Disonan denildiğinde bir akorun içinde 2’li, 7’li ve 9’lu aralıklardan birinin veya bir kaçının bulunduğu aklımıza gelmelidir. Konsonan armonide kullanılan eksilmiş ve artmış 5’li akorları bu tanımın dışında tutulmuştur.
Disonan armonide 2’li, 7’li ve 9’lu aralıklar
7’li Akorlar
Aynı anda duyulan dört farklı sesten oluşan bu akor kök sesi ile üst sesi arasındaki 7’li aralık nedeniyle 7’li akor adını alır.
7’li akordaki 3’lü aralıklar
Bu akorlar da 5’li akorlarda olduğu gibi; Majör ve Armonik minör modunun dereceleri üzerinde bulunurlar. Dizinin derecesi yani en kalın sesine kök ses (temel ses) adı verilir. Bir sonraki nota bu sese diyatonik üçlü mesafededir ve üçlü olarak isimlendirilir. Üçüncü ses kök sese diyatonik 5’li mesafededir ve akor içinde 5’li olarak isimlendirilir. Dördüncü ses ise kök sese, diyatonik 7’li mesafededir ve akor içinde 7’li olarak isimlendirilir. 7’li akorlar 5’li akorlara bir üçlü ilavesi ile oluşmaktadır.
5’li akora 3’lü ilavesi ile 7’li akor oluşumu
Fa Majör dizinin tonik ve dominant notalarının üstüne doğal olarak oluşan 7’li akorları kuralım.
Fa Majör dizinin tonik ve dominant notaları üstündeki 7’li akorlar
Kök halde 7’li akorlar derecelendirilirken, dizinin derecesini belirten Romen rakamının üstüne küçük bir 7 rakamı koyulacaktır.
Not:
Armonik minör mod 5’li akorlarda esas teşkil etmekte idi. 7’li akorları tonik ve medyant üzerinde kurarken doğal minör modu düşünmeliyiz. Bunun nedeni minör mod içinde armonik minör esas alındığında, bu derece akorlarının yapılarındaki disonanlar nedeniyle bir başka akora ev sahipliği yapmaması ve minör modun ilgili Majör modla ilişkisinde tonik 7’li ve alt medyant Maj7 akorlarının ortak derece akorları olmasıdır.
Şimdi de F minörün tonik ve dominant notalarının üstündeki 7’li akorları yazalım.
Fa minör dizinin tonik ve dominant notaları üstündeki 7’li akorlar
Yukarıda görüldüğü gibi akorlar, majör ve minör modlar içinde diyatonik yapıya göre oluşuyorlar.
Şimdi de E Majör ve c♯ minör modlarının tonik üstü ve alt dominant akorlarını görelim.
E Majör dizinin tonik üstü ve alt medyant üstündeki 7’li akorlar
C♯ minör dizinin tonik üstü ve alt medyant üstündeki 7’li akorlar
A♭ majör ve G minör modlarının medyant, alt dominant ve sansibl notalarının üstüne 7’li akorlar kuralım.
A♭ Majör dizinin medyant, alt dominant ve sansibl üstündeki 7’li akorlar
G minör dizinin medyant, alt dominant ve sansibl üstündeki 7’li akorlar
VII. derece üstünde Majör ve minör modlarda iki farklı 7’li akor bulunmaktadır. Genelde belirli bir mod içinde akorları esas aldığımızda her iki akoruda “vii°7” olarak şifrelendirebiliriz ancak omonim değişiklerde yani Majör modda minör, minör modda Majör tona ait akor kullanımında bu ayrımı belirginleştirmek için “°” işaretinin üstüne çizgi çekmemiz gerecektir. İleride bu akorların eksilmiş yedili (°) ve yarı eksilmiş yedili (üstü çizgili °) olarak isimlendirildiğini göreceğiz.
7’li Akorların Derecelendirilmesi
Majör modda 7’li akorların derecelendirilmesi
Minör modda 7’li akorların derecelendirilmesi
Minör modda; tonik, tonik üstü ve medyant üstüne kurulan 7’li akorlar, doğal minör esas alınarak kurulur.
Majör 7’li Akoru
Bir 5’li Majör akorun üstüne, bir Majör 3’lü aralığından meydana gelmiştir.
Majör 7’li akorundaki 5’li majör akor ve üstündeki Majör üçlü aralığı
Bir başka ifadeyle bu akor 5’li majör akoru ve kök sesin üstünde bir Majör 7’li aralığından oluşmaktadır.
Majör 7’li akorundaki tam 5’li ve majör 7’li aralığı
“Maj 7” olarak sembolleştirilir. Modern müzikte “Δ” ile gösterilmektedir. Majör 7’li akorunun, Majör modun I. derece akoru olması nedeniyle verilen sesi Majör modun 1. derecesi kabul edip donanım düşünülerek de bu akoru pratik yoldan kurmak mümkün olacaktır.
Minör 7’li Akoru
Bir 5’li minör akor ve yine kök sesin üstüne bir minör 3’lü aralığından meydana gelmiştir.
Minör 7’li akorundaki 5’li minör akor ve üstündeki minör üçlü aralığı
Aynı zamanda 5’li minör akor ve yine kök sesin üstüne bir minör 7’li aralığı alınarak da kurulabilir.
Minör 7’li akorundaki tam 5’li ve minör 7’li aralığı
Minör 7’li akorunu yine donanımı düşünerek balacağımız Majör 7’li akorundan yola çıkarak da bulabiliriz. Maj 7’li akorunun 3’lü ve 7’lisi kromatik ses kalınlaşır.
Do minör 7 ve do Maj 7 akorları
Dominant 7’li Akoru
5’li majör akorun üstüne minör 3’lü ilavesi ile oluşur.
Dominant 7’li akorundaki 5’li majör akor ve üstündeki minör üçlü aralığı
Yine 5’li Majör akor ve kök sesin üstüne bir minör 7’li aralığı düşünülerek de bu akor kurulabilir. 7’li akorlar içinde 3’lüsü Majör ve 7’lisi minör olan tek akordur. Bu akorun dışında tüm 7’li akorların 3’lüsü Majör ise 7’lisi Majör, 3’lüsü minör ise 7’lisi minör aralıktadır.
Dominant 7’li akorundaki tam 5’li ve minör 7’li aralığı
Verilen sesin üstüne bu akoru kurmak için Majör 7’li akorunun 7’lisi kromatik ses kalınlaştırabiliriz.
Dominant 7 ve do Maj 7 akorları
7♭5 ve Sansibl 7’li Akorlar
Bu iki akor aynı kuruluma sahip olmasına rağmen bulundukları fonksiyonlar ve çözümleri konusunda birbirinden ayrılırlar. Bir eksilmiş beşli akorunun üstüne M3’lü aralığı koyularak elde edilir.
7♭5 akorundaki eksik 5’li (dim) akor ve üstündeki majör üçlü aralığı
Eksilmiş 5’li akorun kök sesin üstüne bir minör 7’li aralığı alınarak da kurulabilir.
7♭5 akorundaki eksik 5’li ve minör 7’li aralığı
Bir başka ifade ile minör 7’li akorunun 5’lisi kromatik ses kalınlaştırarak bu akoru oluşturabiliriz.
Minör 7 ve minör 7 bemol 5 akorları
Eksilmiş 7’li Akoru
Eksilmiş 7’li akoru
a-) Üst üste 3 minör üçlü aralığı alınarak
b-) Eksilmiş 5’li akorunun üstüne minör üçlü
-7♭5 akorunun 7’lisinin kalınlaştırılması
c-) Sansibl 7’li, -7♭5 akorunun 7’lisi kromatik ses kalınlaştırılarak
d-) Eksilmiş 5’li akoru ve kök sesin üstüne eksilmiş 7’li aralığı alınarak oluşturulabilir.
Bu akor üst üste minör üçlüler alınarak kurulduğundan 12 ton içinde sadece üç farklı akor olarak karşımıza çıkmaktadır. 12 ses üzerine kurulacak her akor bu üç akorun anarmonik değişimlerinden farklı bir şey değildir.
Minör mod ele alındığında tonik 7’li ve medyant Maj 7’li akorlarının doğal minör modu esas alınarak oluşturulduğunu görmüştük, ancak modern müzikte Armonik minör modu içinde doğal olarak bulunan tonik Maj7 ve “medyant Maj 7♯5” akorlarında eğitim içinde öğretilmesi gerekmektedir. -(Maj7) ve Maj 7♯5 akorlarının kurulumlarını da göreceğiz.
Minör Maj 7 Akoru
Bu akor; bir minör akorun üstüne bir Majör üçlü, minör akor ve kök sesin üstüne bir Majör 7’li aralığı alınarak oluşturulur.
Minör Maj 7 akoru
Majör 7’li akorunun 3’lüsünü kromatik ses kalınlaştırarak da bu akoru kurabiliriz.
Majör 7♯5 Akoru
Bu akor Majör 7’li akorunun 5’lisinin çıkıcı alterasyona uğraması ile oluşmuştur. Akor; artmış 5’li akorunun üstüne bir minör üçlü aralığı alınarak, artmış 5’li akoru ve kök üstüne bir majör 7’li alınarak oluşturulabilir.
Majör 7♭5 akoru
Kaynak: Nail Yavuzoğlu, “Uygulamalı Müzik Teorisi-2”
Lütfen yorum bırakın.