Tere Üretimi

Tere Yetiştiriciliği

Anavatanı Asya ve Kuzey Afrika olan tere, tek yıllık sebzeler grubunda yer alan otsu bir bitkidir. İçerdiği hoş kokulu ve hafif baharatlı yapısı nedeniyle iştah açıcı olarak salata veya garnitür sebzesi şeklinde kullanılır.

Tere:

Tere Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Tere (Lepidium sativum), Brassicaceae (Turpgiller) familyasındandır. Ülkemizin bütün bölgelerinde sıcak yaz ayları dışında her zaman yetiştirilen tere genelde Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde ticari boyutlarda üretilmektedir. Ancak bütün bölgelerde ev bahçelerinde amatör olarak yetiştiriciliği de yapılmaktadır.

Maydanoz ve dereotu gibi yeşillik sebzeleri grubunda yer alan tere, ülkemizde çok yaygın bir üretim alanına sahip değildir. Ülkemizde 2000 ton civarında tere üretilmektedir. A,B,C ve E vitaminleri ile fosfor, kalsiyum, demir ve potasyum mineralleri içerir. Ayrıca içinde birçok vitamin ve mineral barındırır. Kan şekerini düşürücü kan temizleyici idrar söktürücü özellikleri vardır. Karaciğere faydalıdır. Sigaranın zararlarını azaltır.

Bilimsel sınıflandırma:

Alem : Plantae
Şube : Magnoliophyta
Sınıf : Magnoliopsida
Takım : Brassicales
Familya : Brassicaceae
Cins : Lepidium
Tür : L. sativum

Tere Bitkisinin Morfolojik Özellikleri

Tere Bitkisinde Kök: Başlangıçta kazık kök meydana gelir. Kazık kök 4-6 cm boy aldığında yan kökler oluşur. Zamanla kazık kök görünümü kaybolur. Saçak köklü bir durum alır. Kökler 20-25 cm derine kadar gider. Tere yüzlek köklü sebzeler grubuna girer.

Terede kök, gövde ve yaprak yapısı:

Tere Bitkisinde Kök Gövde: Gövde toprak seviyesinde, dallanmış otsu bir yapıya sahiptir. Başlangıçta bol yapraklı bir rozet görünümündedir. Vegetasyon ilerledikçe gövde uzunlamasına büyür. Çiçek sapı oluşumu başlar ve bu sırada dallanma başlar. Bitki 30-60 cm boylanır.

Tere Bitkisinde Çiçek: Çiçekler gövde üzerindeki koltuklardan çıkan yan dallar ve ana dallar üzerinde dağılmışlardır. Çiçekleri beyaz ve morumsu renkte olup haçlı çiçeği yapısındadır. Çiçeklenme için uzun gün (13 saat üzeri) gereklidir. Erselik yapıdaki çiçekler 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek ve 1 dişi organ taşırlar. Tereler yüksek oranda yabancı tozlanma gösterirler.

Tere Bitkisinde Çiçek:

Tere Bitkisinde Yaprak: Yaprakları uzun oval şekilde, yaprak ayası parçalı ve hafif parçalı veya parçasız; yaprak kenarları hafif dişli, dişli ve derin dişlidir. Yapraklar yeşil, mavi yeşil renklidir. Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan terelerde iki farklı yaprak tipi vardır.
Bunlar:

Maydanoz tipli parçalı yapraklı tereler
Düz parçasız ve uzun-oval (roka yapraklı) yapraklı tereler

Parçalı ve parçasız tere yaprağı:

Bu iki grup yaprak özellikleri bakımından farklı olmamalarına karşın yetiştiricilikleri aynıdır. Yaprak sapları her iki yaprak şeklinde de yuvarlaktır ve bir gövde üzerinden çok fazla sayıda uzun saplı yapraklar oluşur. Yaprakları yaprak sapları ile birlikte tüketilir. Maydanoz yapraklı terelerde yapraklar parçalı olup daha fazla eterik yağ içerirler. Buna karşılık düz yapraklı terelerde yaprak ayası tek parça olup kenarları dişli veya düzdür. Roka yapraklı çeşitlerde yapraklar daha az eterik yağ içerir.

Tere Bitkisinde Tohum: Açık kırmızı kahverengi, kahverengi kırmızı renktedir. 2 mm uzunlukta 1 mm genişlikte, 0.6-1.0 mm kalınlıktadır. Genel görünüm susam tohumuna benzer. Yalnız daha ufak ve uzundur. Tohumların 1000 tane ağırlığı 1.6-2.0 g, 1 l tohum 750-760 g, 1 g tohumlukta 450-600 adet tohum bulunur.

Tere Bitkisinde Meyve ve Tohum:

Yeni çimlenmiş tereler:

Tere Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Tere üretimi genelde erken ilkbaharda yapılır. Ancak Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kış mevsimi ılık geçen bölgelerde sıcak yaz ayları dışında yılın her mevsiminde tere yetiştiriciliği yapılabilir. Dereotu gibi bir kez veya en çok iki kez biçim yapılabildiği için yıl boyunca kademeli tohum ekimi yapılarak kademeli üretim gerçekleştirilir.

Ilıman iklimlerin bitkisi olan tere yarı gölge, gölge ve nemli yerleri sever. Sıcaklığın 10-15 °C arasında olması yeterlidir. Sıcaklık arttıkça yapraklar küçülür. Tadında acılaşma kuvvetlenir. Bitkiler hemen sapa kalkar. Bu bakımdan yaz aylarında ancak gölge yapılmış özel yerlerde veya ağaç altlarında, kuytu kısımlarda üretilebilir. Yaz aylarında ılımlı yerlerde bütün bir yıl boyunca yetiştirilebilir. Yalnız 4 °C’den sonra büyümesi yavaşlar. Bu yüzden kısa günde yetiştirilmelidir. İlkbahardan yaza doğru gün uzunluğu 13 saate ulaştığında ve ışık şiddeti 8000-10000 lux’e doğru arttırdığında hemen çiçeklenme başlar.

Tere toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir. Organik madde yönünden zengin, kumlu, tınlı, bol humuslu topraklar tere üretimi açısından ideal yerlerdir. Tere için toprak hazırlanırken derin kazılmış toprağa; bol bol yanmış çiftlik gübresi ya da kompost gübre atmak verimi arttırır. 0.5-7.5 pH değerleri arası uygun değerlerdir. Diğer sebzelere karşın toprak asitliğine daha dayanıklılık gösterir.

Toprak hazırlığı ve ekim: Tere üretimi doğrudan tohum ekimi ile yapılır. Yılın her mevsiminde üretilebilse de ilkbahar üretimi tercih edilir. Tohumlar çok küçük olduğu için çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister.

Ülkemizdeki genel üretim şekli mevsime göre değişmekle birlikte tava veya tahtalarda yapılan üretim şeklidir. Önce tava veya tahta hazırlanır. Tohumlar m2ye 1-1.5 g hesabıyla serpme veya sıravari olarak ekilir. Sıravari ekimde sıra arası mesafesi olarak 12-15 cm yeterlidir. Tohumların ekim derinliği 1-1.5 cm’yi geçmemelidir.

Serpme ekimde tere çimlenme alanları:

Ekilen tohumlar toprak içine ya tırmık ile karıştırılır ya da tohumların üzerine bir cm kalınlığında kapak atılır ve sürgü ile bolca su verilir. Optimum koşullarda 2 gün içinde çimlenen tohumlardan oluşan bitkiler hızla gelişmeye başlar. Bu aşamadan sonra yapılacak bakım işlerine özen gösterilmelidir.

Tere Tohumu Üretimi: Tohum üretimi için yapılacak olan üretimde dikkat edilmesi gereken en önemli konu bitki sıklığının azaltılması ve gübrelemenin dengeli yapılmasıdır. Tohum üretiminde dekara 1.5-2 ton yanmış çiftlik gübresi önerilir. Ayrıca toprak yapısına göre ticari gübre takviyesi yapılmalıdır. Tohum üretimi amacıyla yapılacak üretimde tohum ekimi en geç şubat ayı başlarında yapılır. Çimlenme ve bitki gelişim aşamasında yapılan bakım işlerinden sonra bitkiler mart-nisan aylarında çiçek saplarını oluştururlar ve mayıs ayında çiçeklenme başlar.

Yabancı tozlanmada böceklerin yardımı sağlanmalıdır. Her bir çiçek tozlanma ve döllenmeden sonra birer yassı şekilli kapsül oluşturur ve her bir kapsülde 2 adet tohum bulunur. Önce yeşil olan kapsüller daha sonra saman rengine döner. Haziran ayı içerisinde meyveler ve tohumlar bitki sapları ile birlikte hasat edilir ve gölge bir yerde kurumaya bırakılır. İyice kuruyan kapsüller harmanlanarak tohumlar ayrılır. Optimum koşullarda yapılan bir tohum üretiminde terelerde tohum verimi 60-70 kg/da arasında değişir.

Ayrıca diğer bir tohum üretim şeklinde ise normal üretimde kullanılan bitkiler biçildikten sonra gelişmeye ve tohumluğa bırakılarak diğer üretim şekillerinde olduğu gibi tohum elde edilebilir. Bu üretim şeklinde tohum verimi diğer yöntemlere göre daha düşüktür.

Çiçeklenmiş tereler:

Tere Bitkisinin Bakımı

Roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi en önemli iki bakım işlemi sulama ve yabancı ot temizliğidir. Suyu seven bir bitkidir. Toprağın nemli olmasına özen gösterilmelidir. Üretim yapılan bölgenin iklim koşullarına göre sulama önce sürgüler yardımıyla daha sonraki sulamalarda ise salma şeklinde yapılır. Sıravari ekimlerde sıra arası çapalanır. Serpme ekimlerde ise bitkilerin araları çapalanmaz otlar elle alınır. Tere üretiminde sorun olan önemli bir hastalık veya zararlı yoktur. Toprak altı zararlıları ile yaprak pirelerine karşı gerekli önlemler alınmalıdır.

Yabancı ot mücadelesi ise genelde mekanik yöntemler kullanılarak yapılır. Özellikle tohum ekiminden sonra gelişen yabancı otlar önemlidir. Bitki gelişim aşamasında ise tere bitkileri yabancı ot gelişimini engeller. İlk aşamadaki yabancı otlar ise el veya çapa ile yok edilir.

Kapalı alanda tere üretimi:

Kısa vegetasyon dönemine sahip olduğundan besin maddesinin başlangıçta verilmesinde yarar vardır. Ahır gübresinin direkt verilmesinden hoşlanmaz. İyi yanmamış ahır gübresi, bitkilerdeki çeşitli zararlanmaların etkisini arttırır. Kurt ve böcek zararlıları çoğalır. Ahır gübresi bir önceki bitkiye verilmeli veya çok iyi yanmış ahır gübresi dönüme 1-2 ton atılmalıdır. Bir önceki kültüre ise 4-6 ton atılması, tere için toprakta organik madde bırakır.

Tere ticaret gübresinden hoşlanır. Özellikle azotlu gübreler gelişmeyi hızlandırır. Azotlu gübreyi azar azar ve 1-2 hafta aralıklarla atmalıdır. Azot miktarı dekara 10-15 kg kadardır. Başlangıçta 5-7 kg azot yeterlidir. Geri kalan kısım 1 veya 2 defa da verilir. Azot yanında dekara 8-10 kg fosfor, 15-20 kg potasyum, 5-10 kg kalsiyum bir seferde atılır.

Tere bitkisinde açık alanda karık sulama:

Tere İçin Hasat ve Hasat Sonrası İşlemler

Uygun koşullarda tere yaprakları tohum ekiminden 25-30 gün sonra hasat büyüklüğe ulaşır. Bu dönemde 15-20 cm boy alan bitkiler yine roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi toprak üzerinden yaprak sapları ile birlikte biçilerek hasat edilir. Hasat bir veya en çok iki biçim olarak yapılabilir ancak ikinci biçimde verim önemli oranda düşer. Hasat edilen yapraklar sapları ile birlikte demetler hâline getirilir ve piyasaya sunulur.

Hasat olgunluğuna gelmiş tereler:

Tere taze olarak tüketildiğinden saklanması söz konusu değildir. Daha çok sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında geniş çapta tüketilir. Soğuk zamanlarda su kaybı az olduğunda 3-4 gün rahatça dayanır. Sıcaklık fazlalaştığı için çabuk su kaybı meydana gelir. Evlerde naylon torba içinde ve buzdolabında 2-5 °C’de 4-5 gün rahatça saklanabilir. Uzun süreli saklamalarda yapraklarda sararma meydana gelir.

Demetlenmiş tereler:

Verim yeşillik olarak kullanılan diğer bitkilerdeki gibi demet olarak belirlenir. Genelde iki biçim yapılabildiği varsayılırsa m2 verimi 30-50 demet arasında değişir. Bir dekar alandan alınan 20-25 bin demet ideal verim miktarıdır. Tere kökü ile bir seferde de hasat edilebilir.

İlginizi Çekebilir!