Açık Tohumlu Bitkilerin Genel Özellikleri
Açık tohumlulara kozalaklılar da denir. Çünkü meyveleri kozalak şeklindedir. Tohumları meyvenin içinde saklı olmayıp, kozalak pulları üzerinde bulunan odunsu bitkilerdir. Odunsu bitki olduğu için düzenli iletim demetleri ve kambiyumları vardır.
Açık tohumlu bitkilerde sürgün, kozalak ve yaprak:
Açık tohumlular, çoğunlukla ağaç ya da ağaççık, seyrek de olsa çalı biçiminde olan bitkilerdir. Genellikle yapraklarının tamamını birden dökmediği için dört mevsim yeşil kalabilir yani her zaman yeşildir. Çok yıllıktır ve yaprakları çoğunlukla iğnemsidir. Bununla birlikte pulsu, yelpaze, şeritsi ya da tüysü tipte yapraklı olanları da vardır. Ormanları oluşturan ağaçların başında iğne yapraklılar gelir. İğne yapraklı olanları çiçek tozu üretir ve tohumları kozalaklarında taşır. Açık tohumlulara şu bitkileri örnek verebiliriz: Göknar, ladin, ardıç ve çam en çok bilinenlerdir.
Açık tohumlu bitkilerden servi bitkisinin sürgün, kozalak ve yaprak:
Açıktohumluları daha iyi anlayabilmek için çamı ele alalım. Türlerin çoğunda gövde kabuğu kalın, pürüzlü ve çatlaktır. Çam ağaçlarının yapraklarında ikiden fazla çenek bulunur. Genç çamların tacı genellikle konik, dalları yatay ve çevreli olabilir. Bu tür bitkiler kuraklığa dayanıklı olmakla birlikte iyi gelişip çoğalabilmeleri için temiz hava ve bol ışığa ihtiyaç duyar. Çamlarda aynı ağaçta hem erkek hem de dişi kozalak bulunur. Erkek kozalaklar her biri iki çiçek tozu kesesi taşıyan çok sayıda verimli puldan oluşur. Dişi kozalaklarda her biri iki tane tohum taslağı taşıyan bir pulun altına yerleşmiş, sarmal dizilişli çok sayıda yaprak benzeri yapı vardır. Baharda ya da yaz başında çiçek tozu keselerindeki uzunlamasına yarıklardan çıkan çiçek tozları havada uçuşur. Havada uçuşan çiçek tozları dişi kozalakların pullarından birine konduğunda üreme süreci başlar. Çiçek tozu burada çimlenerek tohum taslağına doğru bir borucuk uzatır. Bu borucuğun içinde aşağıya doğru hareket eden spermalardan biri yumurta hücresini döller. Döllenmiş yumurta hücresinden tohum gelişir. Oluşan kanatlı tohumlar rüzgârda kolayca uçuşarak çevreye dağılır. Toprağa düşüp uygun koşulları buldukları zaman çimlenmeye başlar ve kısa sürede genç bir bitki oluşur.
Açık tohumlu bitkilerin (kozalaklı bitkilerin) kısaca özelliklerini sıralayacak olursak;
- Her zaman yeşildir.
- İğne yapraklıdır.
- Ağaç ve çalılardan meydana gelen çok yıllık bitkilerdir.
- Otsu formu yoktur.
- Tohum taslakları ovaryum tarafından örtülmemiştir.
- Erkek ve dişi organ genellikle farklı çiçeklerde bulunur.
- Çoğunlukla besin dokusu (endosperm) döllenme olmadan gelişir.
- Çenek sayısı değişkendir. Örneğin çam polikotildir.
Açık Tohumlu Bitkilerde Kök
Hakiki kök oluşmaktadır. Bitkinin toprak içindeki bölümüdür. Bitkiyi toprağa bağlar. Bitkiler besin yapabilmek için gerekli olan maddeleri kökleri yardımıyla topraktan alır. Bazı bitkilerde kök, besin biriktirme görevi de yapar.
Çamın olgun kökünün enine kesitinin mikroskopta görünümü:
Açık Tohumlu Bitkilerde Gövde
Odun boruları (ksilem) ve soymuk boruları (floem) yapılarından oluşan vasküler sisteme sahiptir. Odun yapıları gövdede bir daire üzerine dizilmiş açık koleteral iletim demetleri içerir. Bu nedenle de ikincil kalınlaşma gösterir. Kısaca gövdelerinde sekonder kalınlaşma vardır. Bazılarında reçine kanalları yer alır. Floemde ( bitkilerde organik besin taşıyan borular) arkadaş hücrelerine rastlanmaz.
Çamın olgun gövdesinin enine kesiti:
Çamın genç gövdesinin enine kesitinin mikroskopta görünümü:
Mikroskop altında floem ve ksilem:
Açık Tohumlu Bitkilerde Yaprak
Yapraklar kalıcıdır. Uzun ömürlüdür. Kütikulası çok kalın, stoma az sayıda ve gömülüdür. Yapraklar nadiren büyük ve tüysü damarlıdır. Çoğu zaman iğnemsi, tek damarlı ve dalın ucundadır ( çam, göknar ). Bunun yanında yelpaze şeklinde yapraklı ginkgo bitkisi de bu grupta yer almaktadır. Bazen pul şeklinde veya balık pulları şeklinde bütün dalları da örtebilmektedir ( mazı, servi ).
Çamın ibresinin enine kesitinin mikroskopta görünümü:
Açık Tohumlu Bitkilerde Çiçek
Dişi ve erkek organları ayrı çiçekler üzerinde bulunduğundan çiçekleri tek eşeylidir. Bitki monoik ( bir evcikli; erkek ve dişi organların ayrı çiçeklerde fakat aynı bitki üzerinde bulunması) veya dioiktir ( bitkide dişi veya erkek üreme organlarından sadece birinin bulunması, ayrı eşeylilik ). Çiçekler kapalı tohumlu bitkilerin çiçeğine göre daha basittir. Çiçek örtü yaprakları kaybolmuştur.
Açık Tohumlu Bitkilerde Meyve
Açık tohumlu bitkilerde tozlaşma rüzgâr aracılığıyla olmaktadır. Döllenme iki şekilde olur. İlk döllenme şeklinde erkek gamet tüylüdür ve bir polen odasına girerek tohum taslağına ulaşır (ginkgo). İkinci tipte ise erkek gametler tüylü değildir. Erkek gamet hareketsizdir ( çam ).
Tohum, ovul ( döllenmeden sonra tohumu meydana getiren yapı ) ve ovulun gelişmesi ile meydana gelir. Karpel ( tohum taskallarını örtmek için oluşmuş bir yapı ) oluşmamıştır. Polen taneleri direkt olarak ovülün içine girer ve burada çimlenir.
Sedir dişi ve erkek kozalak:
Açık Tohumlu Bitkilerin Sınıflandırılması
Açık tohumluların sınıflandırılması yapıldığında yedi alt grupta toplandığı görülmüştür.
- Tohumlu eğreltiler
- Palmiye yapraklı açık tohumlular
- Mızrak yapraklı açık tohumlular
- Yelpaze yapraklı açık tohumlular
- Filkulağı yapraklı açık tohumlular
- Kozalaklılar veya iğne yapraklı açık tohumlular
- Çomak gövdeli veya geniş yapraklı açık tohumlular
Ancak bu yedi gruptan zaman içerisinde üç tanesi yok olmuştur. Günümüzde dört tanesinin örneklerine rastlamaktayız. Bunlar palmiye yapraklılar, filkulağı yapraklılar, kozalaklılar veya geniş yapraklı açık tohumlulardır. Bu dört grubun genel özelliklerini incelersek, çiçekleri daima erkek ve dişi çiçekler olarak ayrılmıştır. Çiçeklerinde böcekleri cezbedici ne çanak yaprak ne de taç yaprak yoktur. Ayrıca tatlı nektarlara da sahip değildir. Rüzgârla tozlanır ( anemogam ).
- Palmiye Yapraklı Açık Tohumlular: Tropik ve subtropik bölgelerde yaşamaktadır. Kambiyum büyümesi sürme biçiminde olan tohumlu bitkilerdir. Tüysü yapıda, palmiye ya da eğreltiotlarının yapraklarına benzer yapraklara sahiptir. Tohum taslağı (ovül) kapalı değildir. Sperm kamçılı ve hareketlidir; fakat tohum taslağı içine polen tüpüyle taşınır.Palmiye yapraklı açık tohumlu bir bitki:
- Filkulağı Yapraklı Açık Tohumlular: Bu familyanın tek cins ve tek türü vardır. Bu ağaçların vatanı kesin olarak bilinmemekle beraber Kuzey Nepal, Hindistan, Çin ve Kore olabileceği düşünülmektedir. Çok eski bir gruptur. Bu gün yaşamakta olan tohumlu bitkilerin en eskisi olarak kabul edilir. Daha sonraları iklim değişikliği nedeniyle ortadan kalkmışlar, yalnızca Çin ve Japonya’da Ginkgo biloba türüyle temsil edilmişlerdir. Aktif kambiyum büyümesi olan, yelpaze biçiminde yapraklara sahip tohumlu bitkilerdir. Tohum taslağı olgunlaştığında kapalı yapıda ve etlidir. Sperm ovul içerisine polen tüpüyle taşınır; ancak hareketli ve kamçılıdır. Yalnız bir türü bilinmektedir.Fil kulağı yapraklı açık tohumlu bir bitki:
- Kozalaklı veya İğne Yapraklı Açık Tohumlular: Kozalaklı bitkiler tipik kozalak meydana getirir. Bu takıma giren bitkiler bir evcikli bazen de iki evciklidir. Her iki halde de erkek ve dişi kozalaklar ayrı ayrı oluşur. Erkek kozalaklar küçük basık ve ufak pulcuklardan meydana gelmişlerdir ve büyüktür. Erkek ve dişi organlar, tek eşeyli kozalaklar halinde bulunur. Dünyadaki en büyük ağaçlar bu sınıftadır. Dallanmış ağaçsı bitkilerdir. Genellikle uzun ve kısa sürgünlüdür, yapraklarında ve seyrek olarak odun kısmında reçine kanalı bulunur. Yapraklar, iğne ve pul biçiminde, nadiren geniştir. Yaprak dizilişleri sarmal veya karşılıklı, nadiren de daireseldir. Ağaçların birçoğunda yapraklar yaz ve kış dökülmez.İğne yapraklı açık tohumlu bir bitki:
- Geniş Yapraklı Açık Tohumlular: Açık tohumlu bitkilerin bu sınıfı, bitki tarihi ve filogenik yönden çok önemlidir. Fosillerinin bulunmayışı ve çok özel karakterler taşımaları nedeniyle, kapalı tohumluların evriminde önemli işlevleri olduğu ve evrimlerinin sonuna geldikleri düşünülür. Çoğunlukla Açık tohumlu karakteri taşımalarına rağmen, sekonder odunlarında trakelerin bulunuşu nedeni ile açık tohumlu bitkilerden kapalı tohumlu bitkilere geçiş formunda olduğu düşünülür. Çalımsı odunlu bitkilerdir. Yaprakları basit, karşılıklı oval ya da dikdörtgenimsidir. Bir evciklidir. Polen taşıyan kozalaklar uzun ve ince yapıdadır. Bir tek aile ile temsil edilir.Geniş yapraklı açık tohumlu bir bitki:
Açık Tohumlu Bitkilerin Yeşil Alanlarda Kullanımı
Açık tohumlu bitkiler iğne yapraklı bitkiler olduğu için dış görünüşleri birbirlerine çok benzer. Bitkilerin çoğunda sivri bir tepe, düzgün bir gövde gelişimi görülür. Dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Görünüş bakımından sert bir yapıya sahiptir. Bu nedenle peyzaj çalışmalarında çok fazla grup halinde kullanmak doğru değildir. Bunun yanında bazı bitkiler yaşlandıkça geniş bir taç sistemi oluşturur. Manzara açısından güzel bir görüntü elde edilir ( fıstık çamı ). Yine bazı bitkiler dallarını aşağıya doğru sarkıtarak uygulamalarda değişik bir ortam yaratılmasını sağlamaktadır ( sedir ).
Açık tohumlu bitkiler gerek sert görünüşleri ve gerek koyu renkli yaprakları ile iyi bir fon oluşturur. Uygulamalarda açık renkli bitkilerin arkasına bu bitkileri yerleştirdiğimizde çok güzel bir görüntü elde ederiz.
Lütfen yorum bırakın.