Hyacinthus ( Sümbül ) Üretimi | Liliaceae Familyası Bitkileri

Hyacinthus ( Sümbül ) Yetiştiriciliği

Hyacinthus ( Sümbül ) Bitkisinin Genel Özellikleri

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Liliales
Familya: Liliaceae
Botanik Adı: Hyacinthus
Türkçe Adı: Sümbül

Akdeniz kökenli, 30 kadar türü ve çok sayıda çeşidi bulunan bitkilerdir. Çok yıllık, soğanlı ve 25 cm boylanabilen otsu bitkilerdir. Bahçelerde, salonlarda ve özel cam kaplar içinde yetiştirilirler.

Hyacinthus ( Sümbül ) bitkisinin farklı görünüşleri:

Çiçekleri yalınkat veya katmerli, sık veya seyrek dizilişli salkım şeklindedir. Uzun bir sap üzerinde salkım oluşturan çiçeklerin sapçıkları kısadır. Çiçekler hafif sarkık, çiçek renkleri çok değişiktir. Yaprakların dip kısımlarında uzun şerit biçimindedir. Sümbüller kendi içinde iki sınıfa ayrılır.

Romaines sümbülleri: Erken çiçeklenirler, saksıda yetiştirilmeye uygundurlar. Derin dikime gereksinim duyarlar. İyi bakım ve havadar ortam isterler.
Hollanda sümbülleri: Saksı ve ilkbaharda çiçek tarhlarında yetiştirilir. H. orentalis’in kültür formları kış aylarında seralarda, baharda ise bahçelerde güzel ve kokulu çiçekleri için yetiştirilirler. Kültür çeşitlerinin yetiştirilmesi kolaydır.

Sümbüllerin yetiştirildiği 2 farklı kültürleri vardır. Bunları şu şekilde açıklayabiliriz;

Bahçelerde sümbül kültürü: Taze sümbül soğanları eylül ayından itibaren kasım ayına kadar bahçeye dikilirler. Eğer toprak besin maddesince fakir ise ahır gübresi şerbeti ile iyileştirilmesi gerekir. Bu şerbetleme işlemi soğanların dikiminden birkaç hafta önce yapılmalıdır.Geniş alanlarda yapılacak dikimler için, dikim alanının üzerinden 20 cm kadar toprak tabakası alınır. Toprak iyice işlenip gevşetildikten sonra üzerine 10 cm kumlu sümbül toprağı serilir. Tesviye yapıldıktan sonra soğanlar 12–15 cm aralılarla hafifçe bastırılmak suretiyle dikilir. Üzerleri iyi bir toprakla 8–10 cm derinde kalacak şekilde örtülür.Bahçeye dikilmiş sümbüller:

Şiddetli donların başlamasıyla sümbül yastıklarının üzeri 10–15 cm yüksekliğinde yeşil ibreli dallarla örtülür. Bu örtünün ilkbaharda tam zamanında uzaklaştırılması çok önemlidir. Örtünün erken alınması hâlinde güneş yakması tehlikesi vardır. Sonbahar dikim dönemimde sulamaya gerek yoktur.

Soğanların iyi ve kuvveti gelişebilmesi için ilk çiçeklenmeden sonra çiçek salkımlarının kesilerek uzaklaştırılması gerekir. Daha sonra yapraklar sararıp kuruyunca soğanlar çıkartılır ve havadar fakat fazla güneş görmeyen bir yerde kurutulmaya bırakılır.

Parklarda ağaç ve çalı grupları yanındaki sümbüller topraktan hemen çıkartılmazlar. Fakat bu soğanlarda her geçen yıl gerilemeye neden olur. Bunun sonucunda yavru soğanlar, oldukça küçük ve cılız olur. Bahçede bekletilen soğanlar 10–12 cm kalınlıkta toprak ile örtülmelidir. Topraktan çıkarılan soğanlar ise, yeşil aksamları kuruduktan sonra yavruları ayrılır ve loş bir yerde gelecek dikim mevsimine kadar bekletilir.
Saksıda ve erkenci sümbül kültürü: Sümbüllerin aralık ayında çiçek açması istenirse eylül başında, diğer durumlarda ise eylül ortasında soğanları dikilir. Dikimde kullanılacak saksıların büyük olmaması istenir. Çünkü soğanların küçük saksılara dikilmesi durumunda daha erken ve iyi çiçek açtığı görülmüştür. Soğan büyüklüğüne göre değişmekle birlikte saksıların 10×13 cm edatlarında olması istenir.Saksıya dikilmiş sümbüller:

Dikim sırasında saksının üst kısmından 2 cm’ lik bir boşluk kalacak şekilde harç ile doldurulur. Soğan harca hafifçe bastırılarak dikilir ve üst kısım harç ile doldurulur. Soğan ucunun saksı yüzeyinde olmasına dikkat edilmelidir. Dikim yapılan saksılar korunaklı ve fazla nemli olmayan bahçe toprağına gömülür ya da bir yastığa veya serin bir bodruma yerleştirilir. Bahçede bırakılanlar 15 cm kalınlığında toprak veya kum tabakası ile örtülür.

Erkenci olarak bilinen çeşitler saksı içinde serin seralara konur ve üzerleri kısmen toprakla örtülür. Bu şekilde dışarıda gömülenlere göre daha çabuk köklenirler. 6–8 hafta süre ile hiçbir uygulamaya tabi tutulmadan saksılarda bekletilirler. Seralarda soğanların köklenmesinden sonra üst örtüleri alınır ve daha yüksek ısılı bir ortama taşınırlar. Eylül ayında 22–25 dereceli bir serada çiçeklenmeye bırakılırlar. Daha sonra güneş gören bir ortama yerleştirilirler. Bu devrede sulama amacı ile kullanılacak suyun ılık olması gerekir. Çiçekler açtıktan sonra tekrar az aydınlık ve serin bir yere alınarak çiçekli devrenin uzaması sağlanır.

Hyacinthus ( Sümbül ) Bitkisinin Üretimi

Üretme yavru soğanlarla olur. Yavru soğanlar ana soğanlar gibi eylül ayında dikilerek bir yıl sonra tekrar çıkartılırlar. Diplerinde oluşan yeni yavru soğanlar ayrılır ve en fazla 3–5 cm aralıklarla tekrar dikilirler. Bu soğanların çiçek açmaları için 2–3 yıl geçmesi gerekir.

Üretme amacıyla tohum kullanımı ise daha çok ıslah çalışmalarında veya buralardan temin edilen yeni çeşitlerin ilk defa kültüre alınmasında söz konusu olur. Tohumlar olgunlaştıktan sonra kumlu ve torflu bahçe toprağıyla hazırlanmış kasalar içine ekilirler. 12–18 C°’de bırakılırlar. İlkbaharda ekildikleri zaman ekimden ancak bir yıl sonra çimlenirler. Tohumların çimlenme süresi 3 yıl devam eder.

Hyacinthus ( Sümbül ) Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Sümbüller için en iyi toprak iyi gübrelenmiş, derin işlenmiş ve yaprak çürüntüsü içeren kumlu balçık topraklarıdır. Fakat sümbüller hemen hemen her toprakta rahatlıkla yetiştirilebilirler. Bunlar sürekli havadar yerlerde, yazın güneşli ve sıcak kesimlere ihtiyaç duyar. Bununla beraber serin yerlere de uyum gösterirler.

Hyacinthus ( Sümbül ) Bitkisinin Peyzajda Kullanımı

Bodur sümbül türlerinin bazıları kaya bahçelerinde erken renklendirme oluşturmak için kullanılırlar. Bunlar 10 cm kadar boy yapar ve şubat ayında mavi renkli çiçekler oluşturarak çok güzel bir görünüm oluştururlar.

Hyacinthus ( Sümbül ) Bitkisinin Önemli Türleri

Hyacinthus orientalis (bahçe sümbülü, inci sümbülü)
Anavatanı Orta Doğu’dur. 20–40 cm boy yapabilen bitkilerdir. Çiçekleri çok değişik renkte ve çok güzel kokuludur. Kültür formlarında beyaz, kırmızı, pembe, mavi renklerine rastlanır. Çiçekler 5–15 ve bazen de daha çok sayıda bir araya gelerek salkımları meydana getirirler. Çiçek sapları kısadır.

Hyacinthus orientalis (bahçe sümbülü, inci sümbülü) bitkisinin çiçek yapısı:

Açık alanlarda nisan-mayıs, sera ve sera ve saksı kültürlerinde ise aralık ayından itibaren açmaya başlarlar. Bahçe sümbülleri, Hollanda sümbülü adı verilen bazı bahçe formlarının ana bitkisidir.

Hyacinthus orientalis (bahçe sümbülü, inci sümbülü) bitkisinin genel görünüşü:

Bu tür güneye bakan cephelerde bina önlerinde, mart ayından nisan başına kadar çiçekli olarak kalırlar. Değişik varyeteleri vardır. Burada iki tanesine değineceğiz.

Hyacinthus orientalis albulus: Güney Afrika kökenlidir. İnce uzun yapılı, salkım dizilişli ve mavi beyaz çiçeklidir. Yaprakları dikine şerit biçimindedir.Hyacinthus orientalis albulus bitkinin genel görünüşü:
Hyacinthus orientalis var. provincialis: Güney Fransa, İtalya ve İsviçre kökenlidir. Daha ince yapılıdır.Hyacinthus orientalis var. provincialis bitkisinin genel görünüşü:

Çiçekleri seyrek salkım dizilişli, daha küçük ve yaprakları daha koyu yeşil renklidir.

Hyacinthus ametystinus, Sümbül Türü
İspanya’da doğal olarak bulunan 10–12 cm boy yapabilen bir çeşittir. Çiçekleri gevşek yapılı, 4–12 çiçekten oluşan salkım dizilişindedir. Yaprakları dar şerit şeklinde ve 6–8 cm uzunluğundadır.

Hyacinthus ametystinus bitkisinin genel görünüşü:

Çiçek renkleri mavi veya beyazdır. Çiçeklenme zamanı ise mayıs-haziran aylarıdır.

Hyacinthus azureus, Sümbül Türü
Küçük Asya kökenlidir. 10–12 cm boy yapabilirler. Çiçekleri sık salkım dizilişli ve koyu mavi renklidir. Yaprakları 2–5 cm uzunluğunda ve şerit biçimindedir. Çiçeklenme zamanı şubat-nisan aylarıdır.

Hyacinthus azureus bitkisinin genel görünüşü: