Bu makam Pençgai Asıl ve Pençgaı Zaid olmak üzere iki ayrı şekilde kullanılmıştır.
Pençgai Asıl Makamı
Durağı: Rast perdesidir.
Seyri: İnici-çıkıcıdır.
Pençgai Asıl Makamı Dizisi: Basit Isfahan (Beyati), Neva, Rast ve Acemli Rast dizilerinin birbirine karıştırılmasından ve Rast perdesinde Rast çeşnisiyle karar verilmesinden meydana gelmiştir.
Pençgai Asıl Makamı Dizisi:
Güçlüsü: Neva perdesidir. Üzerinde Rast, bazen Buselik çeşnisiyle yarım karar yapılır.
Asma Karar Perdeleri: Makamı meydana getiren üç dizinin de asma kararları hemen hemen aynıdır. Neva perdesindeki Rast çeşnili yarım karardan sonra Hüseyni perdesinde Uşşak çeşnili, Neva perdesinde Buselik çeşnili, Segah perdesinde Segah ve Ferahnak çeşnili veya Segah üçlüsüyle, Dügah perdesinde Uşşak çeşnili asma kararlar yapılır. Basit Isfahan makamının gereği olan Segah ve Acem perdeleri arasında Isfahan makamındaki gibi, belirgin gezintiler yapılır (bk. Basit Isfahan Makamı). Neva makamı Isfahandan fazla belli edilir.
Bunlardan başka Rast perdesinde makama isimini veren Pençgah beşlisi ile asma karar yapılır. Fakat bunda ısrar edilmez, hemen Çargah perdesi gösterilir.
Donanımı: Rast veya Neva makamındaki gibi si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.
Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Rast, Dügah, Segah, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdaniye ve Muhayyerdir.
Yedeni: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.
Genişlemesi: Makam, çok diziden meydana geldiği için, genişlemeye luzum kalmaz. Bununla beraber çok gerekirse, makamı meydana getiren dizilerin genişlemeleri yapılabilir.
Seyir: Makamı meydana getiren üç diziden biri ile güçlü civarından seyre başlanır. Gerekli asma kararlar gösterilerek, dizilerde karışık gezinildikten sonra Neva perdesinde yarım karar yapılır. Yine dizilerde karışık gezinilerek Rast perdesinde Rast dizisi ile tam karar yapılır.
Pençgai Asıl Makamı’na Örnek Bir Eser
Pençgai Zaid Makamı
Durağı: Rast perdesidir.
Seyri: İnici-çıkıcıdır.
Pençgai Zaid Makamı Dizisi: Mürekkeb Isfahan makamı dizisi (Beyati dizisi ile Dügahda Rast dörtlüsü) yerinde (Rastta) Pençgah beşlisi ve yerinde Rast yahut Acemli Rast makamı dizilerinin birbirine karıştırılıp Rast perdesinde Rast dizisi ile karar verilmesinden meydana gelmiştir. Bazen de Pençgah beşlisiyle karar verilir.
Pençgai Zaid Makamı Dizisi:
Asma Karar Perdeleri: Neva perdesindeki Rast çeşnili yarım karardan sonra, yine Neva perdesinde Buselik çeşnisiyle Segah perdesinde Ferahnak çeşnisi veya Segah üçlüsüyle, Buselik perdesinde Nişabur çeşnisiyle, Dügah perdesinde Uşşak ve Rast çeşnisiyle, Rast perdesinde makama adını veren Pençgah beşlisiyle sık sık asma kararlar yapılır. Buselik perdesinde de Nişaburlu kalınabilir.
Donanımı: Si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır.Gerekli değişiklikler eser için gösterilir.
Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Rast, Dügah, Segah veya Buselik, Çargah veya Nim Hicaz, Neva, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdaniye ve Muhayyerdir.
Yedeni: 1.aralıktaki bakiye diyezli fa Irak perdesidir.
Genişlemesi: Makam, çok diziden meydana geldiği için, genişlemeye luzum kalmaz. Bununla beraber gerekirse makamı meydana getiren dizilerin genişlemeleri kullanılabilir.
Seyir: Isfahan makamı ile Neva perdesi civarından seyre başlanır. Karışık gezinildikten sonra Neva perdesinde yarım karar yapılır. Zaman zaman Nim Hicaz perdesi kullanılarak Rast perdesinde düşülüp Pençgah beşlisi belirtilir. Bu arada gereken yerlerde gerekli asma karar perdeleri de gösterilir. Nihayet yerindeki Rast dizisinin bütün özellikleri ve asma kararları da gösterilip Rast perdesinde Rast dizisi ve çeşnisiyle tam karar yapılır.
Pençgai Asıl ve Pençgai Zaid makamları arasında en önemli fark hemen hemen Pençgai Asılda Pençgah beşlisinin çok az, Pençgai Zaid makamında ise bu beşlinin sık sık gösterilmesinden ibarettir. Pençgah beşlisiyle de karar verilebilir.
Pençgai Zaid Makamı’na Bir Örnek
Lütfen yorum bırakın.