Antep Fıstığı Üretimi | Meyve Yetiştirme

Antep Fıstığı Yetiştiriciliği

Antep Fıstığı Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Antep fıstığı(Pistacia vera), sakız ağacıgillerden, kabuklu bir meyvedir. Antep fıstığı ağacında yetişir, yağlı ve ince kabukludur. Fıstık ağacı uzun ömrü boyunca bakım ve budama ile görkemli iri bir ağaç durumunu alır. Aslında dışa açılarak gelişen dalları, yeşil renkli yaprakları ile güzel bir görünüm arz eder. Park ve bahçelerde süs ağacı olarak, eczacılıkta, pastacılıkta, tatlıcılıkta, dondurmacılık vb. sektörlerde de kullanılmaktadır.

Meyvelerini salkımlar şeklinde, pembe renkleriyle sergileyen fıstık ağacının verimi diğer benzer ürünlere göre daha fazla değildir fakat çok lezzetli ve besleyicidir.

Ağaç budama bakım durumuna göre 6 ila 9 m boylanır. Ürün yaşı 7, ömrü 50 yıldır. Soğuk isteği orta, aşıya uyumu iyidir. Biçimlendirme ve kapta yetiştirmeye uygun değildir.

Antep fıstığının dünya üzerinde iki gen merkezi bulunmaktadır;

• Yakın Doğu Gen Merkezi: Anadolu, Kafkasya, İran ve Türkmenistan
• Orta Asya Gen Merkezi: Hindistan’ın kuzeyi, Afganistan, Tacikistan, Pakistan

Ülkemiz Yakın Doğu gen merkezinde yer almaktadır ve Antep fıstığı yetiştiriciliği Türkiye’nin 56 iline yayılmıştır. Ancak üretimin %94’ünü Güneydoğu Anadolu Bölgesi oluşturmaktadır. Bu bölgemiz antepfıstığının gen merkezi ve ilk kez kültüre alınan yer olması yanında, sahip olduğu kendine özgü ekolojik özellikleri nedeniyle, bu meyve türünün başarılı bir şekilde yetişmesine ve yayılmasına öncülük etmiştir.

Ülkemizde Antep fıstığı ‘altın ağacı’ veya ‘yeşil altın’ olarak tanımlanır. Bunun en önemli sebebi iyi fiyat bulup üreticiye yüksek gelir getirmesidir. Ancak Antep fıstığının yeterince değerlendirilip üretim ve ihracatımızın istenilen seviyeye artırıldığı, tanıtım ve pazarlama organizasyonlarının sağlıklı bir şekilde işlediği söylenemez. Antep fıstığı yetiştiricisi iki önemli ülke olan İran ve ABD bu yönde önemli mesafeler almıştır.

Antep fıstığı her bakımdan kanaatkâr bir bitkidir. Kayalık, taşlık, meyil, besin elementlerince fakir topraklarda da ekonomik anlamda yetişip başka şekilde değerlendirilemeyen arazileri tarıma açmaktadır. Bunun yanında lezzetli, besin değeri yüksek ve besleyicidir. Ülkemize döviz, çiftçi ekonomisine katkı sağlamaktadır. Böylesi bir kültürümüzün geliştirilmesi, yetiştiriciliğinin iyileştirilmesi, verim ve kalitenin artırılması gerekmektedir.

Antep fıstığı ağacının genel görünüşü:

Antep Fıstığı Çeşitleri

Ülkemiz, Pistaci cinsine giren türlerin gen merkezidir. Bu nedenle Antep fıstığı ülkemizde büyük bir varyasyon göstermektedir. Farklı tip ve çeşitlerle yetiştiricilik yapıldığından, standart verim elde etmek zor olmaktadır.

Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen Antep fıstığı, ‘uzun’ çeşididir. Bunu Siirt, Kırmızı, Halebi ve Ohadi çeşitleri takip etmektedir. Uzun çeşidi lezzetli ve yeşil içli olmasına karşılık, meyve kalitesi ve verim yönüyle Siirt çeşidi ile rekabet edememektedir.

Çeşitlerin bazı özellikleri:

Antep fıstığı çeşitleri:
Tekin: Ülkemizin en kaliteli çeşidi olan Siirt’ten daha kaliteli bir çeşittir. Yaz mevsimi uzun ve sıcak olan Gaziantep benzeri yerlerde yetiştirilebilir.

Barak Yıldızı: Ülkemizde en erken olgunlaşan çeşittir. Koyu yeşil içlidir, Gaziantep’te ağustos ayının 1 veya 2’nci haftasında olgunlaşır. Yaz mevsimi kısa süren yayla kesimlerinde de yetiştirilebilir.

Kırmızı: Erken olgunlaşan (eylül başı) meyve kalitesi uzun çeşidine yakın çeşidimizdir. Uzun çeşidi kadar yaygın değildir. Gaziantep’ten biraz daha kısa yaz mevsimi olan yerlerde rahatlıkla yetişebilir.

Halebi: Orta mevsimde olgunlaşan (eylül ortası) meyve kalitesi “uzun” ve “ kırmızı” çeşidinden üstün olan bir çeşidimizdir. Ancak verimi, bu iki çeşitten daha düşüktür.

Uzun: Orta mevsimde olgunlaşan (eylül ortası), meyve kalitesi orta olan bir çeşidimizdir. Verimi Halebi ve “kırmızı” çeşitlerinden daha yüksektir.

Ohadi: Meyve kalitesi Siirt çeşidinden biraz daha iyi olmakla birlikte, verimi düşük, ağaç gelişimi zayıftır. Meyveleri Siirt çeşidi gibi geç (ekim başı) olgunlaşır.

Siirt: Sulu ve kuru koşullarda “uzun” çeşidinden %30 daha verimlidir. Aynı zamanda Siirt ve Ohadi çeşitleri “uzun”, “kırmızı” ve “Halebi” çeşitlerinden 3 yıl önce mahsule yatmaktadır.

Siirt çeşidi iyi bakım şartlarında bir yıl tam, bir yıl yarım olmak üzere hemen her yıl ürün vermektedir. Sulu koşullarda dönümden 262 kg kuru meyve alınabilmektedir. Siirt çeşidi özellikle taze olarak kavlatıldığı (dış kırımızı kabuğu soyulduğu) zaman meyve görünüşü daha çekici olmakta, çıtlama aralığı artmakta, dolayısıyla iç ve dış pazarlarda iyi fiyatla satılmaktadır.

İyi bir Antep fıstığı çeşidinin iç ve dış pazar isteklerine uygun, işlemeye elverişli, yüksek verimli ve kaliteli olması gerekir.

Antep Fıstığı Bitkisinin Genel İstekleri

Antep fıstığı yazları uzun, sıcak, kurak ve kışları nisbeten soğuk olan bölgelerde ekonomik olarak yetişebilmektedir. Toprak isteği yönünden çok toleranslı olmasına rağmen, kullanılan anacın türüne göre farklı istekleri vardır. Antep fıstığı yetiştiriciliğinde; bölgenin, sıcaklık, yağış ve toprak durumu iyice incelendikten sonra Antep fıstığı bahçesi tesis edilmelidir.

İklim İsteği
Sıcaklık: Antep fıstığının yetişme alanlarını belirleyen önemli faktörlerden birisi sıcaklıktır. Yaz aylarında meyvenin gelişmesi ve olgunlaşması için oldukça fazla ve uzun süre yüksek sıcaklık, kış aylarında ise belli bir süre düşük sıcaklığa ihtiyaç gösterir. Ancak kış soğuklarının -15°C ve daha fazla düşme ihtimalinin olduğu alanlarda meyve gözlerinde zararlanma olabilir.

Ülkemizde Antep fıstıkları mart sonu-nisan ayının başlarında uyanmakta, genellikle nisan ayının ilk yarısında çiçek açmaktadır. Bu dönemdeki düşük sıcaklıklar çiçeklere ve genç yapraklara büyük zarar verebilmektedir. Yeni bahçe tesis edilirken özellikle soğuk hava akımının olduğu yerlerde bahçe kurulmamalıdır.

Çiçeklenme periyodunda uzun süre devam eden serin ve yağışlı hava, erkek ağaçların çiçek tozlarının yayılmasını olumsuz etkilemektedir.

Nem: Hava nemi; çiçekleme periyodunda uzun süre devam eden serin ve yağışlı hava erkek ağaçların çiçek tozlarının yayılmasını olumsuz etkilemektedir.

Toprak nemi; Antep fıstığı karakter olarak kurak şartlarda yetişebilen bir üründür. Kökler toprakta, anacın türüne ve çeşidine bağlı olarak genellikle 5-6m derinliğe gidebilmektedir. Iyi bir verim için toprak neminin olması gereklidir.

Toprak İsteği
Antep fıstığı kuvvetli kök yapısı nedeniyle başka hiçbir bitkinin yetişemeyeceği sahalarda yaşayabilmekte, hatta ürün de verebilmektedir. Antep fıstığının bu özelliği, bazı yanlış düşüncelere yol açmaktadır. Halk arasında “Antep fıstığı, mutlaka kötü karakterli topraklara dikilir.” gibi yanlış bir anlayış vardır. Halbuki bütün meyve türlerinde olduğu gibi Antep fıstığı da nisbeten derin, süzek, tınlı ve kısmen kireçli toprakları sevmektedir. Dikilen fidanın çabuk gelişmesi, erken meyveye yatması, bol ve düzenli ürün verebilmesi için, toprak şartlarının istenilen nitelikte olması ve bakım işlerinin iyi yapılması gerekir. Antep fıstığı derin, kumlu-tınlı bünyede ve kısmen kireç ihtiva eden topraklarda iyi gelişmektedir.

Antep Fıstığı Üretimi

Antep fıstığı, ülkemizde üç şekilde çoğaltılmaktadır. Birincisi, doğada kendiliğinden yetişen ve kültür çeşitlerine anaç olabilecek Antep fıstığı, buttum, melengiç ve atlantik sakızı türlerinin yerinde aşılanması, ikincisi bu türlerin tohumlarının ekilmesiyle elde edilen çöğürlerin üretim bahçelerine dikilerek aşılanması, üçüncüsü ise tohumların tüplere ekilmesi ve aşılı tüplü fidanların doğrudan bahçeye dikilmesi suretiyle bahçe tesisidir.

Antep Fıstığı Çöğürü Üretimi

Çöğür üretiminde başarı elde etmek için tohum seçimi, toprak hazırlığı, tohum ekimi, ekilen tohumların korunması ve bakım işlerine dikkat edilmelidir.

Antep fıstığı çöğürü yetiştirmek amacıyla kullanılacak olan tohumların aynı yılın ürünleri olmasına özen gösterilmelidir. Tohumlukların selekte edilmiş, olgun tohumlar olmasına dikkat etmek gereklidir.

Kültür çeşitleri ve yabani türlerin tohumları kullanılmadan önce özellikle gelişme, açılma ve aşı tutma gibi özellikleri kontrol edilmelidir. Tohum elde etmek amacıyla kullanılacak olan tohumlar hasatta seçilir. Dış kabuğuyla iyice kurutulduktan sonra, ekim zamanına kadar rutubetsiz ve ambar zararlılarından arındırılmış bir yerde muhafaza edilmelidir.

Çöğür yetiştirilecek tarlanın toprağı, tavında işlenmeli ve iyi imar edilmiş olmalıdır. Aksi taktirde çimlenme oranı düşük olur.

Tohumların en uygun ekim zamanı, kasım ve aralık aylarıdır. Hava şartlarının elverişsiz olduğu dönemlerde bu süre şubat ayı sonuna kadar uzatılabilir.

Tohum ekiminde sıra arasının 50-55cm sıra üzerinin 5-6cm olmalıdır. Bu mesafeler çöğürlere yapılacak bakımı kolaylaştırır. Tohumlar ekildikten sonra tarlada olabilecek zararlılara (karga, tarla faresi, köstebek vb.) karşı korunmalıdır.

Tohumların çimlenmesi nisan ayının ilk haftasında başlar ve yağışlar iyi olursa çıkarlar, mayıs ayı sonuna kadar devam eder. Çıkışlardan sonra yapılacak ilk iş yabancı otların çapalanarak tamamen temizlenmesidir.

Söküm büyüklüğüne gelmiş çöğürler, sonbahar dikimi yapılacak yerler için sonbaharda, ilkbahar dikimi yapılacak yerler için ilkbaharda sökülürler. Sökülen çöğürler soğuktan ve sıcaktan korunacak şekilde muhafaza edilmelidir.

Antep Fıstığı Tüplü Fidanı Üretimi

Dış kabuğu alınan, suda ıslatılan ya da hormon uygulamasına tabi tutulan tohumlar, yaklaşık 10 cm kalınlığında içerisinde perlit bulunan köklendirme kasalarına konulur. Daha sonra bu kasalar ısıtmalı seraya konulup sık sık sulanır. Tohumlar çimlendikten sonra kazık kökün ucu hafifçe kesilerek, 20×50 cm ebatındaki tüplere şaşırtılır.

Fidan yetiştirme:

Tüplü yetiştiricilikte en önemli amaç, bitkinin hızla büyümesi ve erken aşıya gelmesidir. Çöğür gelişiminde tüp büyüklüğü de önemlidir.

Köklendirilen bitkiler, 20×50 cm ebatındaki tüplere şaşırtılır. Tüplerin üst kısımlarında 4-5 cm bir boşluğun olması, sulama için önemlidir. Havalandırmayı sağlamak ve su birikmesini önlemek için; tüplerin değişik yerlerinde 6-8 tane küçük delik açılmalıdır. Tüplere şaşırtma işi bittikten sonra su verilmelidir. Çöğürlerin bakımı zamanında yapılmalıdır. 10-15 günde bir su verilmeli, otlar temizlenmelidir. Iyi bakım yapılan çöğürler 1,5-2 yaşında aşı kalınlığına gelmekte ve aşılanarak aşılı tüplü fidan şeklinde üreticilere sunulmaktadır.

Antep Fıstığı Anaçlarının Aşıya Hazırlanması ve Aşılama Tekniği

Bir meyve tür veya çeşidinden alınan bir göz ya da kalemin, anaç üzerine yerleştirilmesine aşı, yapılan bu işlemede aşılama denir. Üzerine aşı yapılan anaç ağacın kök sistemini, aşılanan göz ya da kalem ise ağacın taç kısmını oluşturur.

Antep fıstığı anaçları, tek gövdeli ve çok gövdeli (ocak halinde) olarak iki kısımdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde aşı hazırlığı sonbaharda başlayıp mart ayı başına kadar devam eder. Bazı yerlerde budama, aşı işlemi ile beraber yapılmaktadır; bu da hatalıdır. Ağaca su yürümeden yani ilkbahardan önce budama işlemi mutlaka bitirilmelidir.

Budamada balta ve tahra kullanılmayıp el testeresi veya motorlu testere kullanılmalıdır. Bir kısım üretici, testerelerin ağacı yaktığını iddia ederek tahra kullanmayı önermektedir. Bunun gerçekle hiçbir ilgisi yoktur.

Ocak halindeki anaçların aşıya hazırlanmasında dikkat edilecek hususlar:

• Genellikle bir ocakta yirmi gövdecik bulunabilir. Budama mevsiminden önce ocak çevresindeki topraklar çapa ile temizlenerek gövdeciklerin çıkış yerleri ortaya çıkarılır.
• Bu gövdeciklerden, düzgün, pürüzsüz ve 2-4 cm çapında olabilenlerden 3-5 tanesi bırakılarak diğerleri testere ile ana gövdeyle birleştikleri yerden çıkarılır.
• Melengiç ağaçlarında aşılar çok yükseğe yapılmaz. Genel olarak aşı yeri topraktan 30-50 cm yukarıdadır. Budama döneminde, aşı yapılacak düzgün bir yer belirlenerek buraya kadar olan yan dallar gövdecikle kesiştiği yerden makas veya testere ile kesilir.
• Aşı yapılacak yerin üzerindeki dalların hepsini budama mevsiminde kesmek hatalıdır. Gövdecikte su hareketini ve böylece anacın daha iyi kabuk kaldırmasını sağlamak için her gövdecikte birkaç tane dal kalmalıdır. Aşı yapıldıktan sonra bu küçük dallardan sadece 1 tanesi bırakılıp diğerleri kesilmelidir.

Tek gövdeli anaçların aşıya hazırlanmasında dikkat edilecek hususlar:

• Ağacın taç genişliği ve gövde kalınlığı dikkate alınarak budama 1-3 yıl içerisinde tamamlanmalıdır.
• Gövdeden çıkan ana dallar budanmayıp ağacın büyüklüğüne göre ikinci veya üçüncü derecedeki dallar budanmalıdır.
• Kesilen her dalın ucunda mutlaka bir soluk dalı bırakılmalıdır; aksi halde o dal kuruyabilmektedir.
• Ağacın büyüklüğüne göre 1 ya da 3 dal hafif azaltılarak dalların ucundaki soluk dalına ek olarak ağacın soluk dalı olarak bırakılmalıdır.
• Budanan ağaçların dallarından ilkbaharda, fazla miktarda taze sürgünler çıkar. Bu sürgünlerden, dalın kalınlığına göre 2-4 tanesi; çepeçevre dalı saracak şekilde bırakılarak diğerleri mayıs ayında temizlenmelidir. Böylece bu sürgünlerin gelişimi artar ve daha kısa zamanda aşıya gelir. Eğer bu sürgünlerin hepsi de dalın ucunda bırakılıp diğer kısmında hiç bırakılmazsa, dalın o yönünde kuruluk olacaktır.

Ayıklama yapılınca sürgünlerin bazıları o yıl aşıya gelebilir ama ertesi yılda hemen hemen tümü aşıya hazırdır. Aşılamada, ağacın taç genişliğine göre aşı sayısı değişir. Aşı sayısının azaltmayıp aşı yapılmak üzere bırakılan her sürgüne bir aşı yapılmalıdır.

Antep Fıstığı Aşılama Tekniği

Antep fıstığı aşılarında kalem aşısı kullanılmayıp göz aşıları kullanılmaktadır. Aşı ile ilgili yapılan çalışmalarda; mart ayında tomurcukların kabarmaya başlamasından yapraklanmaya kadar olan devrede yongalı göz aşısının, haziran ayında ise sürgün göz aşısının iyi netice verdiği tespit edilmiştir.

T aşısının yapılış şekli:

Aşı kalemi alınırken dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Aşı kalemi pişkinleşmiş olmalı ve üzerinde meyve gözü bulunmamalıdır.
• Ağacın yan dallarının ucunda bulunan sürgünler aşı kalemi olarak alınmaz. Bu dallarda bulunan sürgünler, ağacın gelişimini ve gelecek yıllarda, ürün verecek olan yeni dalların oluşumunu sağlayacaklardır. Bu nedenle, aşı kalemleri gövdeye yakın olan yıllık sürgünlerden kesilmelidir.
• Uyur gözlerin uyanmasıyla doğrudan gövdeden çıkan sürgünler obur dallardır. Bunların gözleri olgunlaştığında aşı kalemi olarak kullanılmaz.
• Aşı kalemi alınacak damızlık ağaçlar, verimli ve iyi çeşitlerden olmalıdır. Sürgün göz aşısı için kullanılacak aşı kalemleri günün serin saatlerinde kesilmeli ve hemen yaprak sapının 1-1.5 cm’si kalem üzerinde kalacak şekilde yaprak ayaları kesilmelidir. Uzak mesafelere gönderilen aşı kalemlerinin iki ucu ılık parafine batırılıp ambalajlanmalıdır. Antep fıstığı anaçlarına göz aşısı yaparken dikkat edilecek en önemli nokta aşı bıçağının anacın odun kısmına değdirilmemesidir; aksi halde reçine çıkar ve o aşı tutmaz.
• Aşı yaparken önce (T) çizilir.
• Sonra aşı kaleminden aşı gözü çıkarılır (Altı sivri üstü düz olacak şekilde).
• Aşı gözünde büyüme konisi (öz) nin bulunmasına dikkat edilmelidir. Büyüme konisine sahip aşı gözü anaçta çizilen (T) ye yerleştirilir.
• Hafif ıslatılmış rafya veya plastik bağla sıkıca bağlanır.
• Daha sonra 30-40 cm’lik bir tırnak bırakılır. Bu tırnağın ucunda soluk dalı denilen küçük bir yan sürgün bulunmalıdır.

Aşının tutup tutmadığı 10-15 gün sonra belli olur. Göz irileşmiş, kabarmış, kabuk rengi parlak ve yaprak sapı dokunulunca düşüyorsa o aşı tutmuştur. Göz buruşmuş kahverengileşmiş ve yaprak sapı kuruyup yerinde duruyorsa o aşı tutmamıştır. Mevsim elverişli ise tutmayan aşıların alt kısmında ve değişik yöneyden yenileme aşısı yapılmalıdır.

Antep Fıstığı ve Aşı Sonrası Bakım

• Aşılamadan 20-25 gün sonra aşı bağı çözmeden gevşetilmeli,
• Aşı sürgünleri 20-25 cm’yi bulunca sökülüp anaca yatık (w) sekiz biçiminde bağlanmalı,
• Aşı yerinin altından çıkan sürgünlerin tamamı aşı yeri üzerindekiler de kısmen temizlenmeli,
• Aşı sürgün kalınlığının anaç kalınlığına yaklaştığı sonbaharda tırnakların kesilmesi gerekmektedir.

Antep Fıstığı Bahçesi Tesisi

Antep Fıstığı Bahçesi Yerinin Seçimi

Antep fıstığı bahçesi tesis edilecek yerlerde kış dinlenme periyodu boyunca +7 °C’nin altında geçen süre, ilkbahar geç donları, ilkbahar yağışları (tozlanma için önemli) ve yaz sıcaklık toplamı isteği dikkate alınarak anaç ve çeşit seçimi yapılmalıdır. Ayrıca ilkbahar geç donu tehlikesi olan yerlerde, don cebi oluşturan alanlar ve vadi tabanlarında bahçe tesisi yapılmamalıdır. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde mutlaka drenaj yapılmalıdır.

Uygun olmayan toprak koşullarında verim ve kalite düşük olmaktadır. Bu nedenle taban arazilerinde ve sulanan koşullarda, uygun anaç, iyi çeşit ve uygun erkek çeşitlerle yetiştiricilik önem kazanmaktadır.

Antep fıstığı yetiştiriciliğinde anaç olarak; pistacia vera (Antep fıstığı çöğürü), pistacia khinjuk (buttum) ve pistacia atlantica (atlantik sakızı) kullanılmaktadır.

Antep fıstığı Bahçesi Tesis Çeşitleri

Antep fıstığı bahçesi 4 şekilde kurulabilir:

• Doğrudan tohum ekimiyle
• Çöğür dikimiyle
• Aşılı tüplü fidan dikimiyle
• Yabanilerin yerinde aşılanmasıyla

Doğrudan Tohum Ekimiyle Bahçe Tesisi
Bahçe kurulacak alanda, ağaç yerleri işaretlendikten sonra çukurlar açılıp bu çukurlara kullanılmak istenen anacın tohumları sonbaharda ekilir. Her çukura en az 3 tane tohum ekilir. Ertesi yıl bunlardan en iyi gelişen bırakılarak diğerleri sökülür. Bu sistemde çöğür kendiliğinden geliştiğinden, kök sistemi bozulmamaktadır. Bunlar kıraç ve kurak koşullara karşı dirençli olmaktadır. Çöğürlerin gelişme durumuna göre dördüncü yıldan sonra aşılama yapılabilir.

Çöğür Dikimiyle Bahçe Tesisi
Bahçede ağaç yerleri işaretlenip buralarda çukurlar açıldıktan sonra çöğür dikimi yapılır. Bunlar yaz aylarında en az iki kez sulanmalıdır. Çöğürlerin tutma oranının düşük olmasından ve geç aşıya gelmesinden dolayı tavsiye edilen bir dikim şekli değildir.

Tüplü Fidan Dikimiyle Bahçe Tesisi
Aşılı ya da aşısız tüplü fidanla bahçe tesisinde fidanların kökleri zedelenmediği için bunlar arazide daha iyi tutmaktadır. Aşısız tüplü fidanlar dikimden 2-3 yıl sonra aşılanabilmekte, aşılı fidanlar ise aşılanan çeşide bağlı olarak sulu koşullarda 4-5 yılda verime yatabilmektedir.

Yabanilerin Yerinde Aşılanmasıyla Bahçe Tesisi
Ülkemizin değişik bölgelerinde; buttum, melengiç, Atlantik sakızı ve Filistin sakızı gibi yabani Antep fıstığı türleri bol miktarda bulunmaktadır. Bunların aşılanmasıyla Antep fıstığı bahçeleri oluşturulabilmektedir. Yabani ağaçtan, aşılamadan 3 yıl sonra verim alınabilmektedir.

Antep Fıstığı Dikim Şekilleri

Sık Dikim
Sulanan koşullarda birim alandan fazla ürün almanın yollarından birisi sık dikimle yetiştiricilik yapmaktır. Bu amaçla 5-6 m sıra arası mesafede ve 1,2,3 veya 4 m sıra üzeri mesafelerde dikim yapılır. Sıra üzeri 1 veya 2 m bırakıldığında 13-15 yıl içerisinde sıra üzeri kapanabilmektedir. Bu durumda sıra üzerindeki bitkilerin bazıları sökülebilir.

Gerek birim alandan fazla ürün alınması, gerekse bitkilerin fazla büyümemesi nedeniyle bakım ve hasat işlerinin kolay olması itibariyle iyi bir dikim sistemi olarak değerlendirilebilir.

Kuru Koşullarda Dikim
Kuru koşullarda dikim aralıkları geniş tutulmalıdır. Dikim aralıkları kullanılan anaca göre 6-10 m arasında değişmektedir. Bu sistemde genellikle kültür Antep fıstığı anaç olarak kullanılmakta olup 8×8 m mesafelerde dikilmektedir.

Antep Fıstığı Dikim İşlemi

Antep fıstığında dikim, sonbahar veya ilkbaharda yapılabilir. Ancak kışları çok sert geçmeyen yerlerde sonbahar dikimi tercih edilmelidir. Çünkü sonbahar dikiminde bitkilerin arazide tutma şansı artmaktadır. Kullanılacak anaca göre sıra arası ve sıra üzeri mesafeler belirlenip arazide bitki yerleri işaretlendikten sonra 40-50 cm genişliğinde 60-80 cm derinliğinde çukurlar açılır. Bu çukurların dibine 1-2 kürek yanmış ahır gübresiyle karıştırılmış yüzey toprağı atılır. Aşılı fidan dikiminde aşı yerinin toprak yüzeyinde kalması gerekmektedir. Aşı yeri toprak altında kalmamalıdır.

Çöğürün derin dikilmesinin sakıncası yoktur. Dikimden sonra can suyu mutlaka verilmelidir. Dikimle birlikte düzgün gövde ve taç oluşumu için bitkilerin dibine herek (kazık) dikilmelidir. Dikim yapılırken 10 veya 12 dişi ağaca bir erkek ağaç gelecek şekilde ayarlama yapılmalıdır. Erkek ağaçların bahçe içerisindeki yerleri belirlenirken, o yörenin ilkbahardaki hâkim rüzgar yönü de göz önünde bulundurulmalıdır.

Antep fıstığının yenilen kısımları tohumları olduğundan yetiştiricilikte amaç bol ve tohumlu meyve elde etmektir. Bundan dolayı tozlanma ve döllenme çok önemlidir. Dişi ve erkek çiçeklerin ayrı ağaçlarda olması tozlanma ile döllenmede problemler oluşabilmektedir. Antep fıstığı bahçelerinde mutlaka çeşide uygun tozlayıcı bulundurulmalıdır.

Antep fıstığı araştırma enstitüsünde yapılan çalışmayla standart çeşitler için erkek tipler belirlenmiştir. Bu çalışma sonucunda; Uzun, Halebi ve Barak yıldızı çeşitleri için Uygur erkeği, Siirt, Kırmızı ve Tekin çeşitleri için Atlı ve Öztürk erkeği, Ohadi çeşidi için de Kaşka Erkeği tozlayıcı olarak uygun görülmüştür.

Yağmurların kesilmesinden sonra fidanların etrafındaki otları temizlemek amacıyla çapa yapılır. Diğer kısımlar sürülür. Dikimin ilk yılında yaz aylarında, çöğürlere 20 gün arayla su verilmesi iyi bir gelişim için çok yararlıdır.

Tüplü Antep fıstığı fidanı dikilişi:

---