Durağı: Dügah perdesidir.
Seyri: İnicidir.
Arazbar Makamı Dizisi: Neva perdesi üzerindeki Beyati makamı dizisine, Çargah perdesinde Rast beşlisinin ve yerinde Beyati makamı dizisine, Çargah perdesinde Rast beşlisinin ve yerinde Beyati dizisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.
Arazbar Makamı Dizisi:
Güçlüsü: Arazbar makamı inici olduğu için seyre önce Neva perdesindeki Beyati dizisiyle başlayacaktır. Bu sebeple birinci mertebe güçlü Gerdaniye perdesidir. Üzerinde Buselik çeşnisiyle yarım karar yapılır. İkinci mertebe güçlü Neva perdesidir. Üzerinde Uşşak çeşnisiyle asma karar yapılır. Bu perde Nevadaki Beyati dizisinin karar perdesi olması bakımından da önemlidir.
Asma Karar Perdeleri: Seyre Neva perdesindeki Beyati dizisiyle başlanacaktır. Dolayısiyle Neva perdesindeki Beyati dizisinin asma kararları önce düşünülmelidir. Yerindeki Beyati makamını incelerken Acem perdesini, yani 6.dereceyi sık sık gösterdiğini görmüştük. Şimdi Neva perdesindeki Beyati dizisinde Acem perdesinde mukabil olan 6.derece Sünbüle perdesidir. İşte bu Sünbüle perdesi giriş seyrindeki Nevada Beyati dizisinde (Acem perdesi gibi) sık sık gösterilir.
Yine yerindeki Beyati dizisinde Neva perdesinde, yani 4.derece üzerinde Hicaz, Çargah perdesinde yani 3.derece üzerinde Nikriz çeşnislerinin gösterildiğini biliyoruz. Şimdi Neva perdesindeki Beyati dizisinde Neva, yani 4.dereceye Gerdaniye perdesi rastlar ve üzerinde bazen Hicaz çeşnili asma karar yapılır. Yerindeki Beyati dizisinin Çargah, yani 3.derecesine Neva perdesindeki Beyati dizisinin Acem perdesi tesadüf eder ki, üzerinde Nikriz çeşnisiyle asma karar yapılır.
Arazbar Makamı Asma Karar:
Bunlardan başka Çargah perdesinde Rast çeşnisiyle asma karar yapılır ki, bu da hem makamın yapısında vardır; hemde Neva perdesindeki Uşşak dörtlüsünün bir sonucudur. Ayrıca yerindeki Beyati dizisine geçilince de aynı Beyati makamında olan Nevada Hicaz, Çargahda Nikriz çeşnili asma kararlar yapılır. Segah perdesinde de asma karar yapılır.
Özetlersek:
1-Gerdaniyede Buselik (Güçlüde yarım karar)
2-Gerdaniyede Hicaz
3-Acemde Nikriz
4-Nevada Uşşak (Neva perdesinde Beyati dizisinin bitişi)
5-Nevada Hicaz (Yerindeki Beyati gereği)
6-Çargahda Nikriz ( Yerindeki Beyati gereği)
7-Çargahda Rast (Arazbar makamı gereği)
8-Segahda Segah veya Eksik Ferahnak asma kararları yapılabilir.
Donanımı: Si ve mi için koma bemolü donanıma yazılır ve gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.
Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Yerinde Beyati dizisi: Dügah, Segah, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem, Gerdaniye, Muhayyer. Nevada Beyati dizisi: Neva, Dik Hisar, Acem, Gerdaniye, Muhayyer, Sünbüle, Tiz Çargah, Tiz Neva. Gerdaniyede Hicaz dizisi: Gerdaniye, Şehnaz, Tiz Segah, Tiz Çargah. Nevada Hicaz dizisi: Neva, Hisar, Eviç, Gerdaniyedir.
Yedeni: 2.çizgideki sol Rast perdesidir.
Genişlemesi: Arazbar makamı yapısı gereği geniş bir seyir alanına sahip olduğu için, ayrıca genişletilmemiştir.
Seyir: Seyre Neva perdesindeki Beyati dizisiyle başlanacağına göre, Gerdaniye perdesi civarından veyahut Gerdaniye perdesinde seyre başlanır. Bu perdenin iki tarafındaki çeşnilerde karışık gezinildikten sonra, güçlü Gerdaniye perdesinde Buselik çeşnisiyle yarım karar yapılır. Sonra Neva perdesi üzerindeki Beyati dizisi, bütün özellik ve asma kararlarıyla gösterilip, ikinci mertebe güçlü olan Neva perdesinde Uşşak çeşnisiyle asma karar yapılıp Neva perdesindeki Beyati dizisi bitirilir (Neva perdesindeki Beyati dizisinde istenirse 4.derece olan Gerdaniye perdesinde Hicaz ve 3.derece olan Acem perdesinde Nikriz çeşnileri gösterilebilir).
Neva perdesindeki Beyati dizisinden sonra, Çargah perdesine düşülüp Çargah perdesindeki Rast çeşnisi de gösterilerek, yerinde Beyati dizisine geçilir. Bu dizinin de bütün özellikleri ve asma kararları gösterilerek Dügah perdesinde Uşşak çeşnisiyle tam karar yapılır.
Not: Bu makamın icrasından sonra yerinde Buselik beşlisi ile karar verilirse Arazbar Buselik makamı meydana gelir.
Arazbar Makamı’na Örnek Bir Eser:
Lütfen yorum bırakın.