Semizotu Üretimi

Semizotu Yetiştiriciliği

Semizotunun anavatanı Asya olarak bilinmektedir. Ayrıca Hindistan, Himalaya dağları, İran, Güney Rusya ve Anadolu da semizotunun anavatanı olarak kabul edilmektedir. Yabani form olarak eski bir bitki olmasına karşılık insan beslenmesindeki yeri ve önemi yeni dönemlerde anlaşılmıştır.

Semizotu:

Semizotu Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Portulacaceae (semizotugiller) familyası sebzelerinden olan semizotu tek yıllık bir sebzedir. Çok dallı ve yapraklı sürüngen bir gövde meydana getirir. Kış soğuklarının başlamasıyla kurur ve ölür. Ülkemizde daha çok büyük şehirlere yakın bölgelerde (Ege, Akdeniz ve Marmara) iri yapraklı kültür formları ticari boyutlarda yetiştirilirken diğer bölgelerimizde daha çok yabanileri değerlendirilmektedir. Ülkemizde toplam 1.750 ton semizotu üretilmektedir.

Kültür sebzeleri arasında ülkemizde semizotunun yetiştirilme alanı ve üretim miktarı bakımından önemi yoktur. Yeşil yaprakları ve körpe dalları sebze olarak yenir. Ancak bünyesinde bulunan bol miktardaki oksalik asit yapraklarına hafif mayhoş bir tat verir ve salatalarda lezzet verici olarak kullanılır. Başta C vitamini olmak üzere vitamin ve mineraller yönünden zengin, kalorisi düşük bir besindir. Semizotunun 100 gramında %5-8 kuru madde bulunur. Geri kalan %92-95’lik kısmı ise sudur. Semizotu %1-2 protein, %0.2-0.4 yağ, %1-2 karbonhidrat içerir. İnsan sağlığı açısından ise mide ve bağırsak ağrılarına iyi geldiği bildirilmektedir.

Ülkemizde yetiştirilen semizotları iki grupta toplanır:

Yabani semizotları
İri yapraklı kültür semizotları

Son yıllarda ticari olarak üretilerek pazarlanan grup iri yapraklı kültür semizotlarıdır. Diğer grup ise doğada yabani olarak yetişmektedir.

Yabani ve kültür semizotu:

Bilimsel sınıflandırma:

Alem : Plantae
Şube : Magnoliophyta
Sınıf : Magnoliopsida
Takım : Caryophyllales
Familya : Portulacaceae
Cins : Portulaca
Tür : P.oleracea

Semizotu Bitkisinin Morfolojik Özellikleri

Semizotu Bitkisinde Kök: Semizotu kökleri bol saçak kök şeklinde ve otsu yapıdadır. Toprağın ilk 20-40 cm derinliğinde yer alırlar.

Semizotu kök ve gövde yapısı:

Semizotu Bitkisinde Gövde: Gövde otsu yapıdadır ve toprak ile temas ettiği yerlerde kök
çıkarabilir. Gövde toprak üzerinde sürünerek gelişir. Bitkinin gövdesi de yaprakları ile birlikte tüketilir.

Semizotu Bitkisinde Gövde ve Dallar:

Gövde, üzerinde birçok boğum taşır, dallanır ve 20–30 cm boy alabilir. Gövde sarı, açık yeşil, kırmızı-yeşil ve yeşil olabilir. Kültür çeşitlerinde renk sarımtırak yeşil olup yabani semizotunda ise koyu yeşildir. Gövde çapı 0.2-1 cm arasında değişir. Tüketilen gövdenin ince ve taze olması arzu edilir. Gövde üzerindeki boğumlardan yaprak ve koltuk sürgünleri oluşur.

Semizotu Bitkisinde Yaprak: Yapraklar gövdedeki boğumlardan çıkar. Her bir boğumda 3-5 adet yaprak bulunur. Yapraklar büyük veya küçük, yuvarlağa yakın şekilli, açık yeşil renkte, etli ve sulu yapıdadır. Yaprak üzeri düz parlak ve hafif çizgilidir. Yaprak altları kurşuni parlak renktedir.

Semizotu Bitkisinde Yaprak:

Semizotu Bitkisinde Çiçek: Çiçekler küçük ve sarı renkte olup sürgün uçlarında oluşur. Çiçekler bireyli veya demet hâlinde topludur. Çiçekleri biyolojik bakımdan erselik olmakla birlikte yabancı tozlanma gösterirler. Erselik olan her bir çiçekte 2-4 adet çanak, çok sayıda taç yaprak ve erkek organ bulunur. Dişi organ 3-5 karpellidir. Semizotu bitkileri biçilmez ise mayıseylül ayları arasında ana ve yan sürgünlerin uçlarından çiçeklenme başlar.

Semizotu Bitkisinde Çiçek:

Semizotu Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Semizotu bir ılık iklim sebzesidir. Soğuk ve özellikle kırağıdan zarar görürler. Kış ayları ılık geçen bölgelerde de yetiştirilebilmesine rağmen genellikle erken ilkbahar en iyi gelişme mevsimidir. Sıcak ve gün uzunluğunun fazla olduğu yerlerde ve susuz kaldıklarında hemen çiçeklenirler. Çiçeklenen ürün kalitesini düşürdüğü için arzu edilmez. Nemli ve ılık bölgelerde başarılı olarak yetiştirilir.

Semizotu bitkisinin susuzluk döneminde hızlı çiçeklenmesi:

Semizotu her tip toprakta yetişir. Bununla birlikte kumlu-tınlı, tınlı ve tınlı-killi topraklarda en iyi sonucu verir. Toprak organik maddelerce zengin, su tutma kapasitesi yüksek kolay işlenebilir olmalı, çok ağır ve çok hafif topraklarda kalite ve verim bakımından düşüşler yaşanır.

Toprak hazırlığı ve ekim: Semizotu üretimi yapılacak yer temel gübrelemeden sonra 15-20 cm derinliğinde işlenir, tırmıklanır ve 1.20 x 3-5 m uzunluğunda tava veya tahtalar hazırlanır. Bölgelere ve hasat dönemine bağlı olmak üzere farklı zamanlarda tohum ekimi yapılır. Erken ilkbaharda hasat yapılmak isteniyorsa tohum ekimi Ege Bölgesi şartlarında ocak-şubat aylarında, aralıkocak aylarında hasat yapılmak isteniyorsa ağustos-eylül aylarında m2ye 0.2-0.3 g tohum hesabı ile yapılır. Tohum ekimi serpme olarak toprağın 1-2 cm derinliğine yapılır.

Semizotu tohumlarında çimlenme:

Sıravari ekim yapılmak istenirse 20 cm aralık ile açılan sıralara da ekim yapılabilir. Hassas ekim için tohumlar kum veya kül ile karıştırılarak ekilmelidir. Tohum ekiminden sonra tohumlar toprak ile hafifçe karıştırılır ve üzerlerine ince ve elenmiş harçtan 0.5-1 cm kapak atılır ve bastırılır. Ekimden sonra ince delikli süzgü ile bolca su verilir. Tohum ekiminden 15 gün sonra tohumlar çimlenerek toprak üzerine çıkar. Bu dönemde toprağın yüzeyinin kaymak tabakası oluşturmamasına özen gösterilmeli ve yabancı ot gelişimine izin verilmemelidir.

Semizotunda yabancı ot problemi:

Semizotu Tohumu Üretimi: Tohum üretimi sebze olarak değerlendirilen semizotu üretimi şeklinde olur. Bitkiler hasat edilmeden bırakılır. Böylece gövde ve yan dalların gelişmesine izin verilir. Tohumluk üretimde birim alandaki bitki sayısının pazar üretimine göre daha az olmasına özen gösterilmelidir. Üreticiler, ayrı özel tohumluk parseli oluşturmadan pazar için yapılan üretimde seyreltme şeklinde yaptıkları hasattan sonra arta kalan bitkileri tohumluk olarak ayırırlar. Seyrek gelişen semizotu bitkileri bol yan dal oluşturarak gelişirler ve mayıs-haziran aylarında bol bol çiçek açarlar. Tozlanma ve döllenmeyi tamamlayan çiçekler kapsül şeklinde meyve oluştururlar ve bu kapsüllerin içinde çok sayıda tohum bulunur.

Semizotu meyve kapsülleri ve tohum:

Temmuz-ağustos aylarında başta yeşil ve açık sarı olan bu kapsüller kahverengiye dönerek olgunlaşırlar. Bu dönemde mutlaka hasat yapılmalıdır. Hasat gecikirse kapsüllerin tepesi açılır ve tohumlar dökülür. Belirtilen bu dönemde gövde ile birlikte hasat edilen kapsüller gölge bir yerde örtü üzerinde kurutularak kapsüllerin açılması ve tohumların dökülmesi sağlanır. Kurutma süresince açılmayan kapsüller ise hafif vurularak açılır ve bütün tohumlar silkelenerek çıkarılır. Bitki artıklarından ayrılan tohumlar temizlenerek paketlenir. Tohum verimi ortalama 10-15 kg/da’dır. Tohumlar karanlıkta çimlenme kabiliyetini 19 yıl muhafaza ederler.

Semizotu Bakımı

Gelişme dönemi boyunca sulama, şerbet verme, hastalık ve zararlılara karşı mücadele zamanında yapılır. Yanmış ahır gübresini çok seven semizotu yetiştiriciliğinde dekara 2-4 ton ahır gübresi 10-15 kg/da N, 4-10 kg/da P2O5 ve 10-12 kg/da K2O önerilmektedir. Biçimlerden sonra da belirtilen gübrelerden dekara 2-3 kg verilmesi önerilmektedir.

Sulama; semizotu nemli yerleri sevdiği gibi toprakta bol su olmasını isteyen bir bitkidir. Ancak don olaylarına ve aşırı soğuklarda sulamaya dikkat edilmelidir. Sulama ise gerekli olduğu dönemlerde yapılır. Yabancı ot temizliği genelde el ile yapılır. İlkbaharda dikkatli olarak yapılan bir veya iki yabancı ot temizliği yeterlidir. Semizotunda önemli zarar yapacak hastalık ve zararlılar yoktur. Ancak yaprak emici böceklere karşı dikkatli olunmalı ve gerekli olunca mücadele yapılmalıdır.

Örtü altı semizotu üretimi:

Semizotu İçin Hasat ve Hasat Sonrası işlemler

Uygun yetiştirme koşullarında tohum ekiminden 60–70 gün sonra hasada başlanabilir. Hasat ya kökleri ile sökülerek ya da biçilerek yapılır. Ülkemizde genellikle bitki sökülür, yıkanır, kökler temizlenir ve demet yapılarak satışa sunulur. Bazı Avrupa ülkelerinde ise toprak yüzeyinden biçilerek roka, maydanoz ve dereotunda olduğu gibi demetler yapılarak pazarlanırlar.

Pazara hazır semizotu demetleri:

Demetler genellikle 0,5–1 kg büyüklüğünde yapılı ve nemli bez çuvallar arasında pazara sunulur. Demetlerin solmamasına özen gösterilmelidir. Semizotu muhafazası pek yapılmaz. Direkt taze tüketimde kullanılır. Pazar durumuna göre 2-3 °C’de, %70-80 nemde 7-10 gün soğuk hava depolarında saklanabilir. Bu sırada renk açılması ve mantar hastalıklarına karşı dikkatli olunmalıdır. Soğuk havalı kamyonlarla 2-3 °C’de %70-80 nemde 5-7 gün süreyle nakledilebilir. Uygun yetiştirme koşullarında 3000–5000 kg/da verim alınabilir.

Pazarda köklü ve köksüz semizotu demetleri: