Toprak Asitliği
Toprakların asit, nötr veya alkali olduğunu belirtmek için kullanılan bir deyimdir. Eğer toprak çözeltisi içerisinde hidrojen iyonları fazla ise, toprak asit özelliği gösterir. Toprak çözeltisinde hidroksil iyonları fazla ise, toprak alkalidir. Topraktaki hidrojen ve hidroksil iyonları eşit ise, toprak nötr özelliği gösterir.
Toprak reaksiyonu, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini etkileyen en önemli toprak özelliğidir. Toprağın verimi, bitki gelişmesine uygunluğu ve mikroorganizmalar tarafından istenen özellikte olması toprağın asit, nötr ve alkali özellik göstermesine bağlıdır.
Hidrojen ve hidroksil arasındaki ilişki pH değeri ile ifade edilir. pH metre ortamın asitliği veya alkaliliğini ölçmede kullanılır. pH metre 0’ dan 14’ e değer alır. 0 ile 7 arası asitliği, 7 den 14 kadar olan bölüm ise bazikliği gösterir.7 ise nötrdür.
Toprak Asitliğinin Giderilmesi ve pH’ nin Yükseltgenmesi
Toprak içinde hidrojen iyonları hidroksil iyonlarından fazla ise toprak asit özelliği gösterir. Topraktaki asit özelliğin ortadan kaldırılması için kireçleme maddeleri kullanılır. Bu amaçla kullanılan çeşitli kireçli maddeler mevcuttur.
Asit toprakları nötrleştirmek için verilecek kireç miktarı (kg’da):
Toprakta pH’ nın Düşürülmesi
Topraktaki asitliğin giderilmesi ve pH’ ın yükseltgenmesine karşılık bazen de pH’ nın düşürülmesi gerekir. Toprakta fazla miktarda hidroksil iyonu bulunduğunda toprağın verimliliği açısından pH düşürülmelidir. Bazı bitkiler asitli toprakları severler. Bu bitkiler yetiştirilmek istendiğinde toprağın asitliği artırılmalıdır.
Toprakların asitlik derecesini artırmak ve pH’ nın düşürülmesi için farklı maddeler kullanılır. Bu maddeler içinde elementel kükürt, sülfürik asit, alüminyum sülfat ve demir sülfat sayılabilir. Ayrıca amonyum sülfat ve amonyum fosfat gibi asit yapılı gübreler de bu amaç için kullanılabilir.
Reaksiyon ve Toprak Verimliliği
Toprak verimliliğini etkileyen en önemli faktörlerden biri de toprak reaksiyonudur. Toprakta yetişen bütün yüksek yapılı bitkilerle, üzerinde yaşayan bütün mikroorganizmaların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmeleri doğrudan ya da dolaylı olarak toprak reaksiyonuna bağlıdır. Toprak reaksiyonunun verimlilik açısından en önemli fonksiyonları şunlardır:
Bitki gelişimine etkisi: Her bitkinin kendine uygun yaşadığı bir ortam vardır. Bu ortamlar asit, alkali, ve nötr olabilir. Bitkiler farklı ortamlarda yetiştirilmek istenirse ortamın pH’ sı dolaylı ya da doğrudan bitki gelişimini etkileyebilir. Genel olarak bütün bitkiler fazla asidik topraklarda gelişemezler.
Bitki besin elementlerinin elverişliliği üzerine etkisi: Bitki besin elementlerinin bitkilere olan yararları ile pH değerleri arasında yakın bir ilişki vardır. Bazı durumlarda ortamın pH değerinin değişmesi bitkilerin topraktaki besin elementlerinden yararlanmasını güçleştirir. Çünkü pH değeri değiştiğinde besin elementleri çözünmez bileşikler hâline geçebilirler. Bu durumda da bitkiler bu maddeleri alamazlar.
Besin elementlerinin bitkilerce alımı üzerine etkisi: Bitki kökleri topraktaki besin maddelerini en iyi pH 6,5 ve pH 7,5 arasındaki alır. Topraktaki asitlik artarsa bitki köklerinin hücre zarlarının yapısı bozularak geçirgenliği artar. Hücre içinden dışarıya madde geçişi olur. Bitki besin elementlerinden yararlanamaz.
Toprak canlıları üzerine etkisi: Toprak reaksiyonu toprakta yaşayan canlılar üzerinde de etkilidir. Düşük pH değerlerinde toprakta mantarların aktiviteleri artar. Yüksek pH durumlarında ise bakteriler hızla çoğalırlar. Bakteriler 6,0–8,0, aktinomisetler 7,0–7,5 ve mantarlar 4.0–5.0 pH derecelerinde maksimum seviyede yaşarlar.
Tamponluk Özelliği
Çözeltilerin pH’ sında değişim olabilmesi için, çözeltide bulunan hidrojen ve hidroksil iyonlarından daha çok asit ve baz ilave etmek gerekir. Çözeltideki hidrojen iyonları, ilave edilen hidroksil iyonları ile eşit hâle geldikten sonra devam eden hidroksil iyonları ilavesi çözeltinin pH’ sını değiştirir.
Topraklarda Tamponlama Olayı
Topraklar tamponlama özelliğine sahiptir. Killi ve organik maddesi çok olan topraklarda tamponlama seviyesi daha yüksektir.
Topraklara hidrojen ilave edildiğinde, hidrojen iyonlarının bir kısmı topraktaki hidroksil iyonları tarafından tutulur. Dolayısıyla toprağın pH’ sı hemen değişim göstermez. Bu olaya tamponlama denir.
Tamponlamanın Tarımsal Açıdan Önemi
Toprağın tamponlama gücünün tarımsal açıdan önemini iki grupta toplayabiliriz.
- Toprak pH’ sının sabit seviyede tutulması,
- Toprak reaksiyonunu değiştirmek için gerekli maddenin toprağın tamponlama kapasitesine uygun olarak ayarlanması.
Topraktaki pH’ da meydana gelecek ani değişiklikler toprak koşullarının kötüleşmesine yol açar. Bu durum bitkiler ve mikroorganizmaların zarar görmesine neden olur. Ayrıca topraktaki besin elementlerinin de yarayışlılığını ortadan kaldırır.
Toprağı ıslah etmek için kullanılacak madde miktarı, kullanılacak maddenin tamponlama gücüyle yakından ilgilidir. Eğer toprağın tamponlama kapasitesi büyükse kullanılacak maddenin miktarı da o kadar artacaktır.
Lütfen yorum bırakın.