Gardenya (Gardenia) Bitkisinin Tanımı ve Önemi
Gardenya’nın Bilimsel sınıflandırması
- Alem: Plantae
- Bölüm: Magnoliophyta
- Sınıf: Magnoliopsida
- Takım: Gentianales
- Familya: Rubiaceae
- Cins: Gardenia sp.
Tropik ve subtropik bölge bitkisidir. Yaprakları karşılıklı, koyu yeşil ve tüylüdür. Çiçekleri beyaz renktedir. Çiçekler yalın-kat yada katmerli olabilir. Çalı formunda ve her dem yeşil bitkilerdir.
Gardenya Bitkisi:
Gardenya Çeşitleri
Doğada 250 adet türü vardır. Bunlar içerisinde en önemli olan tek türü ise gardenia jasminoides’dir.
Gardenia Amoena
90 – 150 cm boyunda haziranda kırmızı benekli çiçek açar.
Gardenya Amoena
Gardenia Jasminoides
Gardenyanın süs bitkileri içerisinde en önemlisidir. 60 – 180 cm boylanabilir. Yazın göz alıcı çiçekler açar. Çiçekleri çok güzel kokuludur.
Gardenya Jasminoides
Gardenia Thunbergia (Genipa thunbergia)
3 – 4 metre boylanabilir. Ocak – mart ayları arasında kusursuz beyaz çiçek açar. Birçok melez türü ticari olarak kullanılmaktadır. Tarım alanlarında ve sulak alanlarda rahatlıkla yetişmektedir. Kış aylarında çiçeklenmeleri için 13 C° gerekir.
Gardenya Thunbergia
Gardenya Üretimi
Gardenyaların üretimi çelik ile yapılmaktadır. En ideal çelik alma şekli ise tepe çeliğidir. Çelikler kasım – mart ayları arasında alınmalıdır. Çeliklerin uzunluğu 7,5 – 12,5 cm olmalıdır. Sürgünler üzerinde çiçek taşımayan sürgünler tercih edilmelidir.
Köklendirme ortamı olarak kum, torf, perlit ya da coco-peat kullanılabilir.
Köklendirme süresince ortam sıcaklığı 21 – 24 C° dolayında olmalıdır. Çeliklerin üzeri cam veya plastik örtü ile kapatılmalıdır. Orantılı nem yüksek tutulmalıdır. Köklenme 4 – 6 haftada gerçekleşmektedir.
Gardenya Bitkisinin Ekolojik İstekleri
Gardenya’da Sıcaklık
Gelişme döneminde 16 – 18 C°, kışın 12 C°’ ye gereksinim gösterir. Yazın ise 21 – 27 C°’deki sıcaklık en idealdir. Gardenia bitkisinin gelişiminde gece sıcaklığı 15,5 – 16,5 C° arasında olmalıdır. Gece sıcaklığı olması gerekenden daha düşük olursa demir eksikliğine yol açar ve sararmalar meydana gelir. Bunun yanında tam aksi durumda ise yani yüksek sıcaklıkta tomurcuk düşmesine neden olur.
Gardenya’da Orantılı Nem
Yüksek orantılı nemden hoşlanırlar. Ortamın nemi %75 – 80 arasında olmalıdır.
Serada gardenya bitkileri
Gardenya ve Işık
Gardenia bitkisi bol ışıklı yerlerden hoşlanır. Aydınlık, hafif güneşli, ancak doğrudan yakıcı güneş ışığı almayan yerlerde iyi gelişir. Ancak yılın çok sıcak geçen zamanlarında hafif gölgeleme yapılmalıdır. Eğer çok fazla gölgeleme yapılırsa bu defa da bitki az çiçek açar.
Gardenya ve Bakım Önlemleri
Gardenya’da Saksı Değiştirme
Genç bitkilerde her yıl, yaşlı bitkilerde ise 3-4 yılda bir nisan ayında yapılır. Saksı değiştirme genellikle şubat – mart aylarında yapılır. Ancak sera ortamında şartlar uygun olduğundan yılın her döneminde saksı değiştirme yapılabilir. Saksı değiştirmede hacim olarak 5 kısım yaprak çürüntüsü, 3 kısım turba karışımıyla elde edilen harç kullanılabilir. Son yıllarda ise harç olarak sadece coco – peat yaygın olarak kullanılmaktadır.
Saksı değiştirme sırasında yapılacak işlemleri sıralayacak olursak; saksısı
değiştirilecek olan bitkinin toprağı hafifçe nemlendirilir, bitkinin kök boğazı sol elin yüzük parmağı ile orta parmağı arasına alınır, sol elin avuç içi saksı toprağını tutar ve saksı ters çevrilerek kenarı sert bir yere hafifçe vurulur. Bu sayede bitkinin kök yumağının saksı kenarından kolayca çıkması sağlanır. Bundan sonraki işlem yeni saksının dikim için
hazırlanmasıdır. Yeni saksı eski saksıdan 1–2 boyut büyük olmalıdır. Saksının dip kısmında mutlaka drenaj delikleri bulunmalıdır. Yeni saksıya dikim sırasında bitki sol el ile saksı ortasına gelecek biçimde ve istenilen yükseklikte tutulur. Sağ elle kök yumağı ile saksı
arasında kalan boşluğa yeni hazırlanan harç doldurulur ve boşluk kalmaması için harç çepeçevre parmakla bastırılır. Daha sonra saksı tabanı üzerinde birkaç kez yere vurularak harcın iyice oturması sağlanır. Saksı tümüyle toprakla doldurulmamalı sulama payı olarak saksı kenarı üst düzeyi ile toprak yüzeyi arasında 1,5 cm dolayında bir boşluk bırakılmalıdır. Saksı değiştirme işlemi bittikten sonra bitkiler önce toprak tümüyle nemli duruma gelinceye kadar sulanır.
Gardenya’da Gübreleme
Gardenia bitkisi organik maddece zengin topraklardan hoşlanır. Topraktaki mineral maddelerin rahatlıkla kullanılabilmesi için toprak pH değeri 5 – 5,5 arasında olmalıdır. pH değeri 7’nin üzerinde olursa demir eksikliği ile karşılaşılır. Bu durumda pH değerini düşürmek gerekir. Bunun için en ucuz ve sürekli olan yöntem element kükürdün kullanılmasıdır. Bu amaç için toz ve ıslanabilir kükürt kullanılır. Fakat toz kükürtle pH değerini düşürmek oldukça yavaş olur. Çünkü kükürdü kükürt dioksite çevirmek için toprak bakterilerine gereksinim vardır. Burada çevrilme oranını sıcaklık etkiler. Yaz aylarında bu işlem 6-8 haftada tamamlanır. Aksi halde kükürt su ile reaksiyona girerek sülfürik asit oluşur. Diğer bir yöntem ise, demir ve alüminyum sülfat ilavesi ile ortam pH değeri daha çabuk düşürülür. Demir ilavesi aynı zamanda demir eksiliğinden kaynaklanan klorozu önlemeye yardım eder. Bu amaç için 100 m2ye 110 – 115 g veya 100 litreye 30 g demir sülfat uygulanır.
Gardenia bitkisinin büyümesi ve çiçek üretimi için doğru bir gübreleme önemlidir. Yaklaşık 3:1:2 veya 3:1:3 (15–5–10 veya 15–5–15) ve azot (N), fosfor (P2O5) ve potasyum (K2O) genellikle önerilir.
Nisan – ekim ayları arasında iki haftada bir kompoze gübreler eritilerek verilir. Bitkinin dinlenme döneminde iken gübrelenmeye ihtiyacı yoktur. Ancak çok az da olsa verilmesinde fayda vardır.
Gardenya’da Sulama
Gardenya bitkisi, ilkbahar ve yazın yüksek orantılı nemin yanı sıra bol miktarda suya gereksinim gösterir. Sulama suyunun kireçsiz su ile yapılması gerekir. Ayrıca sıcak havalarda yapraklara su püskürtülmelidir. Ancak çiçekli iken bitkiye su püskürtülmemelidir. Sulama suyunun fazla kireçli olması halinde yapraklarda sararmalar görülür. Dinlenme süresince verilen su azaltılmalıdır. Kışın serin yerlerde bulundurulan bitkilere gereğinden fazla su verilirse yine yapraklar sararır.
Gardenia bitkisinin sulamasında kullanılan suyun tuz oranı da önemlidir. Tuza hassas bitkiler için iyi bir sulama suyunun elektrikli konduktivite ( ECW) değerinin 0,75 mmhos/cm daha az olması gerekir. Sulama suyundaki tuz konsantrasyonu çok yüksek ise yaprak kenarlarında yanmalara neden olur. Ayrıca verimde azalmalar görülür. Örneğin, gardenia bitkisi için kullanılacak suyun tuz oranı 1 mmhos/cm ise verimde %10 azalma olurken bu oran 2,5 mmhos/cm’ye ulaşınca verimdeki azalma %50 olmaktadır.
Gardenya’da Budama
Yetişkin bitkilerin tüm sürgünleri çiçeklenme bittikten sonra yarı yarıya veya 2/3 oranında kısaltır. Genç bitkiler ise çalı formunda bitki elde etmek için sürgünler yaklaşık 15 cm’ye ulaştığında ağustos ayına kadar uç alma yapılmalıdır.
Gardenya Hastalık ve Zararlıları
Önemli hastalıkları kloroz, tomurcuk dökülmesi, bakteriyel yaprak lekesi ve külleme; zararlıları ise nematod, kırmızı örümcek, yaprak biti, beyazsinek ve unlu bittir.
Gardenya’da Kloroz
Yaprakların açık yeşilden sarıya değin değişen bir renk almasıdır. Genel olarak bitkinin sürgün uçlarından geriye doğru ilerler. Yaprak damarları arasında oluşur. Klorozun başta gelen edeni kışın saksı toprağının gereğinden fazla nemli tutulmasından kaynaklanır. Bunun yanında saksı toprağının çok kuru kalması veya saksı harcının çok fazla kil içermesi
de etkilidir. Ayrıca saksı değiştirmede geç kalınmış olması dolayısıyla bitki köklerinin keçeleşmesiyle beraber, azot, magnezyum, demir, mangan gibi besin maddelerinin noksanlıkları sebebiyle oluşur.
Gardenya’da Tomurcuk Dökülmesi
Bazı koşullarda bitkilerde çiçek tomurcuklarının oluşmasına rağmen açmadan
döküldükleri görülür. Tomurcukların dökülmesinde, saksı toprağının çok nemli tutulması veya çok kuru kalması etkilidir. Bunun yanında; azotça zengin gübreleme sonucu sağlanan hızlı gelişme ile birlikte oluşan fosfor noksanlığı da etkilidir. Bitkilerin doğrudan güneş ışığının altına bırakılması, yüksek ve düşük sıcaklık, ani sıcaklık değişmeleri, bitkinin çok gölge yerlerde bırakılması da tomurcuk dökülmesini teşvik eder. Hava orantılı neminin düşüklüğü, tomurcukta olan bitkilerin yerinin değiştirilmesi, yetersiz havalandırma ve cereyana maruz bırakma sayılabilir.
Gardenya’da Yaprak Lekesi
Genellikle yaşlı yapraklarda görülür. Lekelerin üzeri duman rengi fungal rengi örtü ile kaplıdır. Mücadelesinde ise; hastalıklı bitkileri ortadan kaldırmalıdır. Sıcak hava, fazla nem ve aşırı sulamadan kaçınılmalıdır. Fungusitlerle ilaçlanmalıdır.
Gardenya’da Külleme
Hastalığı bitkinin yaprak, yaprak sapı, çiçek, çiçek sapı ve gövdesinde görülür. Genellikle yaprakların üst yüzü pudra veya un serpilmiş gibi tozla kaplanır. Bu tozun rengi kurşuni kahverengiden beyaza kadar değişir. Yaprak parlaklığını ve yumuşaklığını yitirir, sert bir yapı alır. Hasta bitkilerde büyüme ve çiçeklenme olmaz. Külleme fungusları yaz sonunda yaprak üzerinde oluşturduğu cleistothecium’larıyla kışa girer ve gelecek baharda oluşturduğu ascospor’larıyla bitkilere yeniden bulaşır. Yayılması için en elverişli ortam sıcaklığı 15–20 C° olmalıdır.
Ayrıca yüksek orantılı nem düzeyleri bu funguslar için uygundur. Sıcak ve kurak koşullarda bu hastalığın etkisi daha çabuk görülür. Mücadelesinde
ise, sağlıklı bitkilerden çeliklerin alınması, uzun süreli devam eden durgun, sıcak ve nemli koşullarına engel olunmalıdır. Ayrıca bitkilere gereğinden fazla su verilmemeli ve özellikle üstten sulama yapılmalı, hasta olan bitki kısımlarının ayıklanmaları ve ilaçlı mücadeleyle yaprakların üzerinde ilk lekeler görülür görülmez başlanmalıdır.
Gardenya’da Yaprak Dökülmesi
Gardenialarda nekroz oluşmadan önce yaprak dökülmelerine yol açan sebepler
şunlardır:
– Kışın saksı toprağının çok nemli tutulması,
– Saksı toprağının çok kuru bırakılması,
– Yeterli havalanmaya imkân vermeyen sıkışmış saksı toprağı,
– Saksı değiştirme sırasında bitkinin çok fazla budanması,
– Bitkinin hava akımına bırakılması,
– Kışın bitkilerin düşük sıcaklıklara maruz bırakılmasıdır.
Mücadelesinde sporların yayılmasını önlemek için hastalıklı yapraklar toplanarak yok edilmelidir.
Gardenya’da Kırmızı Örümcekler
Bitkilerin yapraklarının özellikle alt kısmını sokarak bitki özsuyunu emerler. Emme sırasında salgıladıkları zehirli maddelerden dolayı yapraklarda beyaz, sarı ve kahverengimsi lekeler oluşur. Bitkinin yapraklarının tümünü kurutabilir.
Gardenya bitkisinde Kırmızı Örümcek
Mücadelesinde, akarları öldüren preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülmelidir. İlaçlama sırasında özellikle yaprakların alt kısmının ilaçlanmasına dikkat edilmelidir.
Gardenya’da Kabuklu ve Unlu Bitler
Kabuklu bitler ince uzun hortumuyla bitkinin yaprak ve saplarını sokar ve bitki öz suyunu emerek beslenirler. Salgıladıkları tatlı madde sayesinde fumajin mantarlarının çoğalmasına neden olur. Yapraklar sararır, kurur ve dökülür. Unlu bitler zararlıları bakımından kabuklu bitlerle benzer zararlar gösterirler.
Mücadelesinde etkin ilaçlarla bitkiler iyice ilaçlanmalıdır.
Gardenya’da Yaprak Bitleri
Püseron, ballık adları ile de tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir. Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki özsuyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olur. Yaprak sararır ve kurur. Virüs hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açar. Mücadelesinde etkili maddesi Parathion-methyl 35 E.C. olan bir ilaçla ilaçlanmalıdır.
Gardenya bitkisinde Yaprak Biti
Gardenya’da Beyaz Sinek
Ergin vücudu soluk sarı renkte olup, kanatlar üzerindeki beyaz mum tabakası
nedeniyle genel olarak beyaz renkte görünür. Larvalar yaprağa yapışık olup şeffaf renktedir. Yaprakların alt yüzeyinde beslenir. Yılda 9–10 döl verebilirler. Bitki öz suyunu emerler.
Larva ve erginler bitki öz suyunu emerek beslenirler, bitkinin zayıflamasına, yaprakların sararmasına neden olurlar. Ayrıca beslenme sırasında tatlı ve yapışkan bir madde salgıladığından yapraklar üzerinde fumajin denen mantar gelişerek bitkinin görünümünü bozar ve pazar değerini düşürür. Bunun yanı sıra erginleri bazı virus hastalıkları taşıyıcısıdır. İlaçla mücadele edilmelidir.
Lütfen yorum bırakın.