Peyzaj’da Zirai Unsurlar | Proje Okuma | Peyzaj

Zirai Unsurlar

Sulama Sistemleri

Bitkiler için su hayat kaynağıdır. Bitkilerin normal olarak gelişip hayatlarını devam ettirebilmeleri için düzenli ve bol miktarda suya ihtiyaç duyarlar. Yurdumuzda Doğu Karadeniz Bölgesi hariç diğer bölgelerimizde yeşil sahaların yaz aylarında sürekli sulanması gerekir. Bunun için de diğer bölgelerimizde tesis edilecek park ve bahçelerin sulanması için sulama sistemine ihtiyaç vardır. Sulama tesisleri, hazırlanan sulama projesine göre arazinin tesviyesinden hemen sonra hazırlanır.

Peyzaj tesislerinin sulanmasında en uygun sulama yöntemi yağmurlama sistemidir. Yağmurlama sistemi 2-6 atmosferlik basınçlı su ile çalışır. Bu basınç, özel pompalardan sağlanır. Şehir içindeki park ve bahçeler genellikle içme suyu tesislerinden yararlanılarak sulanır.

Yağmurlama sulama sistemi:

Yağmurlama sulama sistemi.

Şehir içindeki ev bahçelerinde binaya giren ana su borusuna 16, 20 veya 25 mm çapında demir veya plastik borular bağlanır. Bu borular 60-120 cm derinliğinde toprak altından bahçede istenilen yere uzatılır. Uçlarına vana ve musluk yerleştirilir. Aynı çapta ve bahçenin uzunluğuna göre lastik hortumlar musluklara takılarak bahçe sulanır. Büyük park ve bahçelerde hortum yerine daha kullanışlı olan yağmurlama sistemi tesis edilir. Yağmurlama sistemleri genel olarak 5 kısımdan oluşur:

  • Basınçlı su kaynağı veya basınç sağlayan pompalar: Ana boruya 3-6 veya 10 atmosfer basınçta su verir.
  • Ana hat borusu: Diğer borulara göre en kalın olan borudur. 6-10 atmosferlik basınca dayanıklıdır. Pompadan aldığı suyu yan lateral borulara dağıtır.
  • Yan lateral (tevzi) borular: Ana hat borularına göre daha incedir. 3-6 atmosferlik basınca dayanıklıdır. Ana borudan aldıkları suyu yükseltici borularına verir.
  • Yükseltici borular: Yan lateral borulardan daha incedir. 3-6 atmosferlik basınca dayanıklıdır. Yan lateral borudan aldıkları suyu püskürtücü başlıklara verir.
  • Püskürtücü veya yağmurlama başlıkları (sprinkler): Yükseltici borulardan aldıkları suları memeler aracılığı ile araziye püskürtürler. Genel olarak 4 çeşittir:
    • Delinmiş borular hâlindeki püskürtücüler
    • Borulara takılmış serbest memeler
    • Sabit başlıklı püskürtücüler
    • Dönücü başlıklı püskürtücüler

Delinmiş borulu püskürtücüler:

Delinmiş borulu püskürtücüler.

Borulara takılmış püskürtücüler:

Borulara takılmış püskürtücüler.

Dönücü başlıklı püskürtücüler:

Dönücü başlıklı püskürtücüler.

Sabit başlıklı püskürtücüler:

Sabit başlıklı püskürtücüler.

Memeler püskürtücülere tek veya çift olarak yerleştirilir. 2-5 atmosferlik basınçla çalışırken suyu 12-20 m mesafeye fırlatır.

Yağmurlama sistemleri basit, yarı sabit, yarı portatif ve tam portatif sistemler şeklinde kurulur. Peyzaj tesislerinde sabit ve yarı sabit sistemler tercih edilir.

Sabit sistemde ana ve lateral borular 60-120 cm toprağa gömülür. Pompa sabit, püskürtücüler sürekli takılıdır. İlk tesis masrafı yüksek olsa da büyük işçi tasarrufu sağlar. Yarı sabit sistemde ise pompa sabit, ana borular toprağa gömülü, lateral borular ise toprak üzerinde portatif olarak yerleştirilir. İlk tesis masrafı düşük ancak işçilik ihtiyacı fazladır.

Drenaj Sistemleri

Peyzaj tesislerinde en önemli yeri alan ağaç, çalı, çiçek ve bitkiler toprakta bol su bulunmasını ister. Fakat yağışlı mevsimlerde geçirgen olmayan topraklarda su birikir. Taban suyu yüksek olan yerlerde su seviyesi yüksek olduğundan bu araziler geçiçi olarak bataklık hâlini alır. Toprakta biriken fazla su köklerin havasız kalmasına ve bitkilerin ölmesine neden olur.

Toprakta sürekli biriken su birikintilerinin önlenmesi ve taban suyu seviyesinin düşürülmesi için yer altı ve yer üstünde yapılan tesislere drenaj denir. Drenaj tesisleri toprak üstünde (açık) ve toprak altında (kapalı) olmak üzere ikiye ayrılır.

Kapalı drenaj sistemleri çok sayıda birbirine paralel emici borular, toplayıcı borular ve ana kanaldan oluşur. Emici boruların getirdiği suyu toplayıcı borular, toplayıcı borulardan gelen suları alıp açık kanala ana kanal iletir.

Emici borular genel olarak toplama taş, plaka taş, tuğla, seramik veya çimento künklerinden yapılır. Emici borular, toprağın su geçirme özelliğine göre araziye 100-150 m boyunda ve 5-25 m aralıkla döşenir. Emici boruların çapları 4-10 cm, toplayıcı boruların 10 – 15 cm, ana boruların ise 15-20 cm arasında değişir.

Yollarda biriken yağmur ve kar sularının çabuk akıp gitmesini sağlamak ve taban suyu seviyesini de düşürmek için drenaj yapılır. Yağmur suları yollara % 1-3 oranında içe veya dışa doğru meyil verilerek uzaklaştırılır.

Meyve ve Sebze Parselleri

Genel olarak peyzaj tesislerinde ekonomik amaçla sebze ve meyve bahçeleri tesis edilmez. Ancak özellikle kırsal alanlardaki ev bahçelerinde, lojmanlarda 5-6 adet sebze yastığına ve meyve ağacına yer vermek fonksiyon ve görünüm bakımından faydalı olabilir.

Sebze ve meyve parselleri daha çok evin yan tarafında mutfağa yakın ve görüşe kapalı bir yerde seçilir. Etrafını yeşil çitle çevirerek kısmen gizlenmiş olunur.

Sebze yastıkları 1.20 cm genişliğinde, 4-8 m uzunluğunda formal olarak yerleştirilir.

Çim Alanları

Çim alanları mekânın zeminini yatay olarak örten, ona derinlik vererek genişleten yeşil yapı elemanlarıdır. Engin ve taze yeşil renkleri ile göze ve ruha hitap ederek ferahlatıcı ve hayata bağlayıcı etki yapar. Üzerine çeşitli renklerde lale, sümbül ve nergis serpiştirilirse mekân desenli halıyı andırır.

Çim alanları için su problem teşkil ettiğinden kurak bölgelerde fazla yer verilmez. Çim yerine yer örtücü bitkiler, ağaç ve çalı grupları geniş ölçüde kullanılır. Ayrıca taş plaka ve çakılla döşeli yol ve alanlar geniş tutulur. Mekânın ancak 1/5’i çim alana ayrılır.

Bol yağışlı ve suyun bol bulunduğu bölgelerde ise çim alanlarına geniş yer verilir. Tesisisin 3/5 veya 4/5’i çim örtüsüne ayrılır.

Çim alanları açık, bol ışıklı geniş alanlar olarak çok güzel görünürler. Alanın yol, duvar, parmaklık ve çitlerle gereksiz yere parçalanması sık ağaç ve çalılarla kapatılması doğru değildir.

Çim alanı tesis edilmiş bir peyzaj bahçesi:

Çim alanı tesis edilmiş bir peyzaj bahçesi.

Çim alanları üzerinde çok seyrek ağaç grupları ile yaprak, çiçek ve meyvesi güzel olan soliter ağaç ve çalıların bulunması, informal çiçek parterlerine yer verilmesi mekâna güzellik, hareket ve canlılık kazandırır.

Mevsimlik Çiçek Parterleri

Peyzaj planlamalarında çiçek tesisleri için ayrılmış alanlara parter, bordür veya yastık adı verilir. Parterler çiçek tarhları, çim yol ve bazı plastik objeler olmak üzere üç çeşittir.

Çiçek parterleri veya çiçek tarhları peyzaj çalışmalarında özellikle park ve bahçelerde, esas bina önlerinde, kameriye, pergola, havuz ve çeşme çevresi ile alle kavşaklarında yer alır. Aynı zamanda teras ve balkonlarda, merdiven başlarında, yol kenarlarında, duvar üstlerinde ve önünde de yer alır. Bunların yanında çim sahaları üzerinde, ağaç-ağaççık ve çalı grupları önlerinde, kaya ve taş bahçelerinde su kenarlarında da yer alabilir.

Mevsimlik çiçekler dikilmiş çiçek bordürü:

Mevsimlik çiçekler dikilmiş çiçek bordürü.

Ancak yukarıda sayılan yerlerde mutlaka kullanılacak diye bir kural yoktur. Peyzaj planlaması sırasında nereye çiçek getirilmek isteniyor veya gerekiyorsa oraya çiçek tesisi düşünülür. Çiçek parterlerinin düzenlenmesinde dikkate alınması gereken en önemli konu özel bahçelerde mülk sahibinin isteğidir. Kişinin arzu ve isteği doğrultusunda çiçek parterleri hazırlanır.

Çiçek parterleri, çiçek tarhları, halı tarhları, kenar tarhları ve grup tarhları olmak üzere 4’e ayrılır:

Çiçek tarhları: Genellikle geometrik şekillere sahip çiçek sahalarıdır. Yuvarlak, beşgen, altıgen, sekizgen, yıldız veya değişik çeşitlerde olabilir. Bu tarhlarda genel olarak merkezi bir kısım vardır. Bu kısma dikkat çekmek için daha gösterişli olarak düzenlenir. Boylu ve göz alıcı çiçeklerden Canna, Yucca, forme edilmiş Taxus, Buxus, mimari objelerde de fıskiye, havuz, heykel, büst tarhın merkezi kısmında yer alır.

Halı tarhları: Sanki çok ince bir düzenle kendisine halı deseni verilen çiçek parterleridir. Daha çok mozaik bitkileri, çim, renkli taş ve toprak kullanılarak tesis edilir.

Eğer çim, çiçek ve mozaik bitkiler kullanılarak halı tarhı tesis edilecekse toprak yüzünü kapatan bodur çiçekleri tercih etmek gerekir. Bu bitkilerin çiçek tarhlarına sık dikilmesi gerekir. Çiçek ve mozaik bitkilerinin fazla büyümemesi için toprağının özellikle sıkıştırılmış olması gerekir. Boylu çiçek ya da mozaik bitkiler, hiçbir zaman halı tarhı etkisi yapmaz.

Kenar tarhları: Bunlar park ve bahçelerde çok kullanılan çiçek tesisleridir. Çim kenarları, yol ve alle kenarları, döşeme yolları ve kenarları, teras ve balkon kenarları gibi yerlerde tesis edilir. Formal veya informal biçimde olabilir. Genişlikleri 1-2 m olup ez 2-3 sıra hâlinde dikilir.

Mevsimlik çiçeklerle oluşturulmuş kenar tarhı:

Mevsimlik çiçeklerle oluşturulmuş kenar tarhı.

Grup tarhları: İnformal biçimde çim sahaları üzerinde veya kenarında, ağaç, ağaççık veya çalı grupları yanında, merdiven ve duvar önlerinde veya köşelerinde kullanılır. Çoğunlukla yuvarlak, oval, uzun veya bunlara benzer şekillerde olabilir.

Çim parterlerinin büyüklüğü genel olarak bütün peyzaj alanının büyüklüğüne, tesis bakım şartlarına ve peyzajın aksına göre değişir. Aks olarak parkın esas binası seçilmiş ise çiçek parterlerini binanın önüne veya önem verilen bir yerine getirmek gerekir.

Çiçekler için ayrılacak olan parter sahaları, tesisin büyüklüğü ve kapladığı saha ile ilgilidir. Genel olarak bir bina önüne yerleştirilecek parterin büyüklüğü ne binayı önemsiz gösterecek kadar büyük ne de kendisi etkisiz kalacak kadar küçük olmamalıdır. Kaba bir ölçü ile park binaları önlerindeki parterler bina yüksekliğinin en çok 2-3 katı genişliğinde; en az bina yüksekliğinin yarısı genişliğinde olmalıdır.

Çiçek parterlerinin biçimi peyzajın stiline göre değişir. Parterin düzenlenmesinde klasik stilde (formal) ya da doğal stilde (informal) planlama yapılır. Klasik stil geometrik biçimleri veya serbest peyzaj stilleri informal düzenlemeleri gerektirir.

Genel olarak parter büyüklüğü 1-50 m2 arasında değişir. Formal parterler 2-3 m genişlikte, 10-15 m uzunlukta; bordürler 10-30 m uzunlukta 0,24-0,75 m genişlikte; yastıklar ise 6-12 m uzunlukta ve 1.20 m genişlikte olması uygundur.

İnformal parterlerde ise küçük grupların 1-3 m2, orta büyüklükteki grupların 5-15 m2, büyük grupların 15-30 m2 olması uygun olur.

Bina önünde düzenlenecek çiçek parterlerinin genellikle bina stiline uygun düzenlenmesine önem verilmelidir. Mimari tesisler ile çiçek parterleri arasında kurulacak bağlantı uyum içinde olmalıdır. Bu bağlantıyı sağlarken yerine göre pergolalardan, çitlerden faydalanılmalıdır.

Çiçek parterlerinin düzenlenmesinde uygulanacak temel prensipleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

  • Yaz boyunca çiçekli kalması istenen parterlerde çok yıllık, soğanlı ve yumrulu çiçekler kullanılır.
  • Parterlere en az 5-6 çiçek türü gruplar hâlinde yerleştirilir.
  • Parterlerin düzenlenmesinde renk ve fizyoloji bakımından birbirine uygun ve harmoni oluşturan çiçek grupları bir arada kullanılır.
  • Çiçek parterlerinin bir kenarının daima duvar, ahşap ve demir parmaklık, yeşil çit ve çalı grupları ile kapatılması istenir.
  • Bir tarafı kapalı olan parterlerde yüksek boylu çiçekler duvar veya çalılar önüne, orta boylu çiçekler orta kısma, kısa boylu çiçekler ise ön kısma yerleştirilir.
  • İki tarafı açık parterlerde kısa boylu bitkiler her iki kenara, orta boylu çiçekler bunların iç kenarına, yüksek boylu çiçekler ise orta kısma yerleştirilir.
  • Soğanlı çiçeklerin ve güllerin yabani formları informal çiçek parterlerinde karışık olarak kullanılmalı, kültür formları ise formal parterlerde saf gruplar hâlinde kullanılmalıdır.
  • Galanthus, Crocus ve Scilla gibi soğanlı çiçekler çim sahalar içine ağaç ve çalı toplulukları önüne saf gruplar hâlinde serpiştirilir.
  • Bir yıllık ve iki yıllık çiçekler formal parterlerde saf gruplar hâlinde kullanılır.
  • Yüksek boylu çiçekler özellikle merdiven ve duvar kenarlarında, yol dönemeçlerinde saf gruplar hâlinde kullanılır.

İlginizi Çekebilir!
Facebooktwitterpinterestlinkedin

ilk yorumu siz yazın

Lütfen yorum bırakın.

E-mail ve isim zorunlu değildir.