Hüseyni Aşiran Makamı | Hüseyni Aşiran Perdesinde Karar Veren Mürekkeb (Bileşik) Makamlar

Eskiden bu makama Veci Hüseyni adı verilirdi.

Durağı: Hüseyni Aşiran perdesidir.

Seyri: İnicidir.

Hüseyni Aşiran Makamı Dizisi: Yerinde Hüseyni makamı dizisine, Hüseyni Aşiran perdesinde bir Uşşak dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir (Hüseyni dizisi = Hüseyni beşlisi + 5.derece üzerinde Uşşak dörtlüsü olduğunu daha önce öğrenmiştik).

Hüseyni Aşiran Makamı Dizisi:

Hüseyni Aşiran Makamı Dizisi.

Güçlüsü: Giriş seyrinde hakim olan Hüseyni makamının güçlüsü, Hüseyni perdesi, bu makamda da güçlüdür. Üzerinde Uşşak çeşnili yarım karar yapılır. Hüseyni dizisinin karar perdesi olan Dügah perdesi de ikinci mertebe güçlü durumundadır ve önemlidir.

Asma Karar Perdeleri: Hüseyni Aşiran makamının önemli bir kısmını meydana getiren Hüseyni makamının bütün asma karar perdeleri bu makamda da geçerlidir. Biliyoruz ki Hüseyni makamının en karakteristik asma karar perdesi Çargah’dır. Eğer Acem’li Hüseyni dizisi kullanılıyorsa, yani Eviç perdesi yerine Acem perdesi basılıyorsa, Çargah perdesindeki asma karar Çargah çeşnilidir. Neva perdesinde Rast çeşnili asma karar yapılabilir. Fakat Acem’li Hüseyni dizisi kullanılıyorsa, Neva perdesinde Buselik çeşnisiyle asma karar yapılır. Segah perdesinde Segah ve Ferahnak çeşnisiyle veya Segah üçlüsü ile asma karar yapılır. Rast perdesinde Rast’lı , Irak perdesinde Segah’lı asma kararlar fazla ısrar edilmeksizin yapılabilir. Yegah perdesinde Rast çeşnili asma karar kullanılabilir. Hüseyni Aşiran makamındaki eserlerde tam karara yakın yerinde (Dügah’da) Hicaz ve yerinde (Rast’ta) Nikriz geçkileri yapmak adet olmuştur ki, Hüseyni Aşiran perdesindeki Uşşak dörtlüsünü de bu geçkiye eklersek bu, Hüseyni Aşiran’da bir Karcığar geçkisidir diyebiliriz.

Hüseyni Aşiran’da Karcığar Dizisi:

Hüseyni Aşiran'da Karcığar Dizisi.

Bu yerindeki Hicaz ve Nikriz geçkileri Hüseyni Aşiran’daki Uşşak dörtlüsünün Beyati dizisine dönüşüp, yerindeki Beyati makamının dördüncü derecede Hicaz, üçüncü derecede Nikriz’li asma karar yaptığı gibi, şimdi Hüseyni Aşiran perdesindeki Beyati dizisinin dördüncü ve üçüncü derecelerinde de aynı geçkiyi yapmasıdır. Nitekim eserlerde bu geçkiden az önce Hüseyni Aşiran makamı dizisinin Segah perdesinin Buselik perdesine dönüşmesi, yani Dügah perdesine Buselik’li düşülmesi de Hüseyni Aşiran perdesindeki Uşşak dörtlüsünün Beyati dizisi halinde uzatıldığını ispatlar. Yerindeki Nikriz beşlisinden sonra Irak perdesinde asma karar yapılırsa, Irak’da Hüzzam beşlisi meydana gelir. Bütün bunlarla beraber yerinde Hicaz ve Nikriz geçkileri yapılmadan da Hüseyni Aşiran makamı oluşur. Esasen bu geçkiler zaruri değil, yaygın adet halindedir.

Donanımı: Hüseyni makamı gibi si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Hüseyni Aşiran, Irak, Rast, Dügah, Segah, Çargah, Neva, Hüseyni Eviç veya Acem, Gerdaniye, Muhayyer’dir.

Yeden’i: Portenin altındaki re Yegah perdesidir.

Genişlemesi: Hüseyni Aşiran makamı pek geniş bir alanda seyr etmez. Bununla beraber çok gerekirse Dügah perdesi üzerinde bulunan Hüseyni beşlisi simetrik olarak Muhayyer perdesi üzerine göçürülebilir. Makam bir başka şekilde de şöyle genişleyebilir: Hüseyni perdesi üzerinde bulunan Uşşak dörtlüsü, Muhayyer perdesi üzerine Buselik beşlisi getirerek, Uşşak dizisi halinde uzatılır. Bu uzamada kullanılan si Tiz Buselik’tir. Önceden de söylediğimiz gibi, Hüseyni Aşiran makamını böyle geniş kullanmak doğru olmaz. Hele Muhayyer perdesinde kesinlikle asma karar yapılmaz. Yegah’da Rast’lı düşülebilir.

Seyir: Yerindeki Hüseyni dizisi ile güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır. Diziyi meydana getiren çeşnilerde karışık gezinilip, gerekli asma kararlar gösterildikten sonra, güçlü Hüseyni perdesinde Uşşak çeşnisiyle yarım karar yapılır. Daha sonra yine karışık gezinilerek, Dügah perdesinde Hüseyni makamı bitirilir. Nihayet Hüseyni Aşiran perdesindeki Uşşak dörtlüsüne geçilir. Bu arada seyrin sonuna yaklaşıldığında yerindeki Hicaz ve Nikriz geçkileri yapılır. Tekrar Hüseyni Aşiran’daki Uşşak dörtlüsüne dönülür ve bu dörtlü ile Hüseyni Aşiran perdesinde tam karar yapılır.

Hüseyni Aşiran Makamı’na Örnek Bir Eser

Hüseyni Aşiran Makamı'na Örnek Bir Eser.
Hüseyni Aşiran Makamı'na Örnek Bir Eser.


İlginizi Çekebilir!
Facebooktwitterpinterestlinkedin

ilk yorumu siz yazın

Lütfen yorum bırakın.

E-mail ve isim zorunlu değildir.