çok kuvvetli : MM 109, M 25, M 16

Bu anaçlardan bugün meyvecilikte en çok kullanılanları M 9, MM 106 ve MM 111’ dir.

M 9: Çok bodur elma anaçları içerisinde bugün dünyada en çok kullanılan bir anaçtır. Kendisi çok bodur olduğu gibi, aynı zamanda değerli bir bodurlaştırıcı anaçtır.

Kök sistemi yüzlek ve zayıftır. Dolayısıyla toprağa bağlanması zayıf olduğundan, dikimden itibaren ömrü boyunca desteğe ihtiyaç gösterir. Sık dikim tesislerinde kullanılır. M 9 anacı özellikle sulamanın sorun olmadığı bölgelere tavsiye edilir. Verimli topraklarda daha iyi gelişirler.

Hollanda’da M 9 anaçlı bir elma bahçesi:

Ağaçları 270 cm’yi geçmez ve dikimi müteakip, 2. yılda meyve verirler. Dikim aralıkları, toprak verimliliğine göre 1mx3.5m,1.5mx3.5m veya 2.0 m x 3.5 m olmalıdır. M 9 anacına aşılı çeşitlerin ekonomik ömürleri 15-20 yıldır. Verimli topraklarda ağaç başına 60-70 kg meyve verirler. Dekara düşen ağaç sayısı olarak en az 80-100 adet, verimli topraklarda ise 140-150 ağaç hesaplanmalıdır.

Ağaçların boylarına göre yapısı:

M 9 boğaz çürüklüğüne (phytophytora spp) dayanıklı, fakat ateş yanıklığı ve pamuklu bite hassastır. Tepe daldırması ile çoğaltılır. Bahçede ağaçlar, “ince iğ şekli” terbiye sistemine göre şekillendirilir ve budanır.

M 9 anacı üzerine Starking Delicious, Golden Delicious, Granny Smith ve Amasya gibi kuvvetli gelişen (standart) çeşitler aşılanarak bahçeler kurulmalıdır. Yarı bodur gelişen Starkrimson Delicious, Starkspur Golden Delicious gibi çeşitler aşılanmamalıdır.

Bodur ağaçların desteğe bağlanması:

MM 106: Çöğür anacına aşılı ağaçların yarısı kadar ağaç yapar. Ağaçlan kök sürgünü oluşturmaz. Orta kuvvette gelişen klon elma anaçlarının en iyisidir. Odun çeliği ile % 70’ in üzerinde köklenir. Pamuklu bite dayanıklı, kök boğazı çürüklüğüne hassastır.

Çok iyi kök sistemi oluşturur ve ağaçları kazıkla desteklemeye gerek yoktur. Dikimden sonra 2-3. yıllarda meyveye yatar.

MM 106 anacı, hem yarı bodur (spur) hem de kuvvetli gelişen çeşitler için uygun bir anaçtır. MM 106 üzerine yarı bodur çeşitler aşılandığında, ilk 3 yıl meyve alınmayıp çiçeklerin koparılması gerekir.

MM 106 anacı üzerine yarı bodur gelişen çeşitler aşılandığı zaman ağaçlar, hemen hemen M 9 üzerine aşılı kuvvetli gelişen çeşitler gibi küçük kalır. Bu bakımdan verilecek dikim aralıkları, üzerine aşılanan çeşide göre değişir.

Kuvvetli gelişen çeşitler aşılandığında 3 m x 5 m veya 3 m x 6 m, yarı bodur (spur) gelişen çeşitler aşılandığında 2.5 m x 4.0 m veya 3 m x 4 m dikim aralıkları verilmelidir.

Üzerine, kuvvetli gelişen çeşitler aşılandığında değişik doruk dallı (modifiye lider), yarı bodur çeşitler aşılandığında çam şekli ( bir lider ve çok sayıda yan dallı ) terbiye sistemi tavsiye edilir.

MM106 anaçlı elma ağacı:

MM106 anacı üzerine aşılı 3 yaşlı redchief elma çeşidi:

MM 111: Kuvvetli ve dik gelişen bir anaçtır. Köklenmesi çok iyidir. MM 111 Üzerine aşılı çeşitler, kuvvetli gelişen tohum anaçlarının % 75- 80’i kadar gelişir.

Gerek Starking Delicious, Golden Delicious ve Granny Smith gibi kuvvetli gelişen ve gerekse Starkrimson Delicious, Starkspur Golden Delicious ve Spur Granny Smith gibi yarı bodur gelişen çeşitlerle iyi performans gösterirler.

Kuvvetli gelişen çeşitler aşılanınca 3.5 m x 6.0 m, yarı bodur ( spur) çeşitler aşılanınca 3.0mx 4.5 m veya 3m x 5m dikim aralıkları verilmelidir.

Elma fidanı üretiminde en yaygın kullanılan vegetatif üretim “Değiştirilmiş Hendek Daldırması (Stool Bed)” yöntemidir.

Stool Bed Layering Daldırma Sistemi
Klon anaçlarının çoğaltılmasında kullanılan bu daldırma metodu ile M27, M9, M26, M109, M111 gibi elma klon anaçları çok başarılı bir şekilde çoğaltılabilmektedir.

Hendek, tepe ve düz daldırmanın kombinasyonu şeklinde oluşturulmuş olan bu daldırma metodu, birim alandan elde edilen anaç sayısı bakımından diğer daldırma metotları içersinde en mükemmelidir.

Bu üretim metodunda yapılacak işler:

• İlk iş, uzun süre kullanılacak olan anacın (ana bitkinin) dikilmesidir. Vegetatif çoğaltma metotlarının herhangi birisiyle elde edilmiş olan köklü anaçlar; bölgenin iklim şartlarına göre kış veya ilkbahar döneminde sıra üzeri 20 cm, sıra arası 150 cm ve toprakla 45 derece açı yapacak şekilde meyilli olarak dikilir. Dikim esnasında ana bitkinin 15-20 cm’lik kısmı toprağa gömülmeli, toprak dışında kalan kısmın da takriben 1/3’ü (20 cm) kısaltılmalıdır. Anacın uç kısmı güneye doğru meyilli olmalıdır ve en son bitki (güney uçtaki) ters istikamette dikilir.
• İlk yıl büyümeye terk edilen anaçlar, temmuz ayında başlamak üzere, haftada bir defa gittikçe artan oranlarda yatırılır ve her anaç önündeki anaca bir kaç yerinden temas edecek şekilde sarılır. Böylece yıl sonunda yatırma işlemi tamamlanmış olur. Ağaçların yatırıldığı toprak yüzeyinin gayet düz olması esastır. Anaçları toprak üzerine raptetmek için, çatal kazık veya U şeklinde demir çubuklar kullanılır. Bu şekilde yatırılan anaçlar.ilkbahara kadar üstü açık bir vaziyette kalır.Stool Bed Layering daldırma sistemi:
  

  

• İkinci yıl ilkbaharda (şubat-mart), ana bitkilerin (anaçların) yan sürgünlerinin tamamı dipten çıkarılır.
• Mayıs ayından itibaren ana bitkilerin gövdelerinden çıkan sürgünler, 15 cm yüksekliğe eriştiğinde her defasında 2 cm olmak üzere haftada veya 10 günde bir boğaz doldurma işlemi uygulanır. Ağustos ayı sonuna kadar sürgünlerin dipten itibaren 10-15 cm’lik bir kısmı örtülmüş olur. Bu örtmelerden ilki torf ile diğerleri ise toprakla yapılmalıdır. Torf anaçlarda köklenmeyi kolaylaştırıcı bir etki yapmaktadır.
• Yıl boyunca çapalama, ot alımı, sulama ve zirai mücadele gibi işlemler eksiksiz olarak yapılır. Burada dikkat edilecek önemli iki husus vardır. Birincisi, iyi bir köklenme için anaçlardan çıkan sürgünlerin diplerine çekilen toprağın mevsim boyunca nemli olmasıdır ki; bu işin ya yağmurlama sulama ile veya en iyisi damlama sulama metodu ile gerçekleştirilmesidir. İkinci husus da M27, M9, M26, gibi elma klon anaçlarının elma pamuklu bite hassas olmaları dolayısıyla , bununla ilgili iyi bir zirai mücadelenin yapılmasıdır.
• Kış ayına gelindiği zaman (aralık ayından itibaren) köklenmiş anaçların hasadı başlar. Hasat için köklerin kahverengileşmiş olması gerekir. M9 klonlan her yıl, diğer anaçlar ise ilk 2-3 yıl el ile daha sonraki yıllar da dikkatli olmak şartıyla makine ile hasat edilebilirler.
• Hasattan sonra ilkbahara kadar (mart nisan) anaçların üzerine 0,2 cm yükseklikte çok az bir toprak konur ve öylece kalır.Bunun amacı anaçların düşük sıcaklık zararından korunmasıdır.
• İkinci yıl içerisinde anaçların birbirlerine bağlanan kısımları iyice kaynar ve aynı sıradaki bitkiler tek bir vücut hâline gelir.
• Üçüncü yıl ve ondan sonraki yıllar aynı işlemler uygulanır.
• Her yıl sökülen çöğürler aşı parsellerine nakledilerek burada durgun (T) göz aşısı ile aşılanır ve aşılı fidan üretimi gerçekleştirilmiş olur.

Aşısı tutan anaçlar erken ilkbaharda gelişmeye başlamadan önce aşının hemen üzerinden gözün aksi istikametinde hafif meyilli kesilir. ilkbahar ve yaz başlangıcında anaçlardan meydana gelen sürgünler temizlenir. Vegetasyon süresi bitimine kadar ilaçlama, gübreleme, sulama ve çapalamaya özen gösterilmelidir.

Stool bed layering daldırma sistemi:

Stool bed layering daldırma sistemi ile kurulmuş klon anaçlığı:

Fidanlar sonbaharda yaprakların dökülmeye başladığı andan, ilkbaharda ağaçların uyanmasına kadar geçen durgun devre içinde sökülürler. Fakat söküm işleminin sonbaharda yapılması daha uygundur. Böylece 1 yaşlı fidan elde edilir. Elde edilen fidanlar sonbaharda sökülür. Yola yakın, su tutmayan yerlerde 60×70 cm derinliğinde açılan hendeklere bekletilmeden gömülürler.

Hendekler rüzgara cephe vermeyecek yönde 1 m aralıklarla açılmalıdır. Fidanlar hendeğe dik veya meyilli olarak kökleri hendeğin içine gelecek şekilde yan yana dizilir ve sonra aşı yerinden bir kaç karış yukarısına kadar toprakla doldurulur. Boşluk bırakmamak üzere toprakla kapatılır, çiğnenir ve çeşit etiketleri bağlanır. Hendekleme yerinin toprağı kumsal olmalıdır.

Stool bed layering daldırma sistemi ile kurulmuş klon anaçlığı ve çalışmalar:

Bodur Elma Yetiştiriciliği

Modem meyvecilikte verimin ve kalitenin artırılması, maliyetlerin azaltılması ve bunlara bağlı olarak kâr sağlanması gerekir. Bu da ancak, alçak boylu ağaçlarla sık dikilerek tesis edilmiş bahçelerde gerçekleştirilebilir. Ağaçları küçültmede en etkili vasıta da bodurlaştırıcı anaç kullanmaktır. Bodurlaştırıcı anaçlar sadece birim alandan elde edilecek verimi artırmakla kalmaz, aynı zamanda verime yatma yaşını öne alırlar ve kaliteyi artırır.

Meyveciliği ileri ülkelerde 50 yıldan beri ülkemizde de son yıllarda uygulanmaya başlanan bodur meyvecilik, çeşidin ya da anacın bodur gelişme özelliğinden yararlanarak yapılmaktadır. Elmaların bodur gelişme özelliği, bazı çeşitlerin mutasyonu ile meydana gelmiş olup bunlara spur yada yarı bodur çeşitler de denir.

Bodur anaçlarda tek sıralı destek sistemi:

Yarı bodur çeşitlerin gelişmeleri ve yetiştirilmeleri diğerlerinden farklılık göstermektedir. Bu farklı özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Ağaçları toplu görünüşlü, meyve dalları sık ve daha çoktur.
• Sürgünlerin boğum araları daha dardır.
• Yapraklar daha küçük, kalın dokulu, koyu yeşil ve sayıca daha fazladır.
• Yan dallar lider dala göre daha kuvvetli gelişme eğilimindedir.
• Odunları daha serttir.
• Dalların en ucundaki tomurcuk ile onun hemen altındaki tomurcuk odun dalı yapar, diğer tomurcuklar meyve dalı şeklinde gelişir. Bu yüzden spur çeşitler fazla dallanmazlar.
• Meyve tutum yüzdesi daha yüksektir. Meyvenin dalcığa bağlanması daha kuvvetlidir ve sonuçta da meyve dökümü daha azdır.
• Bu ağaçlarda taçlandırma ve mahsul budaması diğerlerine göre daha farklı yapılır.
• Bodur ve yarı bodur tesislerde telli sistem uygulanmalıdır. Sıra üzerlerine çekilecek teller zayıf ağaçların rüzgardan devrilmesini önleyeceği gibi ağaca şekil vermede ve dal bağlamada yardımcı unsur olarak kullanılacak ve verim döneminde meyve dallarının kırılmasını önleyecektir.
• Bodur elmalarda kök sistemi yüzlek ve zayıf olduğundan sulama düzenine dikkat edilmelidir. Damla sulama sistemi kurulmalıdır.

Destek sistemli bodur meyve bahçeleri:

Bodur Elma Yetiştiriciliğinin Avantajları

• Sık dikim yapıldığı için kuvvetli gelişen ağaçlardan oluşmuş bahçelere göre döllemenin daha kolay olması nedeniyle her yıl ve düzenli ürün alınmaktadır.
• Ağaçlar erken yaşlarda meyveye yatarlar. Böylelikle ilk tesis masrafları kısa sürede geri döner.
• Dekara daha fazla ağaç dikildiğinden daha fazla ürün alınır.
• Küçük taç yapan bu ağaçların her tarafı yeterli ışık aldığından, meyveler daha iri, koyu renkli, homojen ve kaliteli olur. Bu da pazarlamada kolaylık ve kâr sağlamaktadır.
• Bodur elma bahçelerinde hastalık ve zararlılarla mücadele oldukça kolay, ucuz ve etkili yapılır.
• Ağaçların tamamı yerden budandığından, arzu edilen terbiye sistemi daha kolay uygulanır.
• Budama, seyreltme ve hasat gibi kültürel işlemler yerden yapıldığından daha ucuz ve kolay olur. İşgücünden tasarruf sağlanır.
• Dikimden sonra hemen verim elde edilip ilk yıllarda kâra geçildiğinden değişen şartlar ve pazar isteklerine uyabilen yeni tür ve çeşitler yetiştirilebilmektedir.

Bodur ağaçlarda budama ve hasat işlemlerinin kolaylığı:

Çeşitli anaçlara göre elmanın verim durumu (kg):

Bodur Elma Yetiştiriciliğinin Dezavantajları

Daha fazla bilgi ve deneyim gerektirmektedir. Elma yetiştiriciliğinde bodurluk sağlayan klon anaçlarının kullanımını Türkiye’de daha yeni olduğu için kültürel işlemlerin konusunda da üreticilerimiz tam ve yeterli bilgiye sahip değildir. Özellikle budama ve terbiye konusunda ki yetersizlik önde gelen sorunlardan birisi olarak kendini hissettirmektedir.

Elma Bahçesi Tesisi

Elma Bahçesi Yerinin Seçilmesi

Elma yetiştiriciliği pahalı ve uzun vadeli bir yatırımdır. Bu bakımdan yetiştiriciler bahçe kurarken ciddi hatalar yapmamalıdır. Sebzecilikte yapılan hatalar bir mevsim sonra giderilebilir ancak elma ağacının ticari ömrü 30-50 yıl olduğu için bahçe kurulurken çok iyi planlama yapılmalı ve hataya meydan verilmemelidir.

Gelecekteki başarı büyük ölçüde uygun yer seçimine bağlıdır. Bahçe yerinin seçiminde en önemli etkenler iklim, toprak, yer ve yöneydir. Bahçe yerinin seçiminde bahçenin ana yola, şehre ve pazarlara yakınlığı da dikkate alınması gereken diğer önemli bir etkendir. Nüfusun yoğunlaştığı büyük pazarlara yakın bulunmak, uzak yerlere ürün göndermeye göre daha kârlı bir durumdur.

Ürünlerin yol kıyısında satılabilmesi ve pazarlardan yararlanılabilmesi için yol şebekesinin taşınmaya uygun olması, soğuk muhafaza depolarına yakınlığı, bahçenin sulanabilmesi için çevrede suyun bulunması ve benzeri faktörler ekonomik yönden büyük önem taşımaktadır. Bahçeyi toprak ve yer bakımından uygun olup, verimi artıracağı gerekçesiyle uzak bir yere kurmak tavsiye edilmez.

Ayrıca bahçeyi, meyve yetiştiriciliğinin ilgi çektiği bir bölgede kurmak daha yararlıdır. Çünkü böyle yerlerde meyve yetiştiriciliğindeki pratik uygulamaları izlemek, ilaçlama materyalini ve zamanlarını ayarlayabilmek yetiştirici için kolaylıkla mümkündür. Bahçe için gerekli araçların elde edilmesi ve ekipmanların tamiri böyle bir yetiştirici bölgede hızla ve kolaylıkla sağlanabilir. Öte yandan büyük üretim merkezleri hem ihracatçıları hem de iç pazarlara yönelik büyük satıcıları kendine çeker.

Çevresi meyilli ya da tepelerle çevrilmiş çukur veya alçak alanlardaki elma bahçeleri hem ilkbaharın geç donları hem de şiddetli kış soğuklarından olumsuz yönde etkilenir.

Elma bahçesi taban düzlüğü bulunan hafif meyilli arazilere kurulmalıdır. Bu iyi bir hava akımının sağlanmasına imkân verdiği gibi hem ilkbahar donlarının riskini azaltır, hem de mantari hastalıkların yayılmasına önleyici etki yapar. Kışı şiddetli geçen yerlerde meyilin önemi geç ilkbahar donlarından korunmak yönünden çok büyüktür. Böyle yerlerde hafif meyilli alanlardaki ağaçlar dondan zarar görmedikleri halde, düz yerdeki ağaçlar önemli ölçüde zarar görür. İlkbaharda hava sıcaklığının eksilere düştüğü gecelerde birer m yükseklik farkı olan 100 m aralıklı iki nokta arasındaki sıcaklık farkı 2.5-3 C’dir. Kış donlarının etkili olduğu yerlerde hakim rüzgârlardan korunmuş meyilli yerlerin seçilmesi gerekir. Güneye meyilli yerler ilkbaharda tomurcuk gelişmesini hızlandırırken, kuzeye meyilli yerler geciktirir.

Doğal ışık kaynağı güneştir. Bu yüzden meyve bahçelerini güneş ışığından maksimum düzeyde yararlanacak biçimde kurmak gerekir. Bu nedenle sislilik, bulutluluk oran ve süresi fazla olan yörelerde meyve bahçesi kurulması uygun değildir.Endüstri bölgeleri gibi hava kirliliğinin bulunduğu yerlerde kurulan bahçeler güneş ışınlarından yeteri kadar yararlanamazlar.

Elma ve Bahçe Toprağının Dikime Hazırlanması

Meyve bahçesi kurulacak yer yeni bir arazi, diğer ürünlerin yetiştirildiği bir yer veya eski bir meyve bahçesi olabilir. Yeni orman açmalarına, sökülmüş yeni çayırlıklara ve eski meyve bahçelerine hemen bahçe kurulmamalıdır. Böyle arazilere bir kaç yıl tarla tarımı yapıldıktan sonra bahçe tesis edilmelidir.

Sökülen elma bahçesinin yerine yeniden elma bahçesi kurulacaksa toprak yorgunluğunu gidermek için buraya 3-4 yıl tarla, bahçe veya endüstri bitkisi ekilmeli ve sonra bahçe yapılmalıdır.

Sulama, gübreleme, toprak işleme, mücadele ve hasat işlemlerini daha kolay yapabilmek için bahçe kurulacak yer iyice tesviye edilir. Tarladaki çukur yerler doldurulur, tümsekli yerler düzeltilir. Yamaçlarda meyve bahçesi kurulacaksa teraslama yapılır.

Taban suyu seviyesi yüksek olan veya kış döneminde yükselen yerlerde taban suyunu derinde tutmak ve fazla suyu akıtmak amacıyla, bahçe yerinin etrafına 2 m kadar derinlikte açık bir drenaj kanalı yapmak ve kanalın ağzını dışarıya akıtmak gerekir.

Bahçe kurulacak arazi uzun süre işlenmemiş ise sürüm öncesi toprak patlatılmalı ve ardından derin sürülerek ve yaz mevsimi sonuna kadar toprağın havalanmasını ve güneşlenmesini sağlamak için beklenmelidir. Eğer daha önce yetiştiricilik yapılan bir alan ise bahçe toprağı sonbaharda derince sürülmeli ve kışı böylece geçirmelidir. İlk baharda tekrar yüzlek olarak sürülür sonra dikime geçilir.

Elma Bahçesinin Parsellere Bölünmesi

Bahçenin planı önceden çizilmelidir. Fidanların nasıl veya nerelere dikileceği önceden belirlenmelidir. Bunun için kâğıt üzerine çizim yapılarak yerleşim planı çıkarılabilir. Böylelikle satın alınacak fidanların tam sayısı saptanır, fidanın eksik veya fazla olmasından dolayı yaşanacak sıkıntılar, vakit ve para kaybı önlenmiş olur.

Planlama yaparken dikeceğimiz meyvenin tür ve çeşidine, toprağın karakterine, meyil durumuna ve bahçede uygulanacak toprak işleme yöntemine göre uygulanılacak, fidan dikim şekillerinden birisi kullanılır (kare, dikdörtgen veya üçgen). Plan çizildikten sonra arazi üzerinde uygulamaya geçilir.

Bahçe kurulacak arazide özellikle büyük alanlarda arazi kare ve dikdörtgen seklinde adalara bölünür. Böylece işletmede kolaylık sağlanabilir. Büyük ticaret bahçelerinde adalar mümkün olduğu kadar geniş tutulur. Genel olarak girişten başlayarak araziyi boydan boya uzunluk yönünde ana yollar açılır. Sonra bu ana yollar, bunlara dik yan yollarla birbirlerine bağlanır. Arazinin dört kenarı da bir ana yolla çevrilir. Ana ve yan yollar çakıl dökülerek veya taş döşenerek çamurlanmaları önlenir. Yolların genişliği, traktörlerin kolay ve emniyetli hareketlerini sağlayacak şekilde hesap edilmeli ve 4 metreden aşağı olmamalıdır.

Bir bahçe planı:

Planlı şekilde kurulmuş bir işletme:

Parseller hem traktörle işlenebilmek ve hem de araziden azami derecede faydalanmak bakımından onar dekardan az olmamak üzere parsellere ayrılmalıdır.

Sulama suyunun araziye giriş noktası ve parsellerin meyline göre ana ve yan yolların kenarı boyunca ihtiyaca cevap verecek kapasite ve uzunlukta beton sulama kanalları yapılır. Daha sonra parsellere suyun gireceği yerlere sulama prizleri yapılır.

Elma Bahçesinin Çevrilmesi

Bahçeyi insan ve hayvan zararlarından korumak, arazinin çevresini belirlemek, rüzgârın etkisini azaltmak, sıcak ve soğuk hava akımlarına karşı bahçeyi siper altına almak, kurak bölgede bahçelerin içinde kapalı ve nemli bir hava tabakası (mikroklima) oluşturmak amacıyla, bahçenin etrafı taş duvarlar kuru (kuru çalı, dikenli çalı, dikenli tel) veya yeşil çitlerle (kavak, mazı, gladiçya selvi,iğde, maklora) çevrilir.

Kurak bölgelerde ve rüzgârlı yerlerde rüzgârın hızını azaltmak için rüzgarın estiği bahçe kenarına yüksek boylu ağaçlar dikilir. Rüzgâr kıranlar, ağaçlardaki kırılmaları, buharlaşma yoluyla su kaybını ve fırtına sırasında meyve dökümünü önler.

Elma Dikim Şekilleri ve Fidan Yerlerinin İşaretlenmesi

Düz arazilerdeki kapama elma bahçelerinde en fazla kare şekli kullanılır.

Dikilecek fidanlara verilecek aralık ve mesafeler tespit edildikten sonra fidan dikilecek yerlerin işaretlenmesi yapılır. İşaretlemenin düzgün olabilmesi için uzun ip, tel veya kablo kullanılır. İşaretlemede ayrıca şerit metre ve ağaç kazıklara da ihtiyaç vardır.

Dikimden önce fidanların geleceği yerler dikim kazıklarıyla işaretlenir. Bu amaçla, ağaçlara verilecek mesafeye göre bir ipin üzeri renkli bez veya ipler ile işaretlenir. Kare seklinde dikim için tarlanın düzgün bir yeri seçilir. Bu kenara dikilecek ilk sırayı işaretlemek için, sınırdan fidanların arasındaki mesafenin yarısı kadar içerden tel düzgünce gerilir. Sonra tel üzerindeki işaretlerin bulunduğu yerlere birer kazık çakılır. Bundan sonra tel kaldırılır ve bu birinci sıraya tam dikey gelecek şekilde tarlanın yan tarafına çekilir. İşaret yerlerine kazıklar çakılır. Sonra karşı tarafa geçilir, orası da işaretlenir. Daha sonra karşılıklı iki kenardaki işaret kazıklarının arası telle birleştirilerek aradaki dikim yerleri de işaretlenmiş olur.Tarla muntazam şekilli olmayıp kenarlarda girinti ve çıkıntılar varsa buralar sonradan, ortadaki uygulamaya göre işaretlenir.

Elma Ağacı Dikim Mesafeleri

Elma bahçelerinde ağaçlara verilecek mesafeler toprağın verimli olmasına, anacın gelişme gücü ve buna bağlı olarak ağacın alacağı büyüklüğe ve iklime göre değişir.

Normal iklim ve toprak şartlarında tohum anaçlara (çöğürlere) aşılı ağaçlarda dikim aralıkları 7mx7m-8mx8m dolayında olup, modifiye lider budama sistemi uygulanır.

Çöğür anacına aşılı yarı bodur (spur tipi) çeşitler için dikim mesafesi toprağın kuvvetine göre 3mx5m, 4mx5m veya 3 m x 6 m olur.

Hava nisbi neminin düşük olduğu yörelerde bu aralıkları biraz daraltmak, fazla olduğu yörelerde biraz genişletmek gerekir.

M-9 üzerindeki standart çeşitlerin dikim mesafesi 1m.x 3,5 m, 1,5 m.x 3,5m., 2m.x 3,5m.

MM-106 üzerine hem standart hemde spur çeşitler aşılanabilir. Standart çeşitlerde dikim aralığı 3m x 5m veya 3 m x 6m olup, değişik doruk dallı (modifiye lider) terbiye sistemi tavsiye edilir; Yarı bodur (spur) çeşitler de 2,5 m x 4 m, 3 m x 4 m olup, aşılandığında çam şekli ( bir lider ve çok sayıda yan dallı ) terbiye sistemi tavsiye edilir.

Kuvvetli anaç olan MM-111 üzerine hem standart hem de spur çeşitler aşılanabilir.

Kuvvetli gelişen çeşitler aşılanınca 3.5 m x 6.0 m, yarı bodur çeşitler aşılanınca 3.0 m x 4.5 m veya 3m x 5m dikim aralıkları verilmelidir.

Bahçeye Dikilecek Elma Fidanlarının Seçilmesi

• İlk önce amacımıza uygun tür ve çeşidi seçmemiz gerekir.
• Çeşit ve anaçların isimleri bilinmelidir. İsimler garantili olmalıdır.
• Kök, gövde ve dallarda hastalık ve böcekler ile bunların zararları bulunmamalıdır.
• Üzerinde güneş yanıklığı, donma ve kuruma belirtileri olmamalıdır.
• Toprak seviyesinden itibaren 10-15 cm yükseklikten aşılanmış ve aşı yeri iyi kaynamış olmalıdır. Aşı yerinde tırnak kalıntısı ve aşırı şişkinlikler bulunmamalıdır.
• Gözler iyi teşekkül etmiş olmalı, kabarmış veya dökülmüş olmamalıdır.
• Gövde muntazam düzgün ve pişkin olmalı, gövde üzerinde yara, bere ve yosun bulunmamalıdır.
• Gövde ve dallarda kabuk çeşide özgü renkte, düzgün ve parlak görünüşlü olmalıdır.
• En az 15 cm uzunlukta eşit ve bol saçak köklü olmalı, kökler anacın her yönüne çepe çevre dağılmış olmalı, yaralı ve zedeli olmamalı, kazık kökü bulunmamalıdır.
• Fidanlar bir boyda ve 1-2 yaşında olmalıdır. Aşı yerinden 5 cm yukarıda çapı en az 20 mm, boyu da en az 120 cm olmalıdır.
• Fidan iki yaşlı ise, yerden itibaren 40-60 cm’den dallanmış ve dallar, gövde çevresinde ve aşağıdan yukarıya doğru muntazam dağılmış ve iyi gelişmiş olmalıdır.
• Fidan köklerinin -6, -7 C°’de donabileceği dikkate alınarak nakliye ve beklemelerde uygun ambalajlama yapılmalı veya uygun ortamda bulundurulmalıdır. Kısa mesafede bile olsa üzerleri örtülerek nakledilmelidir.
• Fidanlar dikimeden önce iyice kontrol edilmelidir. Köklerin sularını kaybetmiş gibi göründüğü hâllerde fidanları toprağa dikmeden önce birkaç gün suya konmalıdır. Fidanları hemen dikme imkânı yoksa fidan köklerini derhal nemli bir toprak içerisine gömmek gerekir.

Elma Fidanı Dikimi

Çukurlarının Açılması: İşlenmemiş topraklarda fidan dikiminden hiç değilse iki ay kadar önce, işlenmiş ve krizma edilmiş topraklarda ise dikimden bir hafta önce veya hemen dikim sırasında fidan çukurlarını açmak gerekir.

Fidanların gelecekleri yerler işaret kazıkları ile işaretlendikten sonra fidan çukurunun açılacağı yerde dikim tahtası ile ikinci bir işaretleme yapılır. Bu işaretlemenin amacı, çukurun açılmasıyla yerinden oynayan işaret kazığının dikim sırasında yerini kolayca bulmaktır.

Dikim tahtası 1.5 m uzunluğunda, 15-20 cm genişliğinde, birbirinden eşit aralıkta tam ortasında ve iki kenarında büyük kertiği olan bir tahtadır.

Çukurlar açılmadan önce tahtanın ortasındaki kertik işaret kazığının üzerine geçirilir. İki uçta kalan iki kertiğe birer kazık çakılır. Sonra ortadaki kazık çıkarılarak çukur açılır. Dikim sırasında dikim tahtası başlardaki kazıklara göre yerleştirilince, ortadaki kertik fidanın dikileceği yeri gösterir.

Dikim tahtası ve çukur açma:

Fidan çukurları açılırken üstten çıkan işlenmiş toprak çukurun bir yanına, alttan çıkan toprak ise karşı yanına konur. Çukurların genişliği, fidanın köklerini rahatça alacak genişlik ve derinlikte olmalıdır. Genel olarak çukurların en, boy ve derinlikleri 70-80 cm’den az olmamalıdır.

Büyük tesislerde çukur açma masrafını azaltmak için traktöre monte edilen çukur açma burguları kullanılır.

Fidanların Dikim Zamanı: Elma fidanları, kışları ılık geçen ve yağışlı olmayan bölgelerde sonbaharda, kışları soğuk veya yağışlı geçen bölgelerde ise ilkbaharda dikilmelidir. Fidanlar ilkbaharda gövdelerine su yürümeden önce yerlerine dikilmiş olmalıdır.

Dikim Budaması: Fidanları dikmeden önce, hem kök hem de taç kısmında budama yapmak gerekir. Dikim budamasının amacı, fidanların sökülmesi esnasında zedelenen, ezilen, parçalanan, kırılan, kopan kök kısımlarını kökün sağlam yerinden kesmek, birbiri üzerine binmiş kökleri ayıklamaktır. Bu budamaya uygun olarak ağacın tacı ile kökü arasındaki dengeyi sağlamak için taçta bir kısım dallar azaltılır.

Fidanların Dikimi: Basit bir işlem olan fidan dikim işlemi doğru yapılmadığı takdirde ağaçlar gelişemezler veya ölürler. Dikim yapılırken dikilecek fidanlar uzun süre açıkta bırakılmamalı, köklerin kurumasına izin verilmemelidir.

Fidanlar nemli olarak korunmalıdır.

Fidanların tam işaretlenen yerlere dikilmeleri ve sıraların düzgün olması için dikim tahtası kullanılmalıdır.

Fidanların, sert rüzgarlardan eğilmesini önlemek için rüzgârların estiği tarafa ve fidanın dikileceği yerin hemen yanı başına herek dikilir. Bunun için herek dikimden önce çukurun tabanına çakılır. Hereğin ucu, dayanıklılığını artırmak bakımından hafifçe yakılır veya katrana bulanır.

Herek çakıldıktan sonra çukurun ortasına, üstten çıkan toprak ve yanmış çiftlik gübresi karışımından (çiftlik gübresi yoksa üstten çıkan toprakla) kümbet yapılır. Ayrıca içerisine 150-200 gram T.S.P veya DAP (18-46) konur. Fidanın kökleri bu kümbet üzerine oturtulur. Dikim tahtası çukurun yanlarındaki kazıklarla çakıştırılır ve fidan tahtanın ortasındaki kertiğin karşısında olacak şekilde çukurda tutulur. Fidanın aşı noktası, toprağın üzerine uzatılmış olan bu dikim tahtasından en az 5-6 cm kadar yukarıda kalmalıdır. Eğer fidan çukura düşüyorsa kümbet yükseltilir. Toprak fazla ise bir kısmı çıkarılır. Fidan bu kümbetin üzerine dik olarak oturtulur ve köklerin muntazam yayılmasına ve kıvrılmamasına dikkat edilir. Aşı noktası hakim rüzgârların estiği yöne gelmeyecek şekilde olmalıdır. Fidan çukura bu şekilde yerleştirildikten sonra yanmış ahır gübresi ile yarı yarıya karıştırılan üst toprak, köklerin etrafına ve üstüne yavaş yavaş doldurulur.

Toprak doldurulurken bunun köklerin arasına iyice girmesini sağlamak gerekir. Bu amaçla dikim sırasında fidanı bir eli ile tutan kişi öteki eli ile de toprağı köklerin arasına yerleştirmeye ve dağıtmaya çalışır. Atılan toprakla kökler tamamen örtüldükten sonra ve çukurun yüzüne 4-5 parmak kadar mesafe kalınca fidanı tutan kimse, fidanın gövdesi iki bacağının arasına gelmek üzere çukurun içerisine girerek, fidanın dibini iki ayağı ile ve karşılıklı olarak bastırır. Bu şekilde fidanın kökleri toprakla iyice kaynaşır, fidan oturur ve yerini alır. Alttan çıkan toprak üst kısma atılarak doldurulmaya devam edilir. Yeniden bir daha bastırılır. Sonra fidan hereğe 8 şeklinde bağlanır.

Fidanın etrafına genişçe bir su yalağı yapılarak hemen bolca can suyu verilir.

Dikilmiş bir elma fidanı:

---