Tarz-ı Cedid Makamı | Acem Aşiran Perdesinde Karar Veren Mürekkeb (Bileşik) Makamlar

Durağı: Acem Aşiran perdesidir.

Seyri: İnici veya inici-çıkıcı olarak kullanmıştır.

Tarz-ı Cedid Makamı Dizisi: Neva perdesindeki Buselik dizisine, yine Neva perdesindeki Rast dizisinin; Rast perdesindeki Nihavend (Buselik) veya Nev’eser dizisinin ve Acem Aşiran perdesinde (yerinde) Acem Aşiran dizisinin yani Acem Aşiran perdesinde Çargah dizisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

Tarz-ı Cedid Makamı Dizisi:

Güçlüsü: Neva perdesidir. Bu perdede Buselik veya Rast çeşnisiyle makamın yarım kararı yapılır.

Asma Karar Perdeleri: Neva perdesinde Buselik’li veya Rast’lı yarım karardan başka, yine bu perdede Hicaz ve Kürdi çeşnisiyle asma karar yapılabilir. Bu Hicaz’lı asma karar Nihavend veya Nev’eser makamları gereğidir. Yine Nihavend makamı gereği olarak Çargah’da Buselik ve Nikriz’li, Kürdi perdesinde Çargah’lı; Dügah perdesinde Kürdi’li veya Hicaz’lı, Rast perdesinde Buselik’li veya Nev’eser makamı gereği Nikriz’li asma kararlar yapılabilir. Bunların dışında Acem Aşiran dizisine geçildiğinde, Çargah dizisinde Çargah çeşnili asma karar yapılır. Gerekirse Acem Aşiran makamının diğer asma kararları da kullanılabilir.

Donanımı: Si için küçük mücenneb bemolü donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.

Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Neva’da Buselik dizisi; Neva, Hüseyni, Acem, Gerdaniye, Muhayyer, Tiz Dik Kürdi, Tiz Nim Hicaz, Tiz Neva. Neva’da Rast dizisi; Neva, Hüseyni, Eviç, Gerdaniye, Muhayyer, Tiz Buselik, Tiz Nim Hicaz, Tiz Neva. Rast’ta Buselik (Nihavend) veya Nev’eser dizisi: Rast, Dügah, Kürdi veya Dik Kürdi, Çargah veya Nim Hicaz, Neva, Hisar, Eviç, Gerdaniye, Acem Aşiran’da Çargah (Acem Aşiran) dizisi; Acem Aşiran, Rast, Dügah, Kürdi, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem’dir.

Yeden’i: 1.çizgideki mi Hüseyni Aşiran perdesidir.

Genişlemesi: Tarz-ı Cedid makamı, yapısı gereği, oldukça geniş bir seyir alanına sahip ve çok dizili bir makam olduğu için, ayrıca genişletilmemiştir.

Seyir: Neva perdesindeki Buselik veya Rast dizilerinden biri ile Neva perdesi civarından seyre başlanır. Sözü geçen iki dizide karışık gezinildikten sonra, güçlü Neva perdesinde Buselik veya Rast çeşnisiyle yarım karar yapılır. Sonra Nihavend ve Nev’eser dizilerine geçilir ve gereken asma kararlarla bu dizilerin özellikleri belirtilerek gezinilir. Nihayet yerindeki Acem Aşiran dizisine geçilir ve bu dizinin de özellikleri asma kararlarla gösterildikten sonra Acem Aşiran perdesinde Çargah çeşnisiyle tam karar yapılır.

Tarz-ı Cedid Makamı’na Örnek Bir Eser

---