Durağı: Acem Aşiran perdesidir.
Seyri: İnici-çıkıcıdır.
Şevk-u Tarab Makamı Dizisi: Yerinde Saba makamı dizisine yerinde Acem Aşiran makamı dizisinin, yani Acem Aşiran perdesindeki Çargah dizisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Bazen Acem Aşiran dizisi yerine sadece Acem Aşiranda Çargah beşlisi eklenir.
Şevk-u Tarab Makamı Dizisi:
Güçlüsü: Şevk-u Tarab makamının giriş seyrinde Saba makamı önemli bir yer tutar. Bu yüzden Saba makamının güçlüsü olan Çargah perdesi, Şevk-u Tarab makamının birinci derecede güçlüsüdür. Bu perdede Zirgüleli Hicaz çeşnisiyle yarım karar yapılır. İkinci mertebe güçlü, Saba makamının karar perdesi olan Dügah perdesidir. Bu perdede Saba dörtlüsüyle asma karar yapılır.
Not: Şevk-u Tarab makamında da, Saba makamında olduğu gibi zaman zaman Hicaz ve Şehnaz perdeleri biraz dik basılır. Özellikle Şehnaz perdesi bazen Çargah perdesi üzerindeki Zirgüleli Hicaz dizisinin, Uzzalın bir kısmı ile yer değiştirdiği için veya Dik Hisar perdesinde bir Segah beşlisinin seyre katılması dolayısıyle dik basılır.
Asma Karar Perdeleri: Giriş seyrinde çok önemli bir yer tutan Saba makamının bütün özellikleri Şevk-u Tarab makamında da geçerlidir. Dolayısıyle en önemli asma karar perdeleri Segah ve Dügah perdeleridir. Saba makamındaki gibi Gerdaniye, Acem ve Dik Hisar perdelerinde asma karar imkanı vardır; fakat fazla ısrar etmemek doğru olur. Bazı eserlerde Çargahdaki Zirgüleli Hicaz dizisinin Uzzalleşmesi sonucu, tiz taraftaki Uşşak dörtlüsü sebebiyle Dik Şehnaz ve Sünbüle perdeleri kullanılır. Şevk-u Tarab makamında Saba dizisi önemli rol oynar. Hatta bazı eserlerde Acem Aşiran dizisinin tamamı kullanılmayıp, Acem Aşirandaki Çargah beşlisiyle yetinilmiştir. Fakat Acem Aşiran dizisi tamamiyle kullanılırsa, asma karar imkanı artar ve Acem Aşiran makamının asma kararları kullanılır. Bunlar Çargahda Çargahlı, Dügahda Kürdili, Rastta Buselikli asma kararlardır. Fakat çoğu defa bu dizinin tamamı kullanılmamıştır. Başlangıç seyrinde hakim olan Saba makamı dizisinin üçüncü perdesi üzerindeki Çargah perdesinde bir Hicaz beşlisi vardır. Bundan faydalanıp Kürdi perdesine Nikriz çeşnisiyle düşmek bile Şevk-u Tarab makamında pek yapılmaz. Yerinde Saba makamı bittikten sonra Acem Aşiran dizisine geçilir. Bununla beraber Kürdi perdesi bazen Çargah perdesindeki asma kararın yedeni olarak kullanılabilir. Çünkü bazen Çargah perdesindeki asma karar Zirgüleli Hicaz çeşnisiyle değil, doğrudan doğruya Hicaz çeşnisiyle yapılır. Önceden biliyoruz ki, Hicaz Uzzal, Hümayun makamlarının yedenleri tam seslidir. Çargah perdesindeki çeşni Hicazlı olursa, onun bir T altında bulunan Kürdi perdesi yedeni olur.
Donanımı: Saba makamı gibi si için koma bemolü, re için bakiye bemolü donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.
Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Saba dizisi; Dügah, Segah, Çargah, Hicaz, Dik Hisar, Acem, Gerdaniye, Şehnaz veya Dik Şehnaz, Tiz Segah, Tiz Çargah. Acem Aşiran dizisi: Acem Aşiran, Rast, Dügah, Kürdi, Çargah, Neva, Hüseyni, Acemdir.
Yedenii: 1.çizgideki mi Hüseyni Aşiran perdesidir.
Genişlemesi: Makam, yapısı gereği, oldukça geniş bir seyir alanına sahiptir. Bununla beraber Yegah perdesine Buselik çeşnisiyle düşmek hemen hemen adettir.
Seyir: Saba makamı ile seyre başlanır. Bu makamı meydana getiren çeşnilerde Saba makamının bütün özellikleri gösterilerek gezinilir ve birinci mertebe güçlü Çargah perdesinde Zirgüleli Hicaz çeşnisiyle yarım karar yapılır. Yine karışık gezinilerek Dügah perdesine kadar inilir ve bu perdede ikinci mertebe güçlü olarak Saba çeşnisiyle asma karar yapılarak Saba makamı bitirilir. Daha sonra Acem Aşiran dizisine geçilip, bu makamın da bütün özellikleri ve asma kararları belirtildikten sonra, Acem Aşiran perdesinde Çargah çeşnisiyle tam karar yapılır.
Not: Şevk-u Tarab makamında da Hicaz ve Şehnaz perdeleri, Saba makamındaki gibi ve aynı sebeplerle biraz dik basılmalıdır (bk. Saba makamı).
Şevk-u Tarab Makamı’na Örnek Bir Eser
Lütfen yorum bırakın.