Gübreleme Yöntemleri

Temel Gübreleme

Toprağın fiziksel yapısını değiştirmenin iki yolu vardır. Birincisi toprağı işlemek, ikincisi ise gübreleme yapmaktır. Toprağın fiziksel yapısını düzeltmek için topraklara humus, kompost, yapay organik gübre, yanmış hayvan gübresi, yeşil gübre gibi organik veya vermikülit, perlit, floramull, corfuna, sytromull ve akrilik polimerler gibi sentetik maddeler ilave edilir. Bitkiler toprağa dikilmeden önce toprağa gübre ilave etmeye temel gübreleme denir.

Alanlarda Gübreleme
Sera topraklarının fiziksel yapısını düzeltmek için organik ve sentetik maddeler kullanılmaktadır. Sentetik maddeler içinde en çok kullanılan perlittir.

Perlit hacminin 2-2,5 katı su emebilen bir maddedir. Emdiği suyun üçte birini bitkilere kolaylıkla aktarabilir. Sterildir. pH’ sı 6,5–7,5 arasındadır. Isı iletkenliği çok düşüktür. Bu nedenle perlit karıştırılmış topraklarda ani sıcaklık değişimleri görülmez. Üst üste beş yıl kullanılabilir. Ülkemizde son yıllarda fide harçlarında sıklıkla kullanılmaktadır. Perlit suyu tuttuğu için bitki sulaması diğer toprakların üçte biri kadardır. Bu özellik sayesinde iş gücünden ve sudan büyük kazanç sağlanmaktadır.

Sentetik maddelerin ikincisi su tohumudur. Bu da toprağın su tutma kapasitesini artırdığı için kullanılır. Su tohumu hacminin 450–700 katı kadar su emerek şişebilir. Tuttuğu suyun % 94’ ünü bitkiye geri verir. Sera topraklarında metre kareye 200 gr hesabıyla ve şişirilip jel hâle geldikten sonra verilir. Sulama sayısını azalttığı ¼’ e indirdiği bilinmektedir. Şişen ve büzülen yapısıyla toprağı hareketlendirir. Toprağın sıkışmasını önler. Saf ve zehirsiz bir maddedir.

Seralarda kullanılan organik madde miktarının % 10 civarında olması istenir. Bahçelerde dekar başına 3 ton çiftlik gübresi kullanılırken seralarda bu oran iki katına çıkmaktadır. Seralarda organik gübre kullanmanın fazla olmasının nedeni şunlardır:

Seralardaki yüksek sıcaklığın organik maddelerin parçalanıp kaybına neden olması.
Seralarda hiç bitki artığı bırakılmaması.
Dezenfeksiyon işleminin toprak canlılarını yok etmesi.

Topraklarda organik madde dışında bir de humus terimi kullanılmaktadır. Humus, toprakta ayrışmaya başlamış, ancak ayrışması tamamlanmamış organik maddeye verilen addır. Organik madde ise, organik atıkların mineral aşamasına kadar parçalanması şeklinde ifade edilebilir.

Organik gübreler şunlardır:

Çiftlik gübresi: Sıcak ve soğuk olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sıcak gübreler at, koyun, keçi, tavuk ve güvercin gübreleridir. Daha az su içerdikleri için çabuk ayrışırlar. Ayrışma esnasında da ısı açığa çıkarırlar. Bu özelliklerinden dolayı seralarda ve sıcak yastık hazırlamada kullanılırlar. Soğuk gübreler ise sığır ve manda gübreleridir.

Seralarda bu gübrelerin kullanılması için tam yanmış, yani ayrışmalarının tamamlanmış olması gerekir. Gübrelerin üzerinde görülen ot yığınları gübrenin yanmış olduğunu gösterir.

Çiftlik gübresi ekim dikimden bir ay önce toprağa verilmelidir. Gübreleme yapıldıktan sonra bolca sulama yapılmalıdır.

Yeşil gübre: Seralarda kullanılması gereken gübrelerden biri de yeşil gübrelerdir. Yeşil gübrelerin çok büyük yararları vardır. Bu amaçla da yeşil gübre olarak en çok mısır kullanılır. Yeşil gübre çiftlik gübresi ihtiyacını yarıya indirir ve toprağa organik madde katılmasını sağlar. Ayrıca mısır yetiştirilirken gölleme şeklinde yapılan sulamada toprakların yıkanmasını sağlamaz. Bu sulama şekli pek çok zararlının üremesine de engel olur. Mısır derin köklü bir bitki olduğu için toprağın alt tabakalarının da parçalanmasını sağlar. Mısır bitkisi kullanmanın diğer nedenleri şunlardır:

Mısır sera içi yüksek sıcaklığa dayanabilen bir bitkidir.
Diğer sebzeler için hastalık taşımadığı bilinmektedir.
Mısır bitkisinin artıkları diğer bitkilerden daha uzun süre toprakta kalır.

Gübre olarak kullanılacak mısır tohumları toprağa ekilir. Bitkiler yetişme süresi boyunca iki üç defa gölleme şeklinde sulanır. Mısırların boyu iki metre olunca toprak üzerine yatırılır. 15–20 cm boyunda parçalara ayrılır. Bitkilerin kuruması beklenir. Sonra toprağa gömülür ve çürümelerini kolaylaştırmak için bir kez daha sulanır.

Kompost: Çeşitli bitkisel ve hayvansal atıkların bir araya getirilip fermente edilerek humusa dönüştürülmesi sonucunda elde edilen organik maddeye kompost adı verilir. Kompost elde etmek için organik atıklar kompostluklar içinde biriktirilir. İyi bir kompost humusca zengin, içinde çimlenebilir ot tohumları ve parazit mantarların sporları bulunmamalıdır. Kompost toprak işlemesi sırasında toprağa gömülerek verilmelidir.

Organik gübre kullanmanın faydaları şunlardır:

Toprağı besin maddelerince zenginleştirirler.
Toprağa humus kazandırırlar.
Toprağın su tutma kapasitesini artırırlar.
Toprağa fazlaca su girmesini sağlarlar.
Toprağı tavda tutarlar.
Toprağın havalanmasını sağlarlar.
Toprak ısısını düzenlerler.
Toprağın pH’ sını düzeltirler.
Toprağa devamlı azot ve karbon sağlarlar.
Topraktaki fosforu kullanılabilir hâle getirirler.
Toprak mikroorganizmalarının sayısını artırırlar.

Harçlarda Gübreleme

Tarla ve bahçe bitkilerinde olduğu gibi süs bitkilerinin de yetiştikleri ortamda yeterince besin maddesi bulmaları gerekir. Gübrelemede amaç bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini dengeli bir şekilde bitkiye vermektir.

İç mekân bitkilerinin gübrelenmesi diğer bitkilerin gübrelenmesinden farklılık gösterir. Süs bitkilerinin yaşadığı ortam bitkiye göre ayarlanmaktadır. Bu durum bitkilerin beslenmesini de yakından ilgilendirir.

Süs bitkilerinde sabit bir gübreleme planı yoktur. Çünkü her bitkinin besin isteği farklıdır. Gübreleme planı yapılırken her bitki için ayrı ayrı yapılmalıdır.

Süs bitkilerinin yetiştirilmesi için harç hazırlanırken şu konulara dikkat edilmelidir:

Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin miktarına
Süs bitkilerinin tuza karşı hassasiyetine
Su bitkilerinin pH isteklerine

Süs bitkilerinde gübreleme ilk olarak harçlar hazırlanırken yapılır. Harç hazırlanırken yapılan bu gübrelemeye temel gübreleme denir. Harçlarda kullanılan gübreler şunlardır.

Azot ve potasyum: Harç karışımlarına azot ve potasyum katılmak istenirse yavaş çözünür olanları tercih edilmelidir. Yavaş yararlı forma geçen besin elementi içeren gübreler saksı bitkilerinin beslenme ihtiyaçlarını karşılarlar.

Fosfor ve kükürt: Bitkilerin bu besin elementinden faydalanmaları temel gübreleme yapılmasıyla mümkündür. Bitki kökleri üst gübreleme ile toprağa verilen bu gübrelerden faydalanamaz. Harç hazırlanırken uygun oranlarda harç karışımlarına bu maddeleri ilave etmek gerekir.

Kalsiyum ve magnezyum: Harçlarda sterilizasyondan önce pH’ sını ayarlamak için kalsiyum kaynağı olan kireç taşı harca karıştırılır. Magnezyum içeren dolomitik taşı da harca karıştırılarak ilave edilir.

Mikro elementler: Bu elementler temel gübrelemede harçlara katılmazlar. Bitkilerde bu maddelerin eksikliği görülürse üst gübreleme ile bitkilere verilebilir.

Yapraktan Gübreleme

Bitkilerde gelişimi etkileyen mikro besin elementlerinin bir veya bir kaçını içeren ve yapraktan uygulanan sıvı ve toz gübrelere yaprak gübresi denir. Yalnız mikro besin elementleri değil, bazı makro besin elementleri de yapraktan verilebilir. Ancak makro besin elementlerinin sürekli bu şekilde verilmesi mümkün değildir.

Yaprak gübreleri bir hafta arayla yaprakların alt taraflarından püskürtülerek verilmelidir. Yaprak gübresine ihtiyaç duyulduğu durumlar şunlardır:

Toprakta yeterince mikro besin elementi yoksa,
Bitkinin kök yapısı zayıfsa,
Mikro besin elementleri topraktan alınamaz duruma geldiyse,
Bitki koruma ilaçları ile verilme imkânı varsa yaprak gübreler kullanılabilir.

Yaprak gübrelemesinden iyi bir sonuç almak için şu şartların yerine getirmek gerekir:

Hangi besin maddesinin eksik olduğunun saptanmasına,
Kullanacağımız gübrenin içeriği ve miktarına,
Uygulama zamanına,
Uygulama sayı ve dozlarının saptanmasına,
Ortamın nem ve sıcaklığına,
Yaprağın yaşına ve beslenme durumuna,
Püskürtme zamanına ve püskürtme inceliğine,
Gübrenin yaprakta tutunmasına.

Yapraktan gübrelerin uygulanmasında en önemli konu uygulama zamanıdır. Örneğin bitkilerin çiçeklenme döneminde veya meyve oluşumu sırasında yapraktan gübreleme yapılmamalıdır. Uygulanırsa çiçeklerin yanmasına ve tozlaşmanın engellenmesine neden olabilir. Sabah erken saatlerde yada akşam serinliğinde uygulama yapılmalıdır. Bu zamanlarda yapraklarda bulunan stomalar açıktır. Gübreleri içine almaları kolaylaşır. Yaprakların alt ve üst yüzeyleri çok iyi ıslatılmalıdır.

Yaprak gübrelemesi yapmadan önce mutlaka bir beslenme uzmanı ile görüşmek gerekir. Çünkü yanlış yapılan gübreleme verim düşüklüğüne neden olabilir.

Yaprak gübreleme makinesi:

Üst Gübreleme

Bitkiler gelişirken yapılan gübrelemeye üst gübreleme denir. Bitkilerin normal gelişimlerini sürdürmeleri ancak ihtiyaçları olan besin maddelerini bulmaları ile mümkündür. Temel gübreleme yapıldıktan sonra uzun süre saksıda yaşamaya devam eden bitkilerin zamanla topraklarında besin maddesi azalmaya başlar. Bitkilerin yaşaması için azalan besin maddelerinin tekrar bitkiye verilmesi gerekmektedir. Süs bitkilerinin dengeli ve başarılı bir gübreleme programı yapılırken şu hususlar göz önünde tutulmalıdır:

Düşük miktarlarda yapılan gübreleme, yüksek miktarda ve birden yapılan gübrelemeden daha iyidir.
Kullanılacak gübreler hafif asitli olmalıdır.
Gübreleme yapılmadan saksı toprağı sulanmalıdır.
Kompoze gübre kullanılacaksa 1-4 gramı bir litre suda eritilip 8-10 saksıya paylaştırılmalıdır.
Gübreleme akşam saatlerinde yapılmalıdır.
Gübre bitkinin dinlenme evresinde verilmemelidir.
Saksı değişimi yapıldıysa gübrelemeye 4–6 hafta sonra başlanmalıdır. Köklerin iyileşmesi beklenmelidir.
Yavaş büyüyen türlerin genç bitkilerine gübre verilmemelidir.
Yaprakları alaca olan bitkilere gübre az verilmelidir. Aksi takdirde yaprakların tamamı yeşil olabilir.
Hasta bitkilere gübre verilmemelidir.

Katı Gübreleme
Bitki besin elementlerinin toprak yüzeyine katı formlarda verilmesine katı gübreleme denir. Ülkemizde genellikle katı gübreleme yapılmaktadır. Özellikle açık alanlardaki (meyve, sebze, fidanlıklar vb.) uygulamalarda kullanılır. Temel gübrelemede katı gübreleme yoluyla yapılır. Gübreleme uygulaması el ve makineler yardımıyla yapılır.

Katı gübreleme makinesi:

Sıvı Gübreleme
Bitki besin elementlerinin su içerisinde çözünmüş hâlde verilmesine sıvı gübreleme denir. Sıvı gübreleme son yıllarda seracılıkta çok kullanılmaktadır. Katı gübrelere göre kullanımı daha kolaydır. Üreticinin katı gübre yerine sıvı gübre tercih etmesinin nedenleri şunlardır:

Sulama suyu ile birlikte verildiğinden ayrıca gübreleme işlemi yapılmaz.
Katı gübre verildiğinde kökler yeterince yararlanamaz. Oysa sıvı gübreler köklere rahatlıkla ulaşır.
Katı gübrelerin toprak yüzeyinde önce çözünmesi gerekir. Sıvı gübrelerde ise bitki gübreden hemen yararlanır. Beklemeye gerek yoktur.
Sıvı gübrelerin konsantrasyonu değiştirilebilir. Katılarda ise böyle bir durum söz konusu değildir.
Sıvı gübreler daha ucuzdur.
Sıvı gübreler ile sürekli gübreleme programı daha kolay yürütülür.

Sıvı gübreleme makinesi: