Limon ve Sulama
Su, hayatın ve yaşamın kaynağıdır. Bahçelerimizde bir ömür vererek yetiştirip çocuğumuz gibi baktığımız ağaçlarımızı bilinçli bir şekilde sulamak sureti ile onların sağlıklı ve verimli kalmasına da yardımcı oluruz.
Tarımda, sulamada kullanılan DSİ barajalarından:
Genellikle, yaz aylarının sıcak geçtiği Akdeniz ve Ege Bölgelerinde, limonlarda sulama gerekir. Sulama aralıklarının tespitinde, hava kuraklık durumu ve toprak yapısı en önemli faktörlerdendir. Nisan – mayıs aylarında başlayan sulamalar, havaların çok kurak seyrettiği temmuz, ağustos aylarında daha sık aralıklarla yapılmalıdır. İklime bağlı olarak yapılan sulamalar ekim-kasım aylarına kadar devam eder. Limonlarda 15 ile 35 gün arasıyla yapılacak yüzey sulaması genellikle yeterlidir.
Limonlar, turunçgiller içerisinde en çok su isteyenlerdir ama genel olarak turunçgiller suyu fazla sevmez. Daha az sulanmaları daha iyidir. Limon bahçeleri göllenmiş vaziyetteki suyun altında iki gün kalabilir. Bu süre zarfında limon kökleri suda bulunan oksijeni kullanır; ancak 2. günden sonra oksijen tükeneceğinden köklerde boğulmalar meydana gelmekte ve ağaçlarda sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple taban suyu olan, suyun birikerek göllendiği ve durgun halde kaldığı yerlerde turunçgil bahçesi tesis edilmemelidir. İyi bir sulama yapılması için su kaynağının uygun olması, suyun kontrollü kullanılması ve fazla suyun sulamadan sonra atılması-drene edilmesi-lazımdır.
Limon, Sulama İhtiyacını Tespit Etme
Sulama gereksinimini belirlerken deneme-yanılma yöntemi ve modern yöntemlere başvurulabilir. Deneme-yanılma yönteminde toprağın 15 cm altından alınan bir parça toprak avuç içinde top haline getirilerek 25-30 cm havaya atılıp yere düşürülerek dağılma durumuna bakılır. Dağılma yoksa su gereksinimi yoktur; aksi takdirde sulama gerekir. Bu yöntem çok sağlıklı olmayıp yanıltıcıdır.
Modern yöntemler içinde en çok kullanılanı, tansiyometre aleti ile topraktaki su durumunun belirlenmesidir. Bahçenin genelini temsil edecek şekilde 30 cm, 60 cm ve 90 cm olmak üzere üç derinliğe tansiyometreler yerleştirilerek üç farklı toprak tabakasında su hareketi izlenir. Özellikle 60 cm’ ye yerleştirilen tansiyometrenin ibresi kırmızı bölgeye geldiğinde sulamaya başlanır.
Tansiyometrelerle;toprakta eksik olan nem miktarına göre verilmesi gereken sulama suyu miktarı ve ne zaman sulamaya başlanacağı belirlenir. Tansiyometreler, belli bir miktar su ihtiva eden topraktaki suyun ne kadar bir kuvvetle tutulduğunu gösterir. Toprak fazla kuru değilse tansiyometreler toprak suyu tansiyonunu ve dolayısıyla topraktaki nem miktarını ölçer.
Limon, Sulama İhtiyacını Tespit Eden Tonsiyomtere:
Tansiyometrenin Çalışma Esası
Toprağa yerleştirildiğinde içerisine konan suyun gözenekli seramikten toprağa geçmesiyle aletin içinde meydana gelen vakumun okunması tansiyometrenin ana prensibidir.
Tansiyometrenin Çalışma Sınırı
Toprağa yerleştirilmiş tansiyometreden su, toprağa gitme eğiliminde olup, suyu azalmış olan toprak gözenekleri tansiyometredeki suyu adeta çeker. Tansiyometre gövdesindeki su sütununun parçalanmadan dayanabileceği kuvvetin üst sınırı teoride yüksek olmakla birlikte, pratikte 750 cm sudur. Daha yüksek değerlerde tansiyometre suyu içinde erimiş bulunan hava açığa çıkarak, su sütununun devamlılığını bozar. Diğer kısıtlayıcı faktör ise seramik kabın hava geçirme basıncı olup, yüksek tansiyonda tansiyometre içine hava almaya başlar.
Tansiyometre Toprağa Yerleştirilmesi
Benzer çapta bir burgu ile delik açılır. Açılan burgu deliğine tansiyometre boru kısmından tutularak ve manometre kısmı korunarak özenle yerleştirilir. Tansiyometrenin seramik ucunun toprakla iyi temas etmesi gereklidir. Tansiyometrenin üstte kalan kısmı ile burgu deliği arasındaki boşluk toprakla doldurulup hafifçe sıkıştırılır. Tansiyometrenin boğazı doldurularak hafif tümsek yapılır.
Tansiyometre Hangi Derinliğe Yerleştirilir
Bitki köklerinin en yaygın olduğu derinliğe yerleştirilir. Bu, bitki çeşidine göre dğişmektedir. Ayrıca aktif kök derinliği 35-40 cm’den az olanlar için bir, 35-40 cm’den fazla olanlar için iki, 120 cm’den fazla olanlar için ise üç adet tansiyometre kullanılır. Derinlikleri ise bu tabakaların orta noktaları olarak belirlenir. Örneğin 0-40 cm için 20 cm’ ye yerleştirilir.
Su ihtiyacını ölçen Tansiyometrenin toprağa saplanması:
Sulama Ne Zaman Yapılmalıdır
Manometre sıfırı gösterdiği zaman toprak, fazlasıyla ıslaktır. 190 mm civaya kadar hiçbir bitki sulama gerektirmez. Zamanla toprak kurudukça, suyun buharlaşma, bitki kullanımı veya drenajla azalması sonucu tansiyon okumasında artış olur. Sulamanın başlayacağı tansiyon değeri, bitki çeşidine göre değişir. Limonlar için 380-550 değerleri sulama ihtiyacının olduğunu gösterir.
Tarımda, sulamada kullanılan tansiyometre gösterge ekranı:
Tansiyometrenin Doğru Çalışıp Çalışmadığının Kontrolü
Tansiyometreyi aldığımız zaman ondan en iyi şekilde faydalanabilmemiz için kullanmadan evvel çeşitli açılardan kontrol etmemiz gereklidir. Tansiyometre vakum göstergesinin (manometre) kalibrasyonu değişik sebeplerle bozulmuş olubilir. Bunun için manometrenin kalibre edilmesi gereklidir. Sızıntı kontrolü için ise tazece kaynatılıp soğutulmuş su ile tamamen doldurulur. Bu sırada alet sarsılarak veya bir kenara vurularak içinde hapsolmuş havanın çıkması temin edilir. Sonra azalan kısma tekrar su ilave edilir. Bu işlem 2-3 defa yapılır. Sonunda tıpa kapatılır ve alet buharlaşmaya bırakılır. 5-8 saat sonra manometrenin skalanın % 50’ sini veya daha fazlasını göstermesi gerekir. Böyle olmuyorsa sızıntı var demektir. Bu kaçağın giderilmesi gerekir. Kaçak seramik uçta veya boruda olabilir.
Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir:
- Seramik uçların tıkanmaması için saf su kullanılmalıdır. Saf su yoksa kaynatılıp soğutulmuş su kullanılabilir. Sulamadan sonra ve ilk yerleştirildiğinde tansiyometrenin suyu tamamen doldurulup tıpası hava almayacak şekilde kapatılır.
- Tansiyometrenin kış donlarından zarar görmemesi için bu dönemde araziden çıkarılması gerekir. Tansiyometre çıkartılırken dikkatli olunmalı, manometreden tutulup çekilmemeli, gövdeden tutulup hafif büküldükten sonra direkt yukarı çekilmelidir.
- Sökümden sonra alet temizlenip iyice yıkanmalıdır. Yıkamadan sonra seramik uç yine kirli görünümde ise bir zımpara kâğıdı veya tel fırça ile temizlenebilir.
- Alet bir iki defa saf su ile doldurularak suyun seramik uçtan çıkması ile bu uçta çökelen tuz ve toprak artıkları yıkanabilir.
- Tansiyometre okumaları sabah saatlerinde yapılmalıdır.
- İki sulama arasında en az üç okuma yapılmalıdır. Bitki çeşidine, arazi yapısına, toprak özelliklerine göre tansiyometre aralığı belirlenmelidir. Şartlar çok değişkense 4-5 dekara bir tane, benzer ise 30 dekara bir tane koyulmalıdır.
Limon Bitkisinde Sulama Yöntemleri
Limonların sulanmasında yapılan en önemli hata, göllendirme şeklinde yapılan salma sulama uygulamasıdır. Bu şekilde yapılan sulamalarda ağaçların gövdesinin ve kök boğazının ıslanması sebebi ile zamklama vb. hastalıklara ortam hazırlanmakta; özellikle ağır topraklı bahçelerde köklerin havasız kalmasına sebebiyet vermektedir. Bu yüzden göllendirme sulamada ve ağacın gövdesine bilhassa kök boğazına suyun temas ettiği sulama şekillerinden mutlaka kaçınılmalıdır.
Tavsiye edilen sulama sistemlerinin en basiti, karık sulamadır. Limonlarda değişik karıklar kullanılır. Karığın sıklığı, boyu ve yapısı toprak yapısına göre değişir. Klasik karık sisteminde, ağacın büyüklüğüne göre tacın hemen dışına ikili karık çekilir. Karık çekilmesi, çift kulaklı lister pulluğu ile yapılır. Ağaçlar büyüdükçe sıra aralarındaki karık sayısı tamamlanarak teke inip geniş şevli karık şeklini alır. Karık sulama esnasında su akarken son derece yavaş ve bulanmadan akmalıdır. Hızlı akarsa su toprağın derinliğine kadar sirayet edemez. Sulama suyu, karığı 1 günde geçecek şekilde verilmelidir. Sadece karıklara su verildiğinden diğer kısımları kuru kalacak ve bu kısımlarda yabancı ot gelişimi olmayacaktır.
Limon bitkisinde karıkla sulama:
Günümüzde verim, kalite ve yabancı ot mücadelesi bakımından en uygun sulama sistemi, damla sulamadır. Damla sulama ile doğrudan kök çevresine su uygulanmakta olup karık sulama ve diğer sulama şekillerine göre az su kullanımı, iş gücü gerektirmemesi ve gübrelemede kolaylık sağlaması sebebiyle tercih edilen bir sistemdir. Yabancı ot mücadelesi sadece damla sulama uygulanan kısımlarda tatbik edilir. Yeni kurulacak bahçelerde mutlaka damla sulama sistemi tercih edilmelidir. Damla sulama sistemi kurulacağı zaman damla sulamanın tamamen teknik ve ziraat mühendisleri refaketinde tesis edilmelidir; aksi takdirde harcanan emek ve paranın boşa gideceği aşikârdır. Eğer yaşlı bahçelerde damla sulama sistemine geçilecekse daha önce uygulanan sulama şekline göre toprak altında yayılan köklerin susuz bırakılmamasına dikkat edilerek ağacın kök yayılımına göre planlanmalıdır. Ayrıca yaşlı bahçelerde damla sulamaya geçişten kaynaklanabilecek sorunlara karşı tedbir alınmasına özellikle dikkat edilmelidir.
Limon fidanlarında damlama sulama:
Yine damla sulama ile sulanan bahçelerde, damla sulama borularının damlatıcılarının toprak üzerinde ıslattıkları yerler zaman zaman değiştirilmelidir. Eğer damlatıcılar toprağın sürekli aynı noktasını ıslatmaya devam ederse, bu kısımlarda toprakta tuz birikimi meydana geleceğinden ağaçlar olumsuz etkilenecektir.
Yağmurlama sulama yönteminde su, arazi yüzeyine belirli aralıklarla yerleştirilen yağmurlama başlıklarından, belirli basınç altında püskürtülerek atmosfere, buradan da toprağa verilir. Yağmurlama sulama, limon yetiştiriciliğinde çok nadir kullanılan bir yöntemdir. Özellikle yetişkin bahçelerde hiç kullanılmamalıdır; çünkü bu işlem, yaprak ve gövde hastalıklarına davet demektir. Yeni tesis edilmiş bahçelerde ve fidanlarda kullanılmalıdır.
Limon bitkisinde yağmurlama sulama:
Meyve bahçelerinin ağaç altından sulanmasında, özel olarak yapılmış küçük yağmurlama başlıkları kullanılmaktadır. Bu sistemde her ağaç sırasına yüzeye serili bir PE ( polietilen) lateral boru hattı döşenir ve her ağacın altına özel olarak yapılmış küçük bir yağmurlama başlığı yerleştirilir. Sistem bütünüyle sabittir. Sulama sezonu sonunda toprak yüzeyine serili lateral boru hatlarıyla yağmurlama başlıkları da toplanır. Bu tip sistemlere ağaç altı mikro yağmurlama sistemi de denilmektedir. Bu sistemlerde işletme basıncı 1-2 atmosfer kadardır. Bir yağmurlama başlığı yaklaşık bir ağaç tacının çapı kadar bir alanı ıslatır.
Limon bitkisinde mini sprink sulama:
Limon ve İlaçlama
Dünya turunçgil pazarlarındaki zorlu rekabetten ötürü, üretici olarak daha ekonomik ve çevreye uyumlu ürünler yetiştirmek, pazarlardaki rekabet gücümüzü artırarak ekonomimize olumlu katkılarda bulunacaktır. Buradaki amacımız; Türkiyedeki limon üreticilerinin, bahçelerindeki zararlıyı kolay teşhis ederek gereken mücadeleyi, bilinçli ve doğru yapmalarını sağlamaktır.
Limon ülkemizin en önemli tarım sektörlerinden birisi olup aynı zamanda en hızlı gelişen tarım sektörlerinden birisidir. Bu gelişmeye paralel olarak da sorunlarında bir artış görülmektedir. Bunların başlıcalarından birisi; üründe önemli kayıplara neden olan hastalık, zararlı, nematod ve yabancı ot gibi etmenlerdir. Örneğin, bilinçli bir şekilde mücadele yapılmadığında, turunçgil unlu biti, pas böcüsü, kırmızı kabuklu bit, Akdeniz meyve sineği vb. zararlılar %80-90 oranında üründe kayba neden olmaktadır.
Ülkemiz limon bahçelerinde limon yetiştiriciliğini olumsuz yönde etkileyecek; 34 hastalık 92 zararlı, 16 nemetod ve 155 adette yabancı ot türü saptanmıştır. Bunların bir bölümü ekonomik zarar oluşturmakta, diğer bir bölümü ise potansiyel zararlı durumundadır. Bilinçli bir şekilde mücadele yapılmazsa her zaman ekonomik zarar oluşturabilecek populasyonlara ulaşabilir. O halde bir taraftan ekonomik zarar oluşturanları baskı altında tutmak, diğer taraftanda potansiyel zararlıları ana zararlı konumuna getirmemek için uygun mücadele yöntemleri kullanılmalıdır.(Entegre Mücadele konuları portakal modülünde verilmiştir.)
Mücadeleye Başlamadan Önce
Bahçemizde zararlılara karşı sık gözlem ve örnekleme yapmalıyız. Bu örneklemenin sıklığı kışın 3-4 haftada bir olacağı gibi yazın bu süre 1 hafta hatta zararlının durumuna göre 3-4 günde bir olabilir. Gözlemler neticesinde herhangi bir zarar var ise zararlıyı (hastalık, zararlı, nematod, yabancı ot vb.) tanıyamıyorsak örnek alıp en yakın tarım kuruluşuna götürmeliyiz.
Örnekleme ve Kontrol Yöntemleri
Limonlarda pek çok zararlı ve yararlı tür vardır. Bu zararlı ve yararlıların yıl içindeki popülasyon değişimleri ile zararlıların ekonomik zarar eşiklerine ulaşıp ulaşmadıklarını saptamak, ekonomik zarar eşiğine ulaşanların mücadelesine, yararlıların durumları göz önünde bulundurularak karar verebilmek amacıyla periyodik sayımlar yapılır. Bu amaçla uygulanan örnekleme yöntemleri belirli grup zararlı, hastalık, yararlı türler ve yabancı otlar için ana başlıklar halinde verilmiştir. Bu örneklemeler, bahçelerdeki toplam ağaç sayıları dikkate alınarak aşağıda belirtildiği sayıda ağaçlarda yapılır:
- 50 ağaç bulunan bahçede 10 ağaç
- 51-100 ağaç bulunan bahçede 11-15 ağaç
- 101-200 ağaç bulunan bahçede 16-25 ağaç
- 201-500 ağaç bulunan bahçede 26-35 ağaç
- 500’ ün üzerinde ağaç bulunan bahçelerde her 100 ağaç için %5 oranında ağaç eklenerek incelemeye tabi tutulur.
Gözle İnceleme Yöntemi
Vejetasyon süresince turunçgil bahçelerinde bulunan zararlı ve yararlı türler ile yoğunluklarını belirlemek için kullanılır. Yukarıda belirtilen sayılardaki sayım ağaçlarından ve en az 100’ er organ (tomurcuk, çiçek buketi, yaprak, sürgün, meyve) rastgele kontrol edilir. Bu yöntem genel olarak kışın ayda bir, diğer zamanlarda haftada bir, kritik dönemlerde haftada iki kez uygulanır. Hastalıklar için gözle inceleme yanında laboratuvar testleri de yapılır.
Tuzak Yöntemi
Zararlının özelliği ve türüne göre değişik tip eşeysel çekici tuzaklar (Steiner, Jackson, Mcphail, Delta) plastik ve polimer kapsüller veya sıvı amonyak eriyikleri kullanılır. Steiner tuzakları 8-10 dekara 1 adet, %2 amonyum fosfat içeren McPhail veya Clensel tuzakları ise 10-15 ağaca 1 adet asılır. Tuzaklar ağaçların güneyinde yerden 1,5-2 m yükseklikte meyveli bir dala asılmalıdır. Tuzaklar 7 günde bir kontrol edilerek ergin sayıları kaydedilir.
Limon zararlıları ile mücadelede değişik tuzak yöntemleri:
Darbe Yöntemi
Limon ağaçlarında bulunan hareketli, zararlı ve özellikle yararlı böcek türlerinin yoğunluklarını belirlemek için kullanılır. Bahçede toplam en az l00 darbe vurularak 0,25 m2 ağız alanlı Steiner hunisinde böcekler toplanır. Kış aylarında ayda bir, diğer aylarda ise 15 günde bir uygulama tekrarlanmalıdır. Böylece bahçedeki zararlı ve yararlı türler ortaya konur ve zararlıların ekonomik zarar eşikleri varsa, darbe yöntemine göre karşılaştırmalar yapılır.
Nematod Örnekleme Yöntemi
Limon nematodlarının tesbiti için belirti gösteren ağaçların taç izdüşümü içerisine giren topraktan, en az bir ağacın üç ayrı yerinden toprak ve kılcal kök örnekleri alınır ve teşhis için ilgili enstitüye gönderilerek öneriler doğrultusunda ilaçlamalar yapılır. Örnek almak için en uygun zaman mart-nisan aylarıdır. Sulamayı izleyen 3. günde örneklerin alınması daha uygundur. Fidanlıklar için ise örnek alım zamanı ilkbahar ve sonbahar aylarıdır. Örnekler 60 cm derinliğe kadar alınabilir.
Bitki Besin Elementleri Örnekleme Yöntemi
Limon ağaçlarının dengeli beslenmeleri ve bitki besin elementleri noksanlıklarının belirlenmesi için, yaprak ve toprak analizleri yaptırılması gerekir. Bu amaçla; yaprak örneklemesi yapılırken, ilkbahar sürgünlerdeki yapraklar 4-7 aylık oldukları dönemde (eylül-ekim) meyvesiz sürgünün uçtan itibaren 2-4. yaprakları toplanır. Bir örnek, 20 da. alanı temsil edecek şekilde 100 yaprak veya 50 g yaş ağırlıktaki yapraktan oluşmalıdır. Toprak örneklemesi yapılırken de bahçenin 8-10 farklı noktasından 20-40 cm derinlikten alınacak toprakların karıştırılmasıyla bir örnek oluşturulur. Alınan yaprak ve toprak örnekleri gerekli bilgileri taşıyan etiketleriyle birlikte analize gönderilir ve öneriler doğrultusunda uygulamalar yapılır.
Yabancı Ot Örnekleme Yöntemi
Yabancı otların türlerini saptamak için bunların kolayca tanınacağı çiçekli devrelerinde çalışmak gerekir. Yabancı otların yoğunluklarını saptamak amacıyla yapılacak sayımda bahçenin köşegenleri doğrultusunda rastgele birkaç yerinde (dekara 5 kez) atılacak 1 m2 lik çerçeve içinde kalan yabancı otların türleri ve adetleri (sayılamayanlar % örtü alanı olarak) kaydedilir. Daha sonra her ot için ortalama sayı bulunur, m2’ de 10-15 veya daha fazla sayıda ya da % 15’ i yabancı ot ile kaplı ise mücadele kararı verilir.
Zirai Mücadele İlaçlarını Hazırlarken
İlaçlamalardan sonra depomuzda kalan ilacı, su kaynaklarından, insan ve çevre sağlığını etkileyecek yerlerden uzak bir yere boşaltmalı ve sonrasında da depomuzu iyice yıkamalıyız.
İlaç tankımıza, ilaç koyarken önce su miktarının yarısını doldurmalı, ilacımızı döktükten sonra suyun kalan yarısını tamamlamalıyız, toz ilaçları tanka koymadan önce dışarıda ayrı bir kapta erittikten sonra tankımıza doldurmalı ve kesinlikle ilaç tankımızın içinde eritmeye çalışmamalıyız. Unutmamalıyız ki, iyi bir ilaçlama için ilacın dozajı ve ilaç tankında homojen karışımı önemlidir. İlacı hazırladıktan sonra en kısa zamanda uygulamalıyız. Hemen ilaç atmayacaksak ilacımızı atacağımız zaman hazırlamalıyız.
Zirai mücadele ilaçlarını;
- Rüzgârlı, yağmurlu, çok sıcak ve çok soğuk havalarda uygulamamalıyız.
- Yaz aylarında özellikle günün serin olduğunu sabah ve akşam üzeri ilaçlama yapmalıyız.
- Rüzgârlı havada ilaç atmak zorunda isek rüzgârı arkamıza almalıyız.
- Turunçgil ağaçlarını ilaçlarken önce ağaçımızın iç kısımlarını sonra da ağacın dış kısmını yukarıdan aşağıya doğru ilaçlamalıyız. Ağaçta ilaçlanmadık yer bırakmamalıyız.
Turunçgil bahçeleri, zararlıların doğal düşmanlarının gelişmesi için iyi bir ortama sahiptir. Ülkemizde turunçgil zararlıların birçok doğal düşmanı mevcuttur. Yanlış kimyasal uygulamalar ile avcı ve asalak böcekler bahçemizde azalmış hatta yok olmuş olabilir ama yanlış kimyasal uygulamaları bırakır isek bu yararlı böcekler bahçemizde tekrar çoğalır yok olmuş türler başka bahçelerden tekrar gelir.
Limon Bitkisinde Görülen Zararlılar
Beyaz Sinekler
- Turunçgil beyazsineği (Dialeurodes citri)
- Turunçgil pamuklu beyazsineği (Aleurothrixus floccosus)
Kimyasal mücadelesinde yazlık beyaz yağlar kullanılır.
Turunçgil beyazsineği (D.citri) ergini:
Turunçgil beyazsineği (D.citri ) pupaları:
Turunçgil beyazsineği (D.citri ) zararı nedeniyle portakal yaprağında oluşan fumajin:
Kabuklu Bitler
- Kırmızı kabuklubit (Aonidiella aurantii)
- Sarı kabuklubit (Aonidiella citrina)
- Turunçgil virgül kabuklubit (Cornuaspis beckii)
Kimyasal mücadelesinde yazlık beyaz yağlar kullanılır.
Kabuklubit türlerinin (Aonidiella spp.) değişik biyolojik dönemleri, meyvedeki zararı ve bipustulatus
erginleri:
Koşniller
- Yıldız koşnili (Ceroplastes floridensis)
- Gri yumuşak koşnil (Coccus pseudomagnoliarum)
- Karakoşnil (Saisetia olea)
- Kanlıbalsıra (Ceroplastes rusci)
Kimyasal mücadelesinde yazlık beyaz yağlar kullanılır.
Torbalı Koşnil (Icerya purchasi)
Kimyasal mücadelesi yoktur.
Limon Bitkisinde Görülen Güveler
Harnup Güvesi (Ectomyelois ceratoniae)
Önce bahçemizde iyi bir unlu bit mücadelesi yapmalıyız. Yere dökülen meyveleri toplamalıyız. Kimyasal mücadelesinde Bacilus thuringiens’li biyolojik preparatları kullanabiliriz.
Limon Çiçek Güvesi (Prays citri)
Kimyasal mücadelesinde Bacilus thuringiens’ li biyolojik preparatları kullanabiliriz.
Limon çiçekgüvesi (P. citri ) ergini ve çiçekteki zararı:
Turunçgil Yaprak Galeri Güvesi (Phyllocnistis citrella)
Beş yaşından büyük ağaçlarda kimyasal mücadeleye gerek yoktur. Aşırı azotlu
gübrelemeden kaçınmalıyız. Beş yaşından küçük veya aşırı zararlanma var ise Turunçgil
Entegre Mücadele Talimatındaki ilaçlardan birisini kullanmalıyız.
Limon Bitkisinde Görülen Akarlar
- Turunçgil kırmızı örümceği (Pananonychus citri)
- Turunçgil pas böcüsü (Phyllocnistis oleivora)
- Turunçgil tomurcuk akarı (Aceria sheldoni)
- İki noktalı kırmızı örümcek (Tetranychus urticae)
Kimyasal mücadelesinde yazlık beyaz yağlar kullanılır. Bunların yanında Turunçgil Entegre Mücadele Talimatındaki spesifik akarisidlerden birisini kullanabiliriz.
Limon Bitkisinde Görülen Afitler
- Turunçgil yeşil yaprakbiti (Aphis citricola)
- Turunçgil siyah yaprakbiti (Toxoptera aurantii)
- Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii)
Turunçgil Entegre Mücadelesi Talimatındaki ilaçlardan birisini kullanmalıyız.
Pamuk Yaprak Biti (Aphis gossypi)
Turunçgil Entegre Mücadele Talimatındaki ilaçlardan birini kullanmayınız.
Limon Bitkisinde Görülen Diğer Zararlılar
Akdeniz Meyve Sineği (Ceratitis capitata)
Mücadelesinde yere dökülen meyvelerin toplanması önemlidir. İlaçlı mücadelesinde %25 teknik malathion+ enzimatik hidrolize protein kullanırız. Ağaçların sadece güney kısımlarını 1-1,5 metre kare alan ilaçlanır. İlaçlanırken bir sıra dolu, bir sıra boş ilaçlama yaparız. Diğer ilaçlanmamış sıraları ilaçlarız.
Turunçgil Unlubiti (Planococcus citri)
Mücadelesinde herhangi bir kimyasala gerek yoktur, populasyonun yüksek olduğu durumlarda yazlık beyaz yağlar kullanarak populasyonun düşmesi sağlanır. Yapay ortamlarda üretilen avcı ve asalak böcekleri satın alarak bahçemize salım yapabiliriz. Unlu bitin avcısını (Cryptolaemus montrouzieri) ve asalak ( parazitoid) böcek (Leptomastix dactilopii) salınması ile unlu biti kontrol altına alınız.
Turunçgil unlubiti (P. citri ) nimf ve ergin dişisi, yumurta kümesi, turunçgil meyvelerindeki zararı:
Sivri Başlı Yaprak Piresi (Asymetrasca decedens) ve Yuvarlak Başlı Yaprak Piresi (Empoasca decipens)
Mücadelelerinde kireç uygulaması yapılır.
Turunçgil Nematodu (Tylenchulus semipenetrans)
- Setifikalı, nematod bulaşığı olmayan fidan kullanmalıyız.
- Bahçe arasına fidanlık kurmamalıyız.
- Bulaşık bahçelerde nematoda karşı kimyasal ilaçlama yapmalıyız.
- Bulaşık bahçelerden sulama suyu ve yağmur sularının gelişini engellemeliyiz.
Limon Bitkisinde Görülen Hastalıklar
Turunçgillerde Uçkurutan Hastalığı (Phoma tracheiphila)
Budama işlemlerini, kuru alma ve uç alma işlemlerini zamanında yapmalıyız. Özellikle kütdiken limonlarda budamayı temmuz, ağustos en geç eylül ayı içerisinde bitirmeliyiz.
Özellikle uçkurutana ve birçok hastalığa karşı sonbaharda azotlu gübre vermemeliyiz. O yılın sürgünleri kışa odunlaşmış olarak girmelidir. Uçkurutanlı dallar görüldüğü zaman, kuruma yerinin (renklenmenin) 20 cm altından kesilmelidir.
Uçkurutana karşı dolu, don ve fırtınadan sonra bakırlı ilaçlama yapmalıyız.
Uçkurutan hastalığından (P. tracheiphila) kurumuş limon ağacı:
Uçkurutan hastalığının (P. tracheiphila) odun dokusunda yaptığı renklenme:
Turunçgil Meyvelerinde Kahverengi Çürüklük ve Gövde Zamklanma Hastalığı (Phytophthora citrophthora)
Turunçgil Entegre Mücadele Talimatındaki fungusitlerden birini kullanmalıyız. Kimyasal mücadelesinde Bordo bulamacı kullanırız.
Limon meyvelerinde kahverengi çürüklük hastalığının (P. citrophthora) belirtisi:
Gövde zamklanma hastalığının (P. citrophthora) belirtisi, kök ve kök boğazı enfeksiyonlarının limon
ağaçlarında oluşturduğu sararma (solda):
Turunçgil Dal Yanıklığı (Pseudomonas syringae pv.syringae)
Kimyasal mücadelesinde Bordo bulamacı kullanırız.
Turunçgil meyvelerinde yeşil küf (Penicillium digitatum)
Turunçgil meyvelerinde mavi küf (Penicillium italicum)
Kimyasal mücadelesinde Turunçgil Entegre Mücadele Talimatındaki ilaçlardan birisini kullanmalıyız.
Turunçgillerde Alternaria yanıklık hastalığı (Alternaria citri)
Kimyasal Mücadelesinde Turunçgil Entegre Mücadele Talimatındaki ilaçlardan birisini kullanmalıyız.
Limon Bitkisinde Görülen Virüs ve Virüs Benzeri Hastalıklar
Turunçgillerde Palamutlaşma Hastalığı (Spiroplasma citri)
Palamutlaşma hastalığından (S.citri) küçülmüş, dikleşmiş portakal yaprakları ve çalılaşmış sürgün ve portakal meyvelerindeki belirtileri:
Turunçgil göçüren hastalığı (Tristeza)
Turunçgil yaprak kıvırcıklık virüs hastalığı (Crinkyl-leaf virus)
Kavlama virus hastalığı(Citrus Psorosis Virus)
Taşlaşma Virüs Hastalığı (Impietratura)
Virüs ve virüs benzeri hastalıkların mücadelesi yoktur, onun için bu hastalıklardan korunma tedbirleri almalıyız.
Limon Virüs ve virüs benzeri hastalıklardan korunmak için;
- Bahçe tesisi yaparken sertifikalı fidan kullanmalıyız.
- Aşılamayı kendimiz yapıyor isek gözlem yolu ile sağlıklı görülen ve yaşı büyük ağaçlardan aşı gözü almalıyız. Yaşı küçük ağaçlardan aşı gözü alır isek ağaç virüsle bulaşık olduğu halde virüs belirtisi göstermeyebilir.
- Bahçemizdeki virüs belirtisi göstermeyen, ürün vermeyen sağlıksız ağaçları sökmeliyiz.
- Hastalığın bahçemize bulaşmaması veya bulaşık ağacımız varsa yayılmaması için budama çapalama vb. aletlerimizi %1’lik hipoklorit (çamaşır suyu) ile dezenfekte etmeliyiz.
Bahçe Tesis Ederken Ve Sonrasındaki Kültürel Önlemler:
- Bahçe tesisi yaparken, sertifikalı fidan kullanmalıyız.
- Ara ziraati yapmamalıyız.
- Arazimiz çok rüzgâr alıyor ise rüzgâr kıran ağaçlar dikmeliyiz.
- Sık dikim yapmamalıyız, bahçemizin hava akımı ve güneş almasını sağlamalıyız.
- Fabrikaların yanına, tozlu yol kenarlarına bahçe tesis etmemeliyiz.
- Bahçe tesisi yaparken derin dikim yapmamalıyız.
- Budama işlemlerini, kuru alma ve uç alma işlemlerini zamanında yapmalıyız. Özellikle Kütdiken, Lamas limonlarda budamayı temmuz, ağustos en geç eylül ayı içerisinde bitirmeliyiz.
- Özellikle uçkurutana ve birçok hastalığa karşı sonbaharda azotlu gübre vermemeliyiz. O yılın sürgünleri kışa odunlaşmış olarak girmelidir.
- Sulama yaparken sulama suyu ağacın kök boğazına gelmemelidir. Buna uygun sulama yapmalıyız.
- Gübre verirken gübrenin ağacın taç izdüşümüne gelecek şekilde verilmesine dikkat etmeliyiz.
- Toprak işlemesi yaparken ağacın taç izdüşümüne gelecek şekilde toprak işlemesi yapmalıyız. Derin toprak işlemesi yapmamalıyız; çünkü ağacın kökleri taç izdüşümü hizasında ve yüzeye yakın olarak gelişmiştir.
- Sulama, gübreleme, budama gibi işlemlerimizi zamanında yaparak ağaçlarımızın sağlıklı ve güçlü olmasını sağlamalıyız.
Limon ve Yabancı Ot
Turunçgil bahçelerinde tek yıllık, çok yıllık yabancı otlar mevcuttur. Bunlar hem tohumla hem de toprak altı organları ile çoğalır.
Yabancı otlar, sulama ve gübrelemeden sonra çoğalır. Aşırı çoğalırsa sulamamızı ve hasadımızı zorlaştırır. Hastalık ve zararlılara konukçuluk yapar, ürün kayıplarına neden olur.
Yabancı otlarla mekanik mücadele yaparken derin sürüm yapmamalıyız; çünkü Turunçgillerin kökleri yüzeye yakındır. Sürümü taç izdüşümüne kadar yapmalıyız. Böylece köklere zarar vermemiş oluruz. Kökleri zedelersek hastalıkların girmesine zemin hazırlamış oluruz, ağacın su ve besin alımını azaltabiliriz.
Toprak işleme ile köpek dişi ayrığı, toparlak, kanyaş vb. yabancı otların daha fazla çoğalmasını sağlayabiliriz. Bu gibi yabancı otlara Entegre mücadele talimatındaki yabancı ot ilaçlarından birisi ile talimata göre mücadele yapmalıyız.
Hastalık ve zararlı mücadelesinde olduğu gibi yabancı ot mücadelesinde de aynı etki mekanizmasına sahip yabancı ot ilaçlarını aynı yılda veya birbirini takip eden yıllarda sürekli kullanmamalıyız. Farklı etki mekanizmasına sahip yabancı ot ilaçlarının kullanılması daha uygun olur.
Yabancı otları azaltmak için damlama sulamayı tercih etmeliyiz.
Turunçgil bahçelerinde görülen değişik zararlı otlardan Darıcan (E. crus-galli), Semizotu (P.oleracea) ve Kanyaş (S.halepense):
Limon Bitkisinde Kullanılan İlaçlama Takımları
Motorlu Sırt Atomizörleri
Sıvı ilaç uygulaması yanında, kolayca takılabilen ek parçalarlarla toz, bazı modellerde granül uygulamaları mümkündür. Güçlü fanı sayesinde yatay olarak 10, dikey olarak 8 metreye kadar ilaçlama yapılabilir. Ayarlanabilir püskürtme başlığı ile amaca uygun olarak dar veya geniş açılı püskürtme mümkündür.
Motorlu sırt atomizör ile limon ilaçlama:
Motorlu Bahçe Pülverizatörü
Motorlu bahçe pülverizatörü ile limon ilaçlama:
100-200 litrelik arabalı motorlu bahçe pülverizatörleri taşıma kolaylığı ve gördüğü iş açısından çiftçimizin çok yararlandığı bir ilaçlama aletleridir.
Bahçe pülverizatörlerinin bir kısmının deposu polietilenden, diğerleri ise takviye edilmiş fiberglastan yapılmıştır. Bütün aksamlar ilacın oluşturabileceği korozyona karşı dayanıklıdır.
Dengeli yapısı, pülverizatörün hareket kabiliyetini artırmaktadır. Pompanın su girişi önündeki filtre, depodaki suyu boşaltmadan filtre elemanı çıkarılıp temizliğinin yapılabileceği özelliktedir.
Bahçe Pülverizatörleri
Püskürtülen sıvıyı istenilen yüzey ve mesafeye yönlendirebilen hüzme açısı ayarına sahip ilaçlama tabancası ile teçhiz edilmiştir. Traktör rölantide çalışırken püskürtme tabancası ile yüksek ağaçları ilaçlayacak güce sahiptir. Pülverizatörün boyutları, dar sıralı, alçak ve yüksek ağaçların arasında rahatlıkla manevra yapabilecek şekilde dizayn edilmiştir.
Bahçe pülverizatörleri ile limon ilaçlama:
Limon ve Gübreleme
Gübre; bitkilerin gelişmesini artırmak, ürün miktarlarını çoğaltmak ve niteliklerini iyileştirmek amacı ile toprağa ve bitkiye uygulanan içerisinde bir veya birkaç bitki besin maddesini bir arada bulunduran birleşiklerdir. Bu gübrelerin toprağa veya doğrudan doğruya bitkiye verilmesi işlemine de gübreleme denir.
Gübre ile toprağa destek:
Turunçgillerde kaliteli meyve üretimi, diğer etkenler yanında, ağaçların dengeli gübrelenmesi ile sağlanır. Gübrelemede; ağacın yaşı, çeşidi, toprak ve su özellikleri, yetiştirildiği bölgenin iklim koşulları, topraktaki mevcut besin maddelerinin durumu dikkate alınmalıdır.Etkin ve ekonomik bir gübreleme için yaprak ve toprak analizleri yaptırmamız zorunludur. Analizler; eylül ortasından kasım başına kadar olan dönemde ve mutlaka uzman elemanlarca alınmalıdır. Bu analizleri yapan kuruluşlar, hangi gübreleri, ne zaman ve ne miktarda kullanacağımızı da önermektedir; bu amaçla en yakın tarım kuruluşları ile iş birliği yapılmalıdır.
Kazançlı Bir Gübrelemenin Şartları:
- Uygun gübre cinsinin verilmesi
- Bitkinin ihtiyacı olduğu kadar gübrenin verilmesi
- Gübrenin usulüne uygun verilmesi
- Gübrenin uygun zamanda verilmesi
Bu noktalar dikkate alınarak yapılacak gübreleme ile;
- Yüksek verim elde edilir,
- Meyve kalitesi yükselir,
- Soğuğa dayanıklılık sağlanır,
- Erken hasat yapılır,
- Depolama kayıpları azalır.
Genelde, en fazla miktarda gübre limonlara, en az mandarinlere, orta derecede portakal ve altıntoplara verilir. Gübrelemede, ilk uygulama kasım-aralık aylarında yapılır. Bu devrede, fosforlu ve potaslı gübrelerle, çiftlik gübresi; ağacın taç hizasına açılacak 15- 20 cm derinlik ve genişlikteki, çukur veya bant içerisine verilerek üzeri kapatılıp bahçe sulanır.
Gerek gübre miktarında, gerekse veriliş şekil ve zamanlarında, tavsiyelere mutlaka uyulmalıdır. Turunçgillerde gübreleme şekil ve zamanı diğer faktörler yanında çeşide, sulama yönetimine göre değişmektedir,
Limon Bitkisine Verilen Gübre Çeşitleri
Organik Gübreler
Organik gübreler; yapılarında bitki besin maddelerini organik bileşikler olarak bulunduran gübrelerdir. Organik gübrelerin, hayvan gübresi, yeşil gübre, kemik unu, kan tozu, boynuz ve tırnak tozu gibi çeşitleri vardır. Organik madde kaynağı olarak en çok ahır gübresi ve yeşil gübre kullanılmaktadır.
İnorganik Gübreler
Gübreler içerisinde en sıklıkla kullanılan tür, ticaret gübreleridir. Gübre bayilerinde satılan ticaret gübreleri, bileşimlerinde bir veya birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundurur. İşletme gübrelerinden farklı olarak yüksek miktarda bitki besin maddesi içerir ve suda kolayca çözünür.
Limon Bitkisinde Gübreleme Şekilleri
Gübre; toprağa, banda verme, serpme, üstten veya yandan gübreleme, püskürtme, damla sulama şekillerinden hangisi uygunsa o şekilde verilir. Gübreyi yukarda belirtilen şekillerden biri ile uyguluyorsak uygulamaya geçmeden önce, ne miktarda verileceğinin belirlenmesi önemli bir konudur.
Limon ağaçlarında banda uygulama yöntemi ve sulama suyu ile gübre uygulaması:
Limon Bitkisinde Budama ve Destek Sağlama
Budamanın çok çeşitli tarifleri olmakla birlikte kârlı ve kaliteli ürün elde etmek için ağaçların gelişmelerinin kontrol altına alınması, yönlendirilmesi ve istenilmeyen kısımlarının alınması için yapılan her türlü işlemler ve uygulamalar olarak tarif edilebilir.
Budama; ağaçların dengeli ve kuvvetli taç oluşturması, verimlilik süresinin uzatılması, fazla ve kaliteli ürün elde edilmesi, uygun olmayan iklim koşullarıyla, hastalık ve zararlıların olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması, zirai mücadelede başarının artması, hasatta kolaylık, bazı durumlarda verimden düşmüş ağaçların yeniden kazanılması gibi yararlar sağlar.
Limon ve budamanın yapılışı:
Limon yetiştiriciliğinde gübreleme, hastalık ve zararlılarla mücadele, sulama, yabancı otlarla mücadele ve budama gibi kültürel işlemlerden en az önem verileni ve ihmal edileni budamadır. Diğer işlemler yerine getirilmediği zaman sonuçlar hemen görülmesine rağmen budama yapılmadığında ise bu ileri yıllarda ortaya çıkmaktadır ve çoğunlukla yapacak fazlaca bir şey kalmamaktadır. Gerçekte zor olmayan ve fazla masraf istemeyen bu işlem, fazla ve kaliteli ürün alınması için mutlaka yerine getirilmelidir.
Budamanın Faydaları:
- İyi planlanmış bir budama ile ana dalların sayı ve dağılışı düzenlenmiş olur.
- Ağacın gelişmesi (vejetatif gelişme) ile verime yatma (generatif gelişme) dengesi ve devamlılığı sağlanır.
- Güneş ışığından ağacın iyi bir şekilde faydalanması sağlanmış olur.
- Budama ile meyve iriliği ve meyve kabuk renklenmesi sağlanmış olur.
- Budama, ağacın çiçek açması ile meyve toplama arasındaki sürenin kısalmasına olumlu etki yapar.
- Budama ile ağaç büyüklüğü ve dalların sıklığı direk kontrol altına alınabilir.
- Püskürtülerek yapılan ilaçlamanın etkinliği artırılabilir.
- Hastalıklı ve kuru dallar alınarak mücadeleye yardımcı olunur.
- Alet ve ekipmanların çalışabilmesi için gerekli boşluklar oluşturulmuş olur.
- Verimden düşen ağaçlar budama ile gençleştirilerek yeniden verimli ağaçlara dönüşmeleri sağlanmış olur.
Limonlarda Budama Zamanı
Limonlarda budamanın en uygun olduğu zaman, ilkbahar don tehlikesinin geçtiği ve ilkbahar sürgünlerinin başlamadığı dönemdir. Limonlarda öyle bir zamanda kesim yapılmalıdır ki uçkurutan olmamalıdır. Uçkurutan hastalığının etmeni 18 C°’nin altında çok etkili, 30 C°’nin üzerinde etkili değildir. Burada maksat budama yapıldığı zaman uçkurutan etmeninin olmadığı ve yapılan kesimlerden sonra gözlerin uyanmayacağı bir zaman dilimini yakalamaktır. Bu zaman ülkemiz için ekim ayı sonu kasım başı gibidir. Budamadan hemen sonra sürgün sürmeden kışa girilmiş olur. Uçkurutan hastalığı gibi özel durumlar hariç olmak üzere, budama ağaçta meyve olmadığı veya toplandıktan sonra yapılmalıdır. Eğer ağaçlar periyodisite gösteriyorsa meyvenin yok yılında budama yapılmalıdır. Ağaçta gövdeden çıkan obur dallar her zaman alınmalı ve bunların büyümesine izin verilmemelidir.
Limonda sonbahardan sonra budama yapılmayıp kışın derim sonrası budama yapılırsa ertesi yılın ürünü de heba edilmiş olur; çünkü ayrım periyodunda meyve gözüne dönüşen gözler uçta oluşacağından budamayla bunlar kesilip atılmış olur.
Uçkurutan hastalığıyla bulaşık olan limon bahçeleri, sıcak aylarda (temmuz- ağustos) budanmalıdır.
Budama Alet ve Ekipmanları
Budama makası, testeresi, bıçağı, kumanda edilebilen uzun saplı uç makası, merdiven, aşı macunu ve eldiven budama alet ve ekipmanlarını oluşturur.
Çeşitli limon budama ekipmanları:
Ayrıca aletlerin dezenfeksiyonu için kullanılacak kimyasal madde ve kaplar da hazırlanmış olmalıdır. Bunlara ilave olarak geliştirilmiş ve budamayı kolaylaştırıcı elektrikli, motorize ve traktörlere monte edilmiş ekipman ve platformlar da mevcuttur.
Budama testeresi ve budama makası:
Limon Budamada Dikkat Edilecek Hususlar
Mekanik olarak bulaşan hastalıkların taşınmasını önlemek için aletler kullanılmadan önce dezenfekte edilmelidir. Dezenfektan olarak virüs ve benzeri hastalıklarda %5’ lik hipoklorik asit (çamaşır suyu) içeren su ve uçkurutan hastalığında %0.1’ lik Potasyum permanganat (KMnO4) eriyiği kullanılır. Ağaçtan ağaca geçerken de bu işlem tekrarlanmalıdır.
Dal çıkarmalarında, kesimde tırnak bırakmamalıdır. Eğer büyük dal kesilecekse önce alt taraftan biraz kesilerek kabuk sıyrılmalarına engel olunması sağlanmalıdır. Bundan sonra dalın kesimine geçilmelidir.
Dal ve sürgün kısaltmalarında normal olarak iyi gelişmiş ve yere bakan bir gözün üzerinden kesim yapılmalıdır. Eğer etek dallarda kesim yapılacaksa yukarıya bakan gözden sonra kesim yapılabilir. Kesim yüzeyi gözün alt kısmından daha aşağıda olmamalıdır. Diğer bir deyimle kesim yüzeyi çok fazla eğimli olmamalıdır.
Limonlarda Budama Çeşitleri
a. Şekil Budaması
Şekil budaması sadece fidanlarda ve genç ağaçlarda yapılan budamadır. Büyük ağaçlarda şekil budaması yoktur. Burada amaç ağaca doğal taç gelişimi içinde dallarını oluşturması ve büyümesine yardımcı olmaktır. Amaç sağlam yapılı, dengeli ve yenilenen bir taç oluşturmaktır.
Genellikle ilk budama çöğürler elde edilip şaşırtılmaları sırasında yapılır. Kökler kısaltılır ve bir denge oluşturmak için tepe de kesilebilir. Şaşırtılan çöğürlerin yan sürgünleri alınır ve tek gövde olarak büyütülür. Aşılamadan önce çöğürün topraktan 30-35 cm yüksekliğe kadar olan kısmındaki yapraklar da temizlenir. Bu işlem aşılamadan en az üç hafta önce yapılmalıdır; çünkü budamalar çöğürün kabuk vermesini geçici olarak engeller. Çöğürler aşılandıktan sonra yan gözlerin sürgünler elle kopartılır. Aşı 5-6 cm sürdükten sonra anaç kısmının tepesi kesilir veya aşağı doğru eğilir. Sürgün yaklaşık 60 cm uzunluğa ulaştığında anaç kısmı tamamen çıkarılır, macunlanır ve sürgünün daha hızlı sürmesi sağlanmaya çalışılır.
Turunçgil fidanında şematik olarak şekil budaması:
Fidanlar taçlandırma büyüklüğüne gelince topraktan yaklaşık 60-80 cm yukarıdan kesilir. Buna taçlandırma yüksekliği denir. Kesim yerinin altından süren gözlerden 3 tanesi ileride ana dalları oluşturmak için bırakılır ve diğerleri sürdürülmez. Burada önemli nokta bırakılan sürgünlerin farklı aralıklardan çıkmış olması ve birbirleri ile yaptığı açıların yaklaşık eşit olmasıdır. Böylece ana dallar ağacı bir örnek şekilde oluşturmuş olur. Bir süre sonra bu ana dallar gövdeden 25-45 cm’ den tekrar kesilerek artık ağacın oluşması başlatılmış olur. Ana çatı üzerinden çıkan güçlü sürgünlere izin verilmez. Bunlar daha inceyken kesilip atılmalıdır. İkinci ve üçüncü dal üzerindeki güçlü dalların bırakılması lazımdır. Fidanlıkta yapılan tüm bu budamalara şekil budaması denir. Ülkemizde yapılan bu işlemlerde buna ya çok az uyulduğu ya da hiç uyulmadığı görülür.
Bahçedeki fidanların ilk yıllarda vejetatif gelişmeleri daha hızlıdır. İlk 2-3 yılda neredeyse hiç budama yapılmaz ve sadece oburlar alınır. Bunlar alınmadığında dengesiz ve düzensiz ağaçlar oluşur. Yine bundan sonraki 2-3 yıl içerisinde anormal bir durum ve gelişme olmadıkça ağaçta budama yapılmamalıdır. Eğer ana dallar arasında anormal gelişme farkı varsa kuvvetli gelişenlere müdahale edilmelidir.
b. Verim Budaması
Meyve ağacı normal verime yattıktan sonra yapılan budamaya mahsul (verim) budaması denir.
Gelişmiş ağaçlarda hafif bir taç içi dal seyreltmesi yapılabilir. Bunun ölçüsü çok fazla ve güneş yanıklığına neden olacak düzeyde olmamalıdır. Birbirine sürten dallardan uygun olanı çıkarılmalıdır. Dikine büyüyen dallar alınmalıdır. Hastalık, zararlı ve diğer nedenlerle zayıf düşen ve kuruyacağı kesin olan dallar öncelikle kesilmelidir. Ağacı belli bir büyüklükte tutmak amacıyla şiddetli budama yerine düzenli ve programlı bir budama düzeni kurulmalı ve uygulanmalıdır. Böyle bir işlem ve ağacın belli büyüklükte tutulması ilaçlamayı ve diğer işleri kolaylaştıracaktır. Etek dallar, genellikle verimli dallar olduğu için çok fazla alınmamalı, ancak bunların yere değmesine de izin verilmemelidir. Limonlar çok hızlı ve dalların dik büyümeleri nedeniyle her yıl uç almak gerekebilir.
Kısaca verim budamasında dikkat edilecek hususlar:
- Ana dallar tek tek ele alınmalı, bunlar üzerinde dikine büyüyen birbiri üzerine gelen dallar var ise çıkartılmalıdır.
- Ana veya yardımcı dallardan çıplaklaşmaya yönelenler kısa kesilerek boş yerlerde yeni dalların oluşturulmasına çalışılır.
- Kuru, hastalıklı veya zayıflamış dallar diplerinden kesilerek çıkarılır.
- Bir ana veya yardımcı dal üzerinde fazla miktarda meyve dalı oluşmuş ise bunlar arasında seyreltme yapılır.
- Verim budamasında dal bükme ve eğmelerine yer verilmemeli, dallar ancak bağ olarak kullanılmalıdır.
c. Gençleştirme Budaması
Yaşlanmış, verimden düşmüş ağaçların kalın dallarını kısaltmak suretiyle, yeni sürgün ve meyve dalı oluşturmaya yönelik bir budamadır. Verimlilik limonlarda sürgün oluşturmayla doğru orantılıdır. Bu sürgünlerin dengeli, meyve tomurcuğu oluşturan sürgünler meydana getirmesi gerekir. Limonlar belli bir yaştan sonra yeterli yeni sürgün veremez hale gelir ve verim düşer.
Gençleştirme budaması yapılırken dikkat edilecek ilk husus kalın dal kesmemektir. 45cm çaptan daha kalın dal kesilmez. Pratik olarak baş ve işaret parmağı birleştirildiğinde oluşan daireden daha kalın olan dalların kesilmemesi gerekir.
Gençleştirme budaması ilkbahardan önce kıştan çıkarken yapınca, beyaz badana boyasıyla ağacı boyarız. Böylece ağaç güneşten korunmuş olur.
Değişik etkilerin sonucu ağaçlar, nispeten genç sayılabilecek yaşlarda verimden düşebilir. Bu olumsuz etkilerin ortadan kaldırılması için yapılacak işlere ek olarak uygun bir budama ile ağaçlar tekrar verime kazandırılabilir. Çok büyümüş ve birbirine girmiş ağaçlarda iki veya dört yönlü çitleme ile tepe alma budaması yapılabilir. Bu çitleme işlemi, bir yıl iki taraf ve tepe, ertesi yıl diğer iki taraf ve tepe dikkate alınarak yapılabilir. Tepeler genellikle aynı yükseklikten yapılmaya çalışılmalıdır. Şiddetle gençleştirilmesine karar verilen ağaçların 2,5 cm’ den küçük bütün dalları çıkarılır ve bunların yenilenmesi sağlanmaya çalışılır. Bu işlem yapılırken diğer kültürel işlemler eksiksiz yerine getirilmelidir.
Gençleştirme budamasında budanacak kısımlar:
Don zararı, yaprak ve genç sürgünlerde birkaç gün içinde ortaya çıkmasına rağmen daha yaşlı kısımlarda birkaç haftadan bir yıla kadar olan süre içinde ortaya çıkabilir. Donun şiddetine göre zararın etkisi de doğru orantılıdır. Şiddetli bir dondan sonra uzun süre ölümler görülebilirken diğer yandan önce zarar görmüş kısımlarda da iyileşmeler görülebilir. Bundan dolayı budamaya başlamadan önce zararın tam olarak ortaya çıkması beklenmelidir. Bu süre de 6-12 ay arasında değişmektedir.
Limon Bitkisine Uygulanan Yardımcı Kültürel İşlemler
Hormon Uygulaması
Turunçgillerde bitki gelişmesini düzenleyiciler (hormonlar) genellikle; meyve tutumunun artırılması amacıyla kullanılır. Bununla birlikte, bazı çekirdeksiz çeşitlerde haziran dökümü ve hasat önü dökümlerinin azaltılması için de kullanılabilir. Bunun için, resmi kuruluşlardaki uzmanlara başvurulmalıdır; aksi halde, beklenilen amacın tam tersi bir tepki elde edilebilir.
Limon çiçeği ve meyvesi:
Uygulamalarda, bu faydaları sağlamak üzere, ruhsat almış maddeler kullanılmalıdır. Ruhsatı olmayan maddelerin kullanımı hem beklenen faydanın çıkmamasına neden olur hem de insan ve çevre sağlığı yönünden zararlar meydana getirebilir.
Toprak İşleme
Tüm turunçgiller gibi limon ağaçlarının da çok derinlere inen kökleri vardır. Ama, köklerinin %90′ ı, 0-90 cm derinlikteki yüzlek topraklardadır. Bu nedenle toprak işlemesi 10 cm derinliğe kadar yapılmalı ve ağacın köklerine zarar verilmemelidir. Bahçemizin, yılda dört kez, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde 15-20 gün aralarla çapalanması yeterli ve yararlı olacaktır. Yabani ot temizliği, böyle çapalamalarla olabileceği gibi, herbisit (ot öldürücü) ilaçlarla da yapılabilir.
Lütfen yorum bırakın.