Müzik’te Tonalite ve Modalite

Tonun ve Tarzın Esasları

Tonalite ve Modalite birbirlerinden ayrı iki özelliktir. Ard arda gelen bir kaç notadan tonalite belli olduğu halde modaliteyi anlamak için bazı şartlar gerekmektedir. Bir dizinin 1, 2, 4, 5, ve 7. dereceleri tonal; 3. ve 6. dereceleri ise modal derecelerdir.

Örneğin:

Modalite’si belli olmayan bir bas partisi

notalarını çaldığımızda do tonu kendini belli ediyorsa da, hiçbir şekilde Majör ya da minör tarzlardan hangisinde olduğu anlaşılamıyor çünkü melodide 3. ve 6. dereceler kullanılmamıştır.

Modalite’si belli bas partileri
Eğer şu;

ya da bu;

yazıda 3. ve 6. derecelerin kullanımı ile tarzın esası (modalite) belli olmuştur.

Birinci örnekte Do Majör, ikinci örnekte Do minör modlarında olduğumuz anlaşılır. Buradan şöyle bir sonuç çıkarabiliriz; birkaç notanın birbirini takip etmesi tonun varlığını hissettirdiği halde tarzı belli etmemektedir. Ancak modal derecelerin duyulması ile Majör ya da minör modların hangisinde olduğumuzu anlayabiliriz. Genel olarak isimlendirirken modalite ile tonalitenin farkı göz’önüne alınmadan Do Majör tonalitesi ya da tonu, Sol# minör tonalitesi ya da tonu olarak ifade ederiz. Tam olan ifade şekli, Do tonunun Majör modu, Sol# tonunun minör modudur.

Majör ve Minör Modların Derecelendirilmesi

Majör modun derecelendirilmesini daha önce görmüştük.

Majör modun derecelendirilmesi

1. derecenin oktavı 1 olarak işaretlenecek, 8 rakamı ile gösterilmeyecektir.

Minör mod derecelenirken ise modal derecelerin Majör diziye göre kromatik ses kalın olduklarını belirtmek üzere b3 ve b6 rakamları konulacaktır. b (bemol) koyulmasının nedeni Majör’e göre yarım ses kalın olmalarıdır, bu notanın bemol olacağı anlamı çıkartılmamalıdır.

Minör modun derecelendirilmesi

Örneğin A Majör ve A minör dizilerini derecelendirelim.

A Majör ve A minör dizilerinin dereceleri

Not: Derecelendirmede melodinin dizi içinde hareket ettiği bölge orta bölge olarak alınacak bu bölgemin dışındaki üst sesler rakamın üstüne alt sesler ise rakamın altına çizgi koyularak belirtilecektir.