Böğürtlen Üretimi

Böğürtlen Yetiştiriciliği

Ülkemizin her yöresinde böğürtlene rastlanmaktadır. Özellikle Orta Anadolu ve Karadeniz Bölgesinde böğürtlen yetiştiriciliği daha fazladır. Bu bölgelerin Çorum, Amasya, Tokat, Yozgat, Gümüşhane ve Rize dolaylarında özellikle 500 m rakımın üzerindeki serin ve nemli alanlarında yaygın olarak bulunmaktadırlar. Bu da bu bölgelerimizin böğürtlen yetiştiriciliği için son derece uygun olduğunu göstermektedir.

Böğürtlen meyvesi:

Böğürtlen ara ziraatı olarak da yetiştirilmekteyse de ticari yetiştiricilikte önerilen bir yöntem değildir. Ailenin meyve ihtiyacını karşılamak için sınır bitkisi olarak da kullanılabilir

Yabancı ülkelerde böğürtlen çok çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Gerek taze olarak gerek konserve, reçel, marmelât, pasta, dondurma, şeker, yoğurt, meyve suyu, likör gibi çeşitli şekillerde tüketilmektedir.

Böğürtlen Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Anavatanı Güney, Batı ve Orta Avrupa olan böğürtlenlerin kültür çeşitlerinin hemen hepsi Kuzey Amerika kökenlidir. Böğürtlenlerin kültür formları üzerindeki ilk çalışmalar; 18.yy ortalarında başlamış, 1930’lu yıllarda dikensiz böğürtlenler bulunmuş ve son yıllarda değişik bölgelere adapte olabilen yüksek kaliteli böğürtlen çeşitleri geliştirilmiştir.

Böğürtlen bitkisinin bitkiler âlemindeki yeri aşağıdaki gibidir:

Âlem: Plantae
Şube : Magnoliophyta
Sınıf : Magnoliopsida
Takım: Rosales
Familya: Rosaceae
Cins : Rubus
Tür : Rubus spp.

Böğürtlen bitkisinde sürgün, yaprak ve çiçek yapısı:

Böğürtlen, meyveler içerisinde çok beğenilen, çekici bir meyveye sahiptir. Ülkemizde henüz yeterince tanınmamaktadır. Böğürtlenlerin bilinen diğer isimleri dağ çileği, ağaç çileği, sultan böğürtleni ve İdea dağı böğürtlenidir.

Böğürtlen meyvesi:

Böğürtlen, zengin vitamin, mineral madde içerikleri ve antioksidant kapasitesi ile son yıllarda özel bir önem kazanan meyve türüdür.

Böğürtlen bitkisinde dikenli gövde yapısı:

Böğürtlen bitkisinin kökleri saçak köklüdür. Saçak kökler çok sayıda ve sık bir şekilde oluşmuş ince köklerden meydana gelmiştir. Uygun toprak koşullarında 1- 1,5 m derinliğe ulaşabilirler. Yere paralel olarak, yanlara doğru daha fazla gelişirler. Bu yapılarıyla iyi bir erozyon önleyicisidirler. Böğürtlen kökleri üzerinde, yeni sürgünler oluşturan adventif gözler bulunur.

Böğürtlen bitkisinde kök yapısı:

Ülkemizin hemen her bölgesinin doğal florasında, yabani böğürtlene rastlamak mümkündür. Böğürtlen, ülkemizde büyük ölçüde yabani olarak yetiştiğinden herhangi bir istatistiksel bilgi mevcut değildir. Özellikle son yıllarda Bursa’nın dağlık bölgelerinde yeni böğürtlen plantasyonlarına rastlamak mümkündür. Bunun sonucunda da böğürtlen fidanına olan ihtiyaç, her geçen gün artmaktadır. Böğürtlen fidanı ihtiyacının geleneksel metotlar ile karşılanması oldukça zordur. Bu durum, böğürtlen fidanı ihtiyacının mikro çoğaltım yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Böğürtlen Çeşitleri

Ticari yetiştiricilikte çevresel koşullar kadar çeşit seçimi de büyük önem taşır. Aşağıda toplam 17 farklı çeşide ait özellikler ve resimleri verilmiştir.

Boysenberry (Bursa-1), Böğürtlen Çeşidi
Koyu renkli yapraklara sahiptir. Olgunlaşması ise biraz geçtir. Meyveleri uzun, konik, iri, siyaha yakın mor renktedir. Mükemmel derecede aromalı ve büyük çekirdeklidir. Ayrıca boysen meyvelerinin sap kısmı çekilerek koparıldığında aynı ahududunda olduğu gibi boşluk kalmaktadır. Verimi oldukça yüksektir. Gerek sofralık gerekse dondurmaya elverişlidir. Dondurulmaya elverişli olduğu için oldukça yaygındır.

Boysenberry (Bursa-1) böğürtlen çeşidi:

Logan (Bursa-2), Böğürtlen Çeşidi
Meyveleri büyük (3- 4 cm uzunlukta), uzun koni şeklinde, kırmızımtırak mor renkli ve asitlidir. Kısa ve orta uzunlukta fakat kalın dikenleri bulunmaktadır.

Logan (Bursa-2) böğürtlen çeşidi:

Apache (Jumbo), Böğürtlen Çeşidi
Verimli bir çeşittir. Meyve büyüklüğü, uzun ve koniğimsi bir yapıdadır. Meyveleri siyah, parlak ve alımlıdır. Orta derecede sürgün vermektedir. Sofralık tüketiminin yanında dondurma sanayinde de oldukça kullanılan bir çeşittir.

Apache (Jumbo) böğürtlen çeşidi:

Navaho (Ness), Böğürtlen Çeşidi
Bitkiler dik olarak gelişir. Sert meyveleri, orta büyüklüktedir ve oldukça lezzetlidir. Raf ömrü uzundur, 14-21 gün dayanabilir. Turuncu pas hastalığına dayanıklıdır.

Navaho (Ness) böğürtlen çeşidi:

Kıowa (Bursa 3), Böğürtlen Çeşidi
Bitkileri orta kuvvettedir. Meyveleri büyük ve serttir. Yaklaşık 10- 12 gr ağırlığındadır. Meyve verme zamanı uzun bir süreye yayılmıştır. Turuncu pas hastalığına ve soğuklara dayanıklıdır.

Kıowa (Bursa 3) böğürtlen çeşidi:

Dewberry (Cherokee), Böğürtlen Çeşidi
Sürünücü bir bitki yapısına sahip olan bu çeşide Tarla Böğürtleni de denmektedir. Meyveleri büyük olmamakla beraber parlak bir görünüme sahiptir.

Dewberry (Cherokee) böğürtlen çeşidi:

Arapaho, Böğürtlen Çeşidi
Çok verimlidir. Meyveleri büyük, uzun ve koniğimsi şekildedir. Meyve rengi tam olgunlaştığında siyah rengi almaktadır. Tadı oldukça iyidir. Sofralık olarak tüketimi oldukça yaygındır. Orta derecede sürgün vermektedir. Yetiştirilmesi yaygın olan bir çeşittir.

Arapaho böğürtlen çeşidi:

Olallıe Black, Böğürtlen Çeşidi
Meyveleri çok iri, uzun, çok siyah renklidir. Meyve uzunluğu yaklaşık 2.5- 3 cm civarındadır. Tadı iyi, orta asitli ve eti serttir. Yıllık sürgünleri, sık ve iri dikenlerle kaplıdır. Bitkisi çok kuvvetli, kök sürgünü verme durumu orta- iyidir. Yaprakları üçlü, basık oval ve yaprak yüzeyi kabadır.

Olallıe Black böğürtlen çeşidi:

Chester, Böğürtlen Çeşidi
Verimli bir çeşittir. Parlak, siyah renkli olan bu çeşidin oldukça iyi bir aroması vardır. Meyveleri uzun konik, iri ve çekirdekleri orta büyüklüktedir. Tam yetiştiğinde siyah renge ulaşmaktadır.

Chester böğürtlen çeşidi:

Thedor Reımers (Cherokee), Böğürtlen Çeşidi
Meyveleri yuvarlağımsı olup orta büyüklüktedir. Parlak siyah renkli tanelere sahip olan bu çeşidin güzel bir aroması vardır. Tadı mayhoşumtıraktır. Sulu, asitli ve yumuşak olduğu için daha çok meyve suyu yapımında kullanılır. Taze kullanımı azdır. Sürgünleri dona ve kuraklığa hassastır. Kuvvetli bir bitkiye sahiptir. Oldukça verimlidir. Çok tanınmış bir çeşittir. 14- 20 sene ekonomik ömre sahiptir.

Thedor Reımers (Cherokee) böğürtlen çeşidi:

Marion (Waldo), Böğürtlen Çeşidi
Dikenli ve verimli bir çeşittir. Meyveleri büyük, siyahımtırak kırmızı, sıkı etli ve çok lezzetlidir. Sanayide işlemeye ve derin dondurmaya uygundur. Soğuklara dayanıklı bir çeşit değildir.

Marion (Waldo) böğürtlen çeşidi:

Black Satın, Böğürtlen Çeşidi
Kuvvetli bir gelişime sahiptir. Ürünlerini uzun bir periyot içerisinde olgunlaştırır.
Verimi yüksektir. Meyveleri büyük, parlak siyah, lezzetli ve suludur. Olgunlaşması, ağustos
ve ekim ayları arasına yayılmıştır.

Black Satın böğürtlen çeşidi:

Thornfree, Böğürtlen Çeşidi
Bitkisi orta kuvvette gelişir. Sürgünleri dikensizdir. Meyveleri büyük, kesik konik şeklinde, orta sulu, aromalı ve sıkı etlidir. Taze tüketim ve işlemeye uygundur.

Thornfree böğürtlen çeşidi:

Wilson Frühe böğürtlen çeşidi:

Young (Bartın), Böğürtlen Çeşidi
Meyvelerinin iriliği ve hoş aroması ile oldukça tanınan bir çeşittir. Rengi parlak şarabi kırmızıdan morumtırak siyaha kadar değişmektedir. Az sayıda fakat iri çekirdeklere sahiptir. Verimi orta derecededir.

Young (Bartın) böğürtlen çeşidi:

Darrow (Navaho), Böğürtlen Çeşidi
Dik gövde yapısına sahip bir çeşittir. Ülkemizde yeni denemeye alınan çeşitler
arasındadır. Yaprakları beşli, sivri, oval, yaprak yüzeyi kaba yapılıdır. Sürgün gelişimi ortaiyidir.
Sürgünleri seyrek dikenlidir.

Darrow (Navaho) böğürtlen çeşidi:

Hull Thornless, Böğürtlen Çeşidi
Meyvesi tatlı, büyük, sert, aroması çok iyi ve yüksek sıcaklık altında renklerini korurlar. Meyveleri tam olgunlaştıktan sonra toplanmalıdır. Orta mevsimden son mevsime kadar toplanabilir.

Hull Thornless böğürtlen çeşidi:

Böğürtlen Bitkisinin Genel İstekleri

Böğürtlenler genel olarak soğuk ılıman iklim bölgelerinin bitkileridir. Ancak bazı çeşitleri, sıcak ılıman iklim bölgelerine adapte olabilmektedir. Böğürtlen bitkisinin kış soğuklama ihtiyacı olmaktadır, 7 C°’nin altında en az toplam 800 saat geçirmelidir.

Böğürtlen yetiştiriciliğinde hava oransal neminin yüksek olması istenir. Kışları çok ılık geçen, yazları çok sıcak ve kurak olan bölgelerde böğürtlen yetiştirilemez. Yüksek oranda hava nemine karşılık bahçenin iyi havalanması, hava akımının sağlanması da gereklidir. Uzun süreli sis olayları ve şiddetli rüzgârlar, bitki gelişimini geriletir.

Böğürtlenlerin çiçek ve meyve dönemlerinde etkili ve sürekli yağışlar ile dolu yağışları zararlıdır.

Böğürtlen yetiştiriciliği, Akdeniz Bölgesi sahilleri ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi ovalarının dışında her yerde yapılabilir. İklim ve toprak istekleri yönünden bazı eksiklerin bulunduğu yörelerde gerekli kültürel önlemler alınarak yetiştiricilik yapılır.

İklim İstekleri: Böğürtlen bitkisi, iklim isteği yönünden fazla seçici değildir. Değişik iklim koşullarına oldukça fazla uyum gösterir. Sıcaklık ve kuraklığa çok duyarlı değildir. Ancak kış ve ilkbahar donlarından zarar görür. Genelde sıcak ılıman bölgelerde iyi sonuç verir. Sert rüzgârlar, üzerinde kar birikmesi ve dolu yağışı böğürtlenlere zarar verir. Kışın sert donlar yaşanırsa ertesi yılın ürün verimi düşer. Sonbaharın başlarındaki (eylül) derim döneminde don olayını yaşayan bölgelerde böğürtlen yetiştirilmemelidir.

Kış aylarındaki şiddetli donlara (-20 -25 C°’ye kadar) oldukça dayanıklıdır. Meyvenin olgunluk dönemi haziran ve ağustos aylarında gerçekleşmektedir. Dolayısıyla sonbahar erken donları yalnızca ikinci ürün veren bazı böğürtlen çeşitlerinde meyvelere zarar verebilir. Ayrıca ilkbaharda geç çiçek açtığı için ilkbahar geç donlarından da zarar görmez.

Toprak İstekleri: Böğürtlen bitkisi, toprak isteği yönünden de çok seçici değildir. Yüksek ürün verimi elde etmek ve meyvelerinin iriliğini sağlamak için sıcak ve nemli topraklarda yetiştirilmelidir. Organik maddelerce zengin, derin, geçirgen, hafif ve orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek topraklarda başarılı şekilde yapılır. Sürekli toprak nemi sağlanmış olmalıdır.

Böğürtlen bitkisi, drenajı sağlanmış, ağır bünyeli topraklara da uyum sağlar. Yeterli organik madde ve toprak nemi sağlandığında kumlu ve çakıllı topraklarda da yetişebilir. Bu toprakların pH’sı 6,5 olmalıdır. Bu değerlerin biraz altı veya üstüne de tolerans gösterebilir.

Bunun yanında toprağın yeterli besin maddece zengin olması verim ve kaliteyi olumlu yönde etkiler. Standart temel gübreleme, iyi yanmış çiftlik gübresi 4- 5 t/da yapılmalıdır. Ancak bu gübreleme miktarı, toprağın verimliğine göre değişmektedir.

Toprak işleme sırasında organik gübrelemenin de yapılmasında yarar vardır. Takip eden uygulama N, P, K gübrelemesidir. Bu da sonbahar veya kış sonunda toprak analizi sonuçlarına göre gerekli miktarlarda uygulanmalıdır.

Yer ve yöney: Böğürtlen bahçesi kurulurken kuzey yamaçları tercih edilmelidir. Güney yamaçları ilkbahar donları yönünden tehlikelidir.

Böğürtlen yetiştiriciliğinde güneşlenmenin büyük önemi vardır. Yeterli güneşlenme, daha iyi bir sürgün gelişimi sağlar. Sürgünlerin pişkinleşmesine ve kışa daha kuvvetli girmelerine yardımcı olur. İyi bir güneşlenme, bikinin meyve kalitesini ve verimliliğini de arttırır.

Böğürtlen kök sürgünleri, uç daldırma, yaprak-göz çelikleri, kök çelikleri ve doku kültürü ile üretilmektedir.

Kök sürgünleri ile üretim: Böğürtlen bitkisinin kök boğazı ve kökte bulunan gözlerinden her yıl yeni sürgünler çıkar. İlkbaharda topraktan çıkan sürgünler, gelişme mevsimi boyunca büyürler. Geç sonbaharda yapraklarını döktükten sonra erken ilkbahara kadar bunlar köklü olarak söküme gelir ve fidan olarak kullanılırlar. Kışları sert geçen bölgelerde ilkbaharda söküm daha uygundur. Kök sürgünleri ile fidan üretiminde sağlıklı ana bitkiler ile damızlıklar kurulur. Bu damızlıklarda bakım, en iyi şekilde yapılmalıdır. Meyve dalcıkları henüz çiçekte iken kesilmelidir. Her 4-5 yılda bir fidanlık yeri değiştirilmelidir.

Böğürtlen Kök Sürgünü:

Uç daldırma ile üretim: Dikensiz türlerin çoğaltılmasında büyük dikkat gerekir. Dikensiz sürüngen böğürtlen tipleri, sadece uç daldırması ile üretilir. Dikensizliğin devamı için sonbaharda sürgünün uç kısmı daldırılarak köklendirilmesi gerekir. Kökten çıkan sürgünlerde daldırma yapılırsa daima dikenli olur.

Uç daldırma ile üretim ve oluşan yeni sürgünler:

Yaprak ve göz çelikleri ile üretim: Dikine ve yatık büyüyen böğürtlen tipleri ilkbaharda yapraklı sürgünlerden alınan yaprak ve göz çelikleriyle üretilir. Alınan bu çelikler, yüksek nemde (sisleme yöntemi) kolayca köklendirilir. Alınan çeliklere hormon uygulaması yapıldığında köklenme yüzdesi artar.

Yaprak ve göz çelikleri ile üretim:

Kök çelikleri ile üretim: Böğürtlenlerin gövde çelikleri ile üretimi mümkün değildir. Ancak kök çelikleri ile fidan üretimi sağlanabilir. Kök çelikleri sonbaharda yaprak dökümünden, ilkbaharda gözlerin sürmesine kadar geçen dinlenme döneminde alınırlar.

Kök çeliklerinde 2 mm’ den 10 mm’ ye kadar değişen kalınlıklardaki kök parçalarından yararlanılır. Çelikler 5-10 cm boyunda hazırlanırlar. Kök parçalarının alınıp çelik yapılmaları ve dikilmelerine kadar, çok nemli ortamlarda tutulmaları ve kurumalarının önlenmesi gerekir. Kök çelikleri, arazide 60- 80 cm aralıklarla ve 3-5 cm derinlikte açılan çizilere yan yana ve yatay olarak dizilip üstleri toprak ile kapatılır.

Çeliklerin dikildiği topraklar hafif bünyeli, organik ve ticari gübrelerle zenginleştirilmiş olmalıdır. Bu çelikler üzerindeki gözler, ilkbaharda sürer ve yaz boyunca gelişerek sonbaharın sonlarında dikime hazır fidanlar haline gelir.

Kök çelikleri ile üretim:

Doku kültürü yöntemi ile üretim: Böğürtlen fidan üretiminde modem, sağlıklı ve en hızlı yöntem doku kültürü tekniğidir. Doku kültürü yöntemlerinden meristem, koltuk tomurcuğu ve sürgün ucu kültürleri kullanılmaktadır. Kontrollü şartlarda sağlıklı olarak büyütülen ana bitkilerin büyüme noktalarından 0.1- 0.3 mm kadar küçük parçalar alınarak sterilize edilmiş tüplerde özel besin ortamlarına konulurlar.

Sıcaklık, nem ve ışık yönünden en iyi şartların sağlandığı büyüme odalarında çoğaltılır ve küçük bitkicikler oluşur. Bunlar belirli bir süre sonra alınarak küçük saksılara daha sonrada büyük saksılara alınıp dış şartlara alıştırılarak büyütülürler.

Böğürtlen Bahçesi Tesisi

Bahçe tesisi zamanının belirlenmesi, dikilen fidanların tutması için önemlidir. Ülkemizde kışı sert geçmeyen bölgelerde (Akdeniz, Ege kıyı bölgelerinde) bitkilerin dinlenmeye girmesiyle birlikte, sonbahar dönemi sonunda veya kış boyunca dikim yapılabilir. Bu bölgelerde sonbahar döneminin sonu veya kış başlarında (kasım, aralık ayında) dikim yapmak daha akıllıca olabilir. Özellikle ilkbahar dönemi iş yoğunluğu başlamadan dikim işlerinin bitirilmesi faydalı olur. İç Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde kış bitiminde veya erken ilkbahar döneminde dikim yapmak daha doğru olur. Bölgeye göre değişmekle beraber şubat sonu, mart veya nisan ayının başı bu bölgeler için uygundur. Bu bölgelerde kar kalkar kalkmaz ve toprak tava gelir gelmez dikim yapılmalıdır. Dikilecek fidanların henüz gelişmeye başlamamış olmaları, yani dinlenmede olmaları zorunludur.

Böğürtlen fidanları tüplü ise kök budaması yapılmaz. Ancak fidanlar daha çok çıplak köklü olarak pazarlanır. Çıplak köklü fidanlara dikimden önce kök budaması yapılmalıdır. Zarar görmüş ve ölmüş kökler budanarak hızlı kök oluşumu teşvik edilir. Böğürtlen fidanları fidan olarak söküldükleri derinlikten 5- 7.5 cm daha derine dikilmelidir. Yaklaşık bir kürek genişliği ve değinliğinde açılan çukurlar içerisine fidanlar yerleştirilerek kökler tamamen toprakla örtülür. Açıkta kök kalmamalıdır. Toprak daha sonra ayakla bastırılarak sıkıştırılır.

Böğürtlen bahçesinden görünüm:

Hemen sonra can suyu verilir. Toprak önceden gübrelenmemişse dikimden yaklaşık iki- üç hafta sonra her bitkinin çevresine gübre verilmelidir. Her bitkiye yaklaşık olarak 30 gram 12.12.12 veya benzer özellik gösteren kompoze gübreler verilebilir. İkinci ve bunu izleyen yıllarda uyanma döneminden önce 15 kg/da gübre verilmelidir.

Bahçe yerinin seçimi: Dikim yapılacak yer, çevreden daha yüksek olmalıdır. Böylece drenaj sağlanıp hastalık ve zararlı yoğunluğu azaltılmış olacaktır. Üretim yerindeki yeterli hava sirkülasyonu ile olabilecek kış zararlanmaları ve geç ilkbahar don zararı en aza indirilir. Diğer yandan hâkim rüzgâr, açık alanlarda bitki dokularının kurumasına neden olabilir. Bu şekilde zararlanan bitkilerde kış soğukları, sürgünlerin ölümüne neden olmaktadır.

Daha önceden meyve ve sebze üretimi yapılmış yerlerde kök kanseri ve verticillium solgunluğu riski fazla olduğundan bu tip yerler yetiştiricilik için tercih edilmemelidir. Yakınlardaki yabani böğürtlenler, hastalık ve zararlıların kaynağını oluşturacağı için bu bitkiler ortadan kaldırılmalıdır.

Organik tarım yapılacak alanlarda ayrık otu gibi çok yıllık yabani otlar, dikim öncesinde mutlaka kontrol altına alınmalı veya alternatif başka alanlar tercih edilmelidir. Çünkü bu tip çok yıllık otların yoğun olarak bulunduğu tarlalarda, kimyasal ilaç (herbisit) kullanılmadan yabani otlardan kurtulması zordur.

Toprak Hazırlığı: Bahçe kurulacak yerin iklim özellikleri, böğürtlen bitkilerinin yetiştiriciliğine uygun olmalıdır. Toprak analizi yaptırılarak gerektiğinde toprak bünyesi uygun hale getirilir. Bahçenin ilkbahar ve özellikle yaz aylarında sürekli sulanacağı düşünülerek, su kaynaklarına yakınlığı, sulama suyu temini durumuna göre sulama yöntem ve tesisine karar verilir.

Bahçede daha önceden herhangi bir kültür yapılamamışsa bahçe hazırlığına bir önceki yazdan başlanır. Toprak dikimden en az bir ay önce derin bir şekilde sürülür, gerekirse krizma yapılır. Toprak analizi yaptırılarak verilecek gübre miktarları belirlenir. Genel olarak topraklar organik maddece fakir olduklarından 3-5 ton çiftlik gübresi verilerek ikinci bir sürüm yapılır. Gübrelemeden sonra, toprak işlenerek gübrenin toprağa karışması sağlanmalıdır. Dikimden önce organik kaynaklı fosforlu ve potasyumlu gübrelerle bir taban gübrelemesi ve son bir sürüm yapmak daha iyi sonuçlar vermektedir. Toprak işlendikten sonra gerekiyorsa toprak fümigasyonu yapılmalıdır.

Dikim: Dikim yapılacak fidanlar kuvvetli, kökler iyi gelişmiş, hastalıksız olmalıdır. Dikim zamanına kadar serin ve nemli ortamlarda saklanmalıdır. Hemen dikilmeyecek ise hendeklenmelidir. Gözler canlı ve dolgun olmalıdır. Fidanlar dikim yerine çamurlu su dolu kovalarda veya ıslak telisler(çuval) içerisinde taşınmalıdır. Kapalı, bulutlu, rüzgârsız günler dikim için en uygun günlerdir. Dikilecek böğürtlen fidanlarında önce kök tuvaleti yapılır. Yaralı, kuru ve çok uzun kökler kesilir. Dikimin hemen ardından fidanlara can suyu verilir. Dikimi yapılan fidanın tepesi 20- 30 cm’ den kesilir.

Dikim mesafeleri tür ve çeşitlere, büyüme gücü ve şekline, dikim yöntemlerine, terbiye şekillerine, toprak verimliliğine ve toprak işleme şekillerine göre farklılık gösterir. Böğürtlen fidanlarının dikim mesafelerini düzenlemede mekanizasyon kullanımı, arzu edilen terbiye sistemi, çeşidin gelişme durumu (dik, yarık, iri, zayıf vb.) ve fidan için ayrılan bütçe konuları dikkate alınmalıdır. Sıra aralarında geniş traktörler kullanılacaksa sıra arası mesafesi 3- 3,5 m, küçük traktörler (bahçe traktörleri) kullanılacaksa 2,5 m, traktör girmeyecekse en ideal genişlik 2 m olmalıdır.

Sıra üzeri mesafeleri 40 cm ile 100 cm arasında değişir. Fidan maliyeti sorun değilse sıra üzeri mesafeler düşürülebilir. Böylelikle bahçe, ekonomik verim düzeyine çabuk ulaşır. Ancak 60 cm sıra üzeri mesafe ideal olanıdır.

Dik büyüyen böğürtlenler için “sıra arası x sıra üzeri” mesafeleri 1.50 x 0.50 m, yatık büyüyenler için ise 3.00 x 3.50 m bırakılmaktadır. Genel olarak ortalama “2.50 x 1.50 m” kullanılmaktadır.

Sürgünlerin tele alınması:

Ticari amaçlı dikim aralıkları sıra arası 3 m, sıra üzeri 1.0 – 1.5 m tavsiye edilmektedir. Tek sıra tel sistemi kullanılmaktadır. Dallar tellere 70, 130 ve 180 cm yüksekliklerde tel ile bağlanır.

Sürgünlerin tele alınması:

Dikim mesafelerini belirlemede çeşitlerin tipleri de etkilidir. Dikensiz çeşitlerin daha geniş aralıklarla dikilmesi tavsiye edilir. Buna karşın dik gelişen böğürtlen çeşitlerinde dikim mesafeleri daha düşük tutulmaktadır. Dikim mesafeleriyle ilgili aşağıdaki tablo incelenebilir.

Dikim aralıklarına göre bir dekar alan için gerekli fidan sayısı:

Malçlama: Malçlama yapılmasıyla toprak nemi ve sıcaklığı korunmakta, yabancı ot kontrolü ve verimde olumlu etkileri olmaktadır. Malç malzemesi olarak plastik, dokunmuş plastik, sap ve saman kullanılmaktadır. Ancak Phytophthora’ya (kök çürüklüğü) hassas bazı çeşitlerde plastik malç uygulaması ile bu hastalığın daha da arttığı görülmektedir. Bu gibi durumlarda samanla malçlama önerilir.

Böğürtlen üretiminde malçlama:

Bahçenin Bakım İşleri: Bahçede yabancı ot, sulama, gübreleme, budama, hastalık ve zararlılar ile mücadele yapılmalıdır.

Böğürtlen, çok yıllık kök sistemine sahiptir. Bunların gelişmeleri yüzeye yakındır. Toprak üzerinde kalan kısımları iki gelişme dönemi sonucunda meyve verdikten sonra toprak üzerindeki bu kısım kuruyarak ölür. Yeni sürgünler devamlı olarak köklerden oluşurlar. Bu arada gelecek yılın ürününü verecek olan genç sürgünler, tellere alınır veya hereklere bağlanırlar. Böylece toprak üzerindeki aksam devamlı yenilenmekte, meyve verme kapasitesi uzun yıllar devam etmektedir.

İki grup varyetesi vardır. Birinci gruptaki bitkilerden yılda bir defa meyve alınır. Bu grup “tek-ürün” çeşitler olarak adlandırılırlar. Bunların olgunlaşma tarihleri yaklaşık olarak haziran sonu ve ağustos ayı başlangıcıdır. Ancak bu süre çeşit, rakım ve çevre şartlarına bağlı olarak bu tarihler arasında farklılık göstermektedir.

İkinci grupta oldukça az çeşit vardır. Bunların en önemli özellikleri yılda iki defa ürün alınmasıdır. İlk ürün, o yılki dallarda oluşan sürgünlerden sonbaharda alınır. İkinci ürün zamanı ise bir yaşındaki dallarda tek yıllık çeşitlerde olduğu gibidir.

İlk yılın sonunda tel sistemi kurulmalıdır. 10- 12 m’ de bir kazıklarla 1.80- 2.00 m yükseklikte tel gerilmelidir. En pratik metot olarak bir veya iki çift tel yan dalların uzunluğuna bağlı olarak dalların arasında serbestçe gelişmeye bırakılması ve her metrede iki telin bağlanmasına gerek duyulmaktadır.

Sürgünlerin tele alınması:

İlk yılki budama kuruyan dalların kesilmesi veya zayıf ince dallar ve yalnız 2- 3 güçlü gelişen dal dikkate alınmalıdır. Fakat orta gelişme gösteren çeşitler 1- 1.30 cm’ den, güçlü gelişenler ise 1.30- 1.70 cm’ den kısaltılmalıdır.

Kuru dalların çıkartılması:

İyi bir yetiştirme tekniğinde sonbaharda bitkilerin dip kısımları toprak ile örtülmeli, ilkbaharda çapalanmalıdır. Gelişme sırasında da çapalamaya ihtiyaç duyulacaktır. Özellikle kıraç topraklarda sulama mutlaka gerekmektedir. 4- 5 yaşlı bitkilerde maksimum 6- 8 dal dikkate alınmalıdır. Ana bitkiye en yakın olanlar budanmalı ve en iyi gelişme gösterenlerden biri seçilmelidir.

İlginizi Çekebilir!