Avokado Üretimi | Meyve Yetiştirme

Avokado Yetiştiriciliği

Avokado Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Avokado ismi İspanyolca’dan (aquacate veya ahuacate) türemiş ve genelikle “Amerikan armudu” olarak da adlandırılmaktadır. Avokado (Persea Americana Mill.), Meksika’nın merkez ve doğusunda bulunan dağlık alanlardan başlayarak Guatemela ile Orta Amerika’nın Pasifik sahilleri boyunca geniş coğrafi alana yayılan polimorfik (çok farklı görünüşte) bir ağaç türüdür.

Avokado bitkisi:

Amerika kıtasının keşfinden sonra avokadonun besinsel değerinin bilinmesiyle birlikte, Amerikalı koloniler iklimsel olarak yetiştirilmesine uygun olan sömürgelere dağıtımına ve 1911 yılında ticari anlamda yetiştiriciliğine başlandı.

Bilimsel Sınıflandırması:

• Alem :Plantae
• Bölüm :Magnoliophyta
• Sınıf :Magnoliopsida
• Takım :Laurales
• Familya :Lauraceae
• Cins :Persea
• Tür :P. americana
• Türkçe adı :Avakado, Amerikan Armudu

Avokado, dünyada birkaç ülkede son derece birbirinden farklı özellik taşıyan çevrelerde, önemli ticari tarımsal ürün olarak yetiştirilmektedir. Dünya genelinde avokado, geniş bir sıcaklık dağılımında yetiştirilmekte, subtropikal ve tropikal çeşitler için farklı sıcaklık istekleri bulunmaktadır. Avokadonun yetiştiriciliğinin yapılabildiği iklimsel sınır noktaları, İsrail ve Güney Kaliforniya’da bulunan hemen hemen çöl koşullarından başlamakta, Meksika’nın tropikal yüksek dağlık alanları ile Güney Afrika ve Avustralya’nın bazı serin-sisli kuşaklarındaki alanlara kadar devam etmektedir.

Ülkemizde ise avokadonun ticari yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması amacıyla 1970’li yılların başında FAO aracılığıyla Kaliforniya’dan ‘Fuerte’, ‘Hass’, ‘Bacon’ ve ‘Zutano’ olmak üzere 4 önemli çeşit getirtilmiştir. Bu çeşitler Antalya, Dalaman-Muğla, Alata-Mersin, Adana ve İskenderun-Hatay ekolojik koşullarında denemeye alınmıştır.

Antalya ve Alanya koşullarında 1969-1983 yılları arasında yapılan denemede; ‘Fuerte’, ‘Hass’, ‘Bacon’ ve ‘Zutano’ çeşitlerinin bölgeye adapte olabildikleri sonucu elde edilmiştir. Bu türlerin yetiştiriciliğinde, Türkiye’nin Akdeniz sahil kuşağındaki bazı alanların oldukça uygun olduğu belirtilmiştir.

Avokado yetiştiriciliği için Türkiye’nin Akdeniz sahil kuşağındaki bazı alanların oldukça uygun olduğu belirtilmiş ve ürünün üretimi hızla yayılmaya başlanmıştır. Türkiye’deki avokado üretiminin yaklaşık % 60-65’i Antalya’da, % 30-35’i Mersin’de ve % 2-5’i diğer illerde (Muğla ve Hatay) üretilmektedir. Antalya’daki toplam üretimin yaklaşık % 60’ı Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde yapılmaktadır.

Avokado meyvesi, yağ içeriği, kg başına kalori ve protein bakımından bir çok meyve türüne göre üstünlük gösterir. Yapısında % 1-2 protein, % 10-17 yağ, % 1.5-2.0 toplam şeker ve % 80 su bulunur. Yağ oranı yüksek olmasına rağmen daha çok doymamış tekli oleik yağ asitleri içerdiği için hazmı kolay ve kandaki kolesterol seviyesini düşürücü bir etkiye sahiptir. Ayrıca içeriğinde 11 değişik vitamin ve 14 değişik mineral madde (demir, kalsiyum, magnezyum, fosfor, potasyum, çinko gibi) bulunmaktadır. Doğal olarak yetiştiği yerlerde yerli halkın önemli bir besin kaynağını oluşturmakta ve “fakirin tereyağı” olarak isimlendirilmektedir.

Avokado Bitkisinin Morfolojik Özellikleri

Avokado genellikle yayvan, bazen dikine gelişen her dem yeşil 6-20 metre yükseklikte bir ağaçtır. Gevrek yapıda olup şiddetli rüzgârlara karşı hassastır.

Avokado bitkisinin genel görünüşü:

Çarpık dallanan bir gövde yapısı vardır. Ağaç gövdesinde; kaba ve uzunlamasına yarıkların bulunduğu, etli bir kabukla örtülü olup, bol yapraklı bir taca sahiptir. Yapraklar koyu yeşil renkte olup, oval, eliptik, ve mızrağımsı şekillerdedir. Genç sürgünler bakırımsı kırmızı renktedir. Yaprak uzunlukları 7,5-37,5 cm arasında değişmektedir. Olgunlaşmamış yaprakların rengi açık yeşildir. Meksika soyunun yaprakları anason kokuludur.

Avokado bitkisinde dal ve yaprak yapısı:

Çiçekler küçük, yeşil ve sarımtıraktır. Çiçekler salkım uçlarında bulunur. Taç ve çanak yapraklar arasında genellikle farklılık yoktur. Çanak yaprağa benzer yapılar, gerçek çiçek örtüsüdür. 12 adet erkek organ 2 halkada sıralanmıştır. İç halkadakilerden 3’ü kısır olup staminod adını alırlar. Başçıklar 4 bölmelidir. Soğan şeklinde bir yumurtalık, silindirik ve kıllı dişicik borusu ve basit dişicik tepesi dişi organın kısımlarıdır. İç halkadaki erkek organların iplikçiklerinin dip kısmında ve her iki yanında birer tane balözü kesesi bulunur.

Avokado bitkisinde çiçek ve meyve yapısı:

Çiçeklenme çeşitlere göre sonbahardan yaz başlangıcına kadar sürmektedir. Tam açılmış bir avokado çiçeği 1cm genişliğinde 6-7 mm uzunluğundadır. Meyveler çiçeklenmeden 10-18 ay sonra olgunlaşmaktadır.

Avokado meyveleri değişik şekil, renk ve büyüklüktedir. Meyve iriliği 200-600 g arasında değişir. Meyveler yuvarlak, oval veya armut şeklinde olabilir. Kabuk rengi hafif sarımtırak yeşilden koyu yeşile, kahverengi kestane renginden, erguvani siyaha kadar değişir. Kabuk yüzeyi düz veya pürüzlü olabilir. Meyve eti açık sarı-krem renginde olup kabuğa doğru yeşilimsidir.

Kabuk kalınlığı 0,8-6 mm’dir. Çekirdekle kabuk arasındaki etin açık sarı rengi, kabuk yakınlarında yeşilimsi olur. Meyve eti yüksek yağ içerir (% 7-25). Her meyvede tek bir çekirdek bulunur. Çekirdek büyüklüğü çeşitlere göre değişkenlik gösterir. Şekilleri; yuvarlak, yumurtamsı, konik veya silindiriktir. İki kotiledonludur. Çekirdek kabuğunun rengi, açık kahverenginin tonlarıdır. Çekirdek eti; beyaz, sarımsı veya yeşilimsi beyaz renktedir. Çekirdek yüzeyi düz veya pürüzlüdür.

Avokado çeşitlere göre meyve şekil ve renkleri:

Avokado Bitkisinde Döllenme Biyolojisi
Avokado meyvesinin oluşması için, çiçeğin açılma döneminde dişicik tepesine başka bir çiçekten çiçek tozunun taşınması gerekmektedir. Dolayısıyla avokadoda çiçek tozu taşınması ve tozlanması böceklerle (arı veya uçan diğer böcekler) olmaktadır.

Avokado bahçesi tesis edilirken dikkat edilecek en önemli unsurlardan biri çeşittir. Çeşit seçimi meyve tutumu için çok önemlidir. Çünkü avokado bahçesinden en yüksek verimi almak için çiçekleri karşılıklı olarak birbirini tozlayacak çeşitlerin birlikte bulunması gereklidir. Avokadonun çiçek yapısı diğer meyve türlerinden farklılıklar göstermektedir.

Avokado bitkisinde çiçek ve meyve yapısı:

Avokadonun çiçeği hem dişi, hem de erkek organlara sahiptir (hermafrodit). Fakat bu organlar aynı anda aktif durumda değildir (dikogami). Her çiçek ilk açıldığında sadece dişi organları aktif olup erkek organlar aktif değildir ve çiçek tozu yaymazlar. Bu nedenle bir çiçeğin dişiçik tepesi başka avokado çiçeklerinden gelen çiçek tozlarını kabul ederler ve bu döneme çiçeğin dişi safhası denmektedir. Çiçek bu dişi dönemde sadece 1-2 saat açık kalmakta ve bu süre içinde çiçek tozlarını kabul etmektedir. Daha sonra kapanmakta ve günün geri kalan kısmında kapalı olarak kalmaktadır.

Ertesi gün aynı çiçek tekrar açılmakta ve çiçeğin dişiçik tepesi artık çiçek tozu kabul etmemektedir. Erkek organlar aktif ve çiçek tozu yaymaktadırlar. Bu döneme çiçeğin erkek safhası denmekte ve çiçek tozları ağaçta bulunan ve dişi dönemde olan diğer çiçeklerin dişi organını tozlamaktadır. Bu durumu şematik olarak gösterirsek;

‘A’ ve ‘B’ tipi çeşitlerin çiçek açmaları:

‘A’ ve ‘B’ tipi çeşitlerin karşılıklı olarak birbirini tozlanmaları:

Özetle her çiçek ilk açıldığında dişi dönemdedir ve bir gün sonra da erkek dönemdedir. Avokadolarda çeşitlere göre değişen iki tip çiçek vardır. Bunlara A tipi ve B tipi çiçek denmektedir. A tipi çiçekler, ilk günün sabahı dişi ve ikinci gün öğleden sonra erkek dönemdedir. B tipi çiçekler ise öğleden sonra dişi ve ertesi sabah erkek dönemdedir. Böylece bu iki çiçek tipi tozlanma bakımından birbirini tamamlamaktadır. Avokadonun A tipi ve B tipi çiçeğe sahip olması yabancı tozlanma imkânı sağlamıştır. Ancak gün boyunca her iki dönemde olan (A ve B) yüzlerce çiçek açılmasıyla aşağıdaki gibi tozlanma ve döllenme olmaktadır.

Aynı ağaç üzerinde erkek ve dişi çiçek dönemlerinin örtüşmesi ve tozlanmanın olabilmesi için gerekli olan arı faaliyeti:

Ortalama hava sıcaklığı, 21 C°’nin üstünde olduğu sürece iki çiçeklenme tipi saat olarak beklenen zamanda ortaya çıkmaktadır. Hava sıcaklığı düşükse günlük açılmalar gecikir ve düzensiz olur. Bu nedenle, tek ağaç aynı anda hem dişi, hem de erkek dönemlerdeki çiçeklere sahip olabilmektedir. Bu durum, tek çeşidin nasıl meyve tuttuğunu açıklamakta olup avokado yetiştiriciliği yönünden uygun değildir. Ortalama sıcaklık 21 °C’nin altına düştüğünde, çiçeğin organları pek iyi çalışmamakta ve 15,5 °C’nin altına düştüğünde ise meyve tutumu olmamaktadır.

Avokadonun döllenme biyolojisine ilişkin önemli noktalar söyle özetlenebilir:

• Avokado çiçekleri iki dönemli (erkek ve dişi) eşeysel açılma gösterirler. Gün içinde açılma dönemleri birbirine zıt olanlar, A ve B tipi olarak sınıflandırılırlar.
• Sıcaklık, yağmur, nemlilik, bulutluluk, rüzgâr gibi iklim koşulları çiçeklenmeyi ve arı faaliyetini etkiler.
• Çiçeklenme döneminde çiçek tozu, dişicik tepesine uygun zamanda ulaşmalıdır.
• Bazı çeşitlerde; çiçek tozunun yayılması ve dişi organın kabul edici dönemleri birbiriyle örtüştüğünde, yabancı tozlanma olmaksızın meyve tutmaktadır.
• Avokadonun tozlanması için mutlaka böcek (arı) faaliyeti gerekmektedir.
• Bazı çeşitlerde (fuerte), yabancı tozlanmayla birlikte kapalı tozlanmaya göre daha fazla meyve alınmaktadır.
• Bahçe içerisinde karışık halde bulunan A ve B tipi çeşitler, üretimin artmasına yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte; aynı çiçek tipine sahip olan çeşitlerin açılma dönemlerindeki farklılığından dolayı birbirini tozlayabildikleri saptanmıştır. Örneğin; zutano çeşidi, fuerte çeşidiyle aynı B tipine dahil olmakla beraber fuerte için tozlayıcı olarak kullanılabilmektedir.

Avokado Çeşitleri

Ülkemizde avokado yetiştiriciliği konusunda yapılan adaptasyon çalışmalarına 1970’li yıllarda FAO aracılığıyla ‘Bacon’, ‘Fuerte’, ‘Hass’ ve ‘Zutano’ çeşitlerinin getirtilmesiyle başlanmıştır.

Avokado çeşitlerinin ülkemiz ekolojik koşullarına adaptasyonu konusunda en kapsamlı çalışma, Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (BATEM) 1989— 2004 yılları arasında yapılmıştır. Bu çalışmada; toplam 42 çeşidin meyve özellikleri, iklimden etkilenme durumları, çiçeklenme ve verim durumları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Aşağıda özellikleri belirtilen çeşitlerin yetiştiriciliğinin yapılabileceği tavsiye edilmiştir.

Bacon, Avokado Çeşidi
Ağacı, yüksek boylu ve dikine gelişmektedir. Yaprakları ezildiğinde anason kokusu ortaya çıkmaktadır. Bacon çeşidinin soğuğa toleransı çok iyidir.

Bacon avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Fidanlar araziye dikildikten sonra, 3-5 yaşları arasında meyve vermeye başlamaktadır. Ürün vermesi tutarlı, erken gelişen ve soğuk bölgelerde ‘Fuerte’ çeşidinden daha yüksek meyve verimi olan bir çeşittir. ‘B’ tipi çiçek yapısına sahiptir. Hass çeşidinin tozlanmasında kullanılabilecek bir çeşittir. Genellikle çiçeklenme periyodu, mart ayının ilk haftası başlamakta ve mayıs ayının ilk haftası son bulmaktadır.

Bacon çeşidinin meyve ağırlığının 170-510 g arasında değiştiği bilinmekle birlikte, ülkemizde Serik-Antalya koşullarında ortalama 250-260 g meyve ağırlığına ulaşılmıştır. Çekirdek orta büyüklüktedir. Meyve etinde, yağ içeriği % 15-16 ve kuru madde içeriği %25-26 arasında olan lezzetli bir çeşittir. Meyve hasadı, kasım başı-ocak ortası olarak saptanmakla birlikte optimum hasat zamanı kasım-aralık ayları arasında olmaktadır. Taşımaya uygunluğu iyi olan bir çeşittir.

Bacon avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Hass, Avokado Çeşidi
Düşük sıcaklıklara çok hassastır. Ağacı yayılan bir yapıda gelişme göstermekte ve orta büyüklüktedir. Tek ağaç olarak periyodisiteye eğilimli ise de, bahçe halinde meyve tutumu kararlı olmakta ve dikildikten 3-4 yıl sonra meyve vermeye başlamaktadır. Çiçek yapısı ‘A’ tipidir. Genellikle, çiçeklenme mart ortasında başlamakta ve mayıs aylarının son haftasında son bulmaktadır. Hass çeşidinin tozlanmasında, ‘Bacon’ çeşidi dölleyici olarak kullanılabilmektedir.

Hass avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Genellikle meyve, yumurtamsı şeklinde ve ağırlığı 140-400 g arasında değişmektedir. Serik-Antalya koşullarında, ortalama meyve ağırlığı 160-180 g olarak saptanmıştır. Lifsiz, çekirdek küçük ve tohum yatağına sıkıca bağlıdır. Meyve etinde, yağ içeriği % 15-17 ve kuru madde içeriği % 27-29 arasında değişmektedir.

Meyve hasadı, kasım ortasında başlayabilmesine rağmen en uygun şubat-haziran ayları arasında olmaktadır. Serin iklimlerde ağaç üzerinde yaz ortasına kadar kalabilmekle birlikte, çok fazla geç hasat edilirse unlu ve bozuk bir tatta olabilmektedir. Taşıma ve depolanmaya uygunluğu birçok çeşitten daha iyidir. Dünya’nın birçok ülkesinde ana çeşit olarak üretilmektedir.

Hass avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Fuerte, Avokado Çeşidi
Yaprakları ezildiğinde anason kokusu açığa çıkmaktadır. ‘Fuerte’ çeşidi, soğuklara orta derece dayanıklıdır. Fidanlar araziye dikimden 4-7 yıl sonra, meyve vermeye başlamaktadır. Çiçek yapısı ‘B’ tipidir. Aynı çiçeklenme tipine sahip olan farklı çeşitlerin, çiçeklerinin açılma zamanlarındaki farklılıklardan dolayı birbirini tozlayabildikleri saptanmıştır. Bu nedenle tozlayıcı çeşitleri, ‘Zutano’, ‘Hass’, ‘Rincon’, ‘Jalna’ ve ‘Bacon’ olabilmektedir. Çiçeklenme mart ve mayıs aylarının ilk haftaları arasında meydana gelmektedir. ‘Fuerte’ çeşidi periyodisiteye eğilimlidir.

Genellikle meyve ağırlığı 170-500 g arasında olduğunu bilinmektedir. Serik-Antalya koşullarında, ortalama meyve ağırlığı 250-300 g olarak saptanmıştır.

Fuerte avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Tohum orta büyüklüktedir. Meyve etinde, yağ içeriği % 19-20 ve kuru madde içeriği % 29-30 arasında meydana gelmektedir. Meyve hasadı, kasım-nisan ayları arasında yapılabilmektedir. Ağaç üzerinde depolanması iyi olmakla birlikte, olgun meyvenin ‘raf ömrü’ kısadır. Meyvesi hasat olumuna geldikten sonra ağaç üzerinde 5-6 aya kadar kalabilmektedir.

Fuerte avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Zutano, Avokado Çeşidi
Ağacı uzun boylu ve dikine gelişmektedir. Zutano çeşidi soğuğa dayanıklıdır. Çiçek yapısı ‘B’ tipidir. ‘Hass’ çeşidinin başarılı bir tozlayıcısıdır. Ayrıca ‘Fuerte’ çeşidini de tozlayabilmektedir. Çiçeklenme şubat ayının ortasında başlamakta ve mayıs ayının ortasına kadar devam etmektedir.

Zutano avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Fidanlar araziye dikildikten sonra, 2-3 yaşları arasında meyve vermeye başlamaktadır. Genellikle meyve ağırlığı 200-400 g arasında değişmektedir. Serik-Antalya koşullarında, ortalama meyve ağırlığı 280-290 g olarak saptanmıştır. Meyve kabuğu sarımsı yeşil renkli, yüzeyi düzgün ince yapıda ve kolay soyulmaktadır. Meyve eti hafif liflidir. Meyvenin iriliğine göre çekirdek büyük olarak meydana gelmektedir.

Kaliforniya ve Güney Afrika’da tohumları klonal anaç üretiminde kullanılmaktadır. Meyve etinde, yağ içeriği % 15-18 ve kuru madde içeriği % 23-25 arasında değişmiştir. Meyve hasadı, kasım başı-ocak sonu arasında yapılabilmekle birlikte optimum hasat zamanı olarak kasım-aralık ayları arası belirlenmiştir. Olgunlaştığında ağaç üzerinde çok fazla kalamamaktadır. Tutarlı ve verimliliği iyi olan bir çeşittir. Serik-Antalya koşullarında, ‘Zutano’ çeşidinin ağaç başına verimi 280-285 adet ve 75-80 kg arasında olduğu tespit edilmiştir. Pazar değeri ve taşımaya uygunluğu orta derecededir.

Zutano avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Ettinger, Avokado Çeşidi
Kuvvetli bir lider dal ile birlikte dik büyüme alışkanlığı vardır. Yapraklan ezildiğinde, çok zayıf bir anason kokusu bulunmaktadır. Soğuklara ‘Fuerte’ çeşidinden daha dayanıklı olduğu da bildirilmiştir. Genellikle fidan araziye dikildikten 3-5 yıl sonra meyve vermeye başlamaktadır. ‘B’ tipi çiçek yapısına sahiptir. Genellikle çiçeklenme, mart ayının ilk haftası başlamakta ve mayıs ayının son haftasında son bulmaktadır.

Ettinger avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Ortalama meyve ağırlığı 170-570 g arasında olmakla birlikte, ülkemizde Serik-Antalya koşullarında ortalama 280-300 g meyve ağırlığına ulaşılmıştır. Meyve etindeki yağ oranı %16-17, kuru madde içeriği %27-28 olarak saptanmıştır. Çekirdek orta-geniş olup, çekirdek evine orta-sıkı bağlıdır. Meyve hasadı, ekim ortası-ocak ortasında yapılabilmekle birlikte optimum hasadı kasım-aralık ayları arasında yapılabilmektedir. İsrail’deki çeşitler arasında en erken olgunlaşan, ağaç üzerinde geç hasatta çatlamalar gözükmesine rağmen meyvenin ‘raf ömrü’ uzun olan bir çeşittir. Serik-Antalya koşullarında, ağaç başına verimi 160-165 adet ve 40-45 kg arasında olduğu tespit edilmiştir.

Ettinger avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Wurtz, Avokado Çeşidi
Ağacı, yarı bodur ve yayılarak büyüme alışkanlığında, yoğun bir şekilde dalların birbirine girdiği ve sarkık yapraklanmanın olduğu bir yapıdadır. Soğuk zararına dayanıklılıkta ‘Fuerte’ ile benzer özellikler göstermektedir.

Wurtz avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Genellikle fidan araziye dikildikten 3-5 yıl sonra meyve vermeye başlamaktadır. Çiçeklenmede, ‘A’ tipi karakteristik özellik taşımaktadır. Çiçeklenme şubat ayının ortasında başlamakta ve mayıs ayının ortasına kadar devam etmektedir.

Genellikle meyve ağırlığı, 175-560 g arasında değişmektedir. Serik-Antalya koşullarında ortalama meyve ağırlığı 250-300 g ve armut şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Meyve kabuğu subtropikal bölgelerde ince olmakla birlikte, Kaliforniya gibi daha serin yerlerde kalın olabilmektedir. Serik-Antalya koşullarında ise meyve kabuğu orta derece kalınlıkta olduğu tespit edilmiştir. Tohum; büyük ve konik bir yapıdadır. Meyve eti toplam meyvenin % 65-75 arasındadır. İlk zamanlarda olgunlaştığında hafifçe buruk bir tatta olmaktadır. Meyve etinde, ortalama yağ oranı % 15-17 kuru madde oranı % 25-30’dur.

Serin subtropikal bölgelerde yoğun meyve yükü ile birlikte, daha erken ürün veren bir çeşit olmasına rağmen, ağaç üzerinde uzun süre bekletilirse iki yılda bir ürün vererek periyodisite özelliği göstermektedir. İnsektisit (böcek) zararına geniş bir şekilde maruz kalmakta ve antraknoza duyarlı olmaktadır. Yoğun taç hacmi böcek ve hastalıklara karşı mücadeleyi zorlaştırmaktadır.Bazı ülkelerde, yarı bodur olduğu ve geç dönemde hasat edildiği için ilgi çekmektedir.

Wurtz avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Pınkerton, Avokado Çeşidi
Ağacı; yarı bodur, ‘Hass’ çeşidine benzer bir şekilde büyümekle birlikte kısmen yayılarak büyümektedir. ‘A’ tipi çiçek yapısına sahip olmaktadır. Çiçeklenmesi sonbahardan ilkbahara kadar uzamakla birlikte, hasatta geniş bir oranda olgunluk farklılıkları meydana gelmektedir. Soğuğa toleransı ‘Hass’ ve ‘Reed’ çeşitlerine benzermektedir. Meyve büyüklükleri, 230-425 g arasında değişmekte ve sıcak bölgelerde yetiştirildiğinde büyük meyve elde edilmektedir. Tohum büyüklüğü, nispeten küçüktür. Uzun bir raf ömrüne sahiptir.

Pinkerton avokado çeşidinin meyve ve çekirdek özellikleri:

Meyve eti oranı % 82’ye kadar ulaşmakta, ilgi çekici krem renkli meyve eti ile orta sezonda olgunluğa gelmekte, zengin içerikli tadı (fındık, fıstık, ceviz gibi) bulunmakta, hasat sonu birçok çeşitten daha yavaş olgunlaşmaktadır.

Diğer önemli avokado çeşitlerinden farklı hasat sonu uygulamaları istemektedir. Serik-Antalya koşullarında; ortalama yağ içeriği % 15-18, kuru madde oranı % 25,2 olarak tespit edilmiştir. Yapraklarında anason kokusu yoktur. Hasat periyodu ocak-nisan arasında olabilmekle birlikte, optimum hasat zamanı ocak-şubat arasında olmaktadır.Ağaçta muhafaza zamanı ortadır.

Pinkerton avokado çeşidinin meyve ve ağaç özellikleri:

Avokado Bitkisinin Genel İstekleri

İklim isteği; avokado bahçesi tesis edilecek arazi, kuvvetli rüzgarlardan nispeten korunmuş ve fazla soğuk olmayan yerlerde olmalıdır.Avokado, her dem yeşil, subtropik bir meyve türü olması nedeniyle, ticari yetiştiriciliği kışları ılık geçen tropik ve subtropik bölgelerde yapılmaktadır. Avokado, kış ve ilkbahar geç donlarından, çiçeklenme ve meyve tutum dönemi düşük sıcaklıklardan, ani sıcaklık dalgalanmalarından, şiddetli esen rüzgarlardan ve fidan dönemi yüksek sıcaklıklardan çok fazla etkilenmektedir. Düşük sıcaklıklardan etkilenme çeşitlere göre -2 C° ile -6.5 C° arasında değişmekte ve Hass -1.1 °C’ye kadar dayanabilmektedir. Düşük sıcaklıkların meydana geldiği zaman (çiçeklenmeden önce veya çiçeklenme sırasında) çok önemli olmakla birlikte, bazı çeşitler çok etkilenmektedirler.

Toprak isteği; avokado toprak istekleri bakımından oldukça toleranslıdır. Avokado ağaçları hafiften ağır bünyeli topraklara kadar değişen birçok toprak tipinde yetişebilmektedir. Bununla birlikte avokadolar için en iyi topraklar; derin (1metreden az olmamalı) verimli, drenajı iyi olan, özellikle kumlu-tınlı ve alüvyal topraklar ile toprak pH’ı nötre yakın veya hafif asit reaksiyonlu olmalıdır (pH 5-7). Taban suyu seviyesi 1,5-2,0 m civarında olmalı ve taban suyunun daha yüksek olduğu yerlerde drenajla bu seviye düşürülmelidir.

Avokado Üretimi

Avokado Çoğaltım Teknikleri

Avokadolar değişik yöntemlerle çoğaltılabilir. En çok kullanılan ticari üretim yöntemi aşı ile çoğaltmadır. Avokado genellikle çöğür anaçlar üzerine göz ve kalem aşısı yapılarak çoğaltılmaktadır. Çelikten fidan üretimi yapılabilse de, birçok çeşidin çelikleri için mümkün değildir.

Mexicola ve Topa Topa çeşidi tohumları:

Ülkemizde avokadoların aşı ile çoğaltılmasında anaç olarak soğuğa, kirecin neden olduğu kloroza ve bazı hastalıklara daha dayanıklı oldukları için Meksika soylu çöğürler tercih edilmektedir. Tohumlar, kuvvetli çöğür meydana getiren, hastalıktan temiz ve soğuğa dayanıklılığı bilinen bir çeşidin ağaçlarından alınmaktadır. ‘Topa Topa’ ve ‘Mexicola’ tohum kaynağı olarak en yaygın olarak kullanılan çeşitlerdir.

Tohum Ekimi; tohum, meyveden çıkarıldıktan sonra hemen ekilmelidir. Ekilmeden önce tohum kabuklarının çıkarılarak alt ve üst kısmından ince bir tabakanın kesilmesi, tohumların sıcak su ile muamele edilmesi (55 °C’de 30 dakika), bazı hastalıkları önler ve çimlenmeyi çabuklaştırır. Tohum meyveden çıkarıldıktan sonra hemen ekilmesi mümkün olduğu gibi kum veya talaş içinde 4.5-7 °C’de, birkaç ay muhafazası da mümkündür.

Tohum; yastıklara, polietilen torbalara, saksılara veya doğrudan fidanlık arazisine ekilebilmektedir. Tohumun sivri uç kısmı toprak yüzeyi ile aynı seviyede ve geniş olan kısmı ise aşağıda kalacak şekilde ekimi yapılmalıdır. Ekim aralığı, yastıkta 10×10 cm ve fidanlıkta 40×90 cm olmalıdır. Ekim polietilen torbalara veya saksılara yapılacaksa her torba ve saksıya tek bir tohumun konulması yeterli olmaktadır. Polietilen torbalar ve saksılarla yapılan üretiminde, yarı-gölgeli bir ortamda olması çok önemlidir.

Polietilen torbalara tohum ekimi ve fide gelişimi:

Ayrıca tohumların tohum kasalarına 3-4 hafta süreyle katlanması da bir örnek çöğür çıkışı sağlar. Tohumları kum veya talaş içinde 4,5-7 °C’de birkaç ay saklamak mümkünse de taze tohum kullanılması daha iyidir. Tohumun ekildiği ortam 3:1:1 oranında torf: kum: perlit karışımıdır. Ekim yapılan ortamın pH’ının 6,5-7,0 arasında olması gerekir. Daha yüksek pH derecelerinde bazı besin maddelerinin alımı güçleşeceği için iyi bir fidan gelişimi sağlanamaz.

Çöğür Gelişimi; avokado fidan yetiştiriciliği mevcut imkanlara göre ya doğrudan yarı gölge ortamda ya da başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamında yapılabilir. Yarı gölge ortamda 2-2,5 yılda fidan yetişirken, başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamda yetiştiricilikte bu süre yarı yarıya kısalır.

Ekilen tohumlar yetiştirildiği ortama bağlı olarak 1 ile 6 ayda çimlenirler. Gelişmekte olan çöğürlere 5-6 yaprak olduklarında gübrelenmelidir. Çöğür gelişimi süresince görülen hastalık ve zararlılara karşı da gerekli mücadele yapılmalıdır. Çöğürler fidanlıktan bahçeye şaşırtılacaksa; toprak süzek olmalı ve fidanın toprağı dağılmadan sökülebilecek kadar kil içermelidir.

Doğrudan fidanlıklarda polietilen torbalarda veya saksıda yetiştirilen çöğürler 710 gün arasında sulanmaktadır. Çok sıcak ve kuru esen rüzgarların estiği günlerde sulama aralığı daha da kısalabilmektedir.

Sera şartlarında avokado çöğür gelişimi:

Gübreleme yapılması fidanın gelişimi bakımından gereklidir. Fidanlık koşullarında fidan sırasının her metresine 10 g saf azot (amonyum sülfat) hesabı edilerek gübreleme yapılabilmektedir. Polietilen torba ve saksılara ise 20-25 g (bir tatlı kaşığı) amonyum sülfat yeterli olabilmektedir. Çöğürlerin gelişim oranlarına göre uygulama sayısı ayarlanabilmektedir. Avokado kökleri fazla azota karşı duyarlı olduklarından gübrelemede dikkatli olunmalıdır. Avokadolar, demir noksanlıklarına, özellikle kirece bağlı ‘klorozise’ karşı hassastır. Uygun demirli preparatlar (demir sülfat gibi) demir kileyti halinde verilmelidir.

Aşılama ile Avokado Üretimi

Avokado çöğürlerine göz veya kalem aşıları yapılabilmektedir. Avokado tohumları fidanlıklarda; sonbahar ekiminden sonra, ekildikleri yılın sonbaharında, genellikle aşılama kalınlığına gelmektedir. Sera koşullarında ise aşılama kalınlığına 6 ay içerisinde gelebilmektedir.

Göz aşıları; sonbahar veya ilkbaharda kabuk vermeye başlayınca yapılmalıdır. Antalya koşularında yapılan araştırmalarda ilkbahar göz aşıları daha başarılı olmaktadır. Uygulanacak göz aşıları; göz aşı: ‘T’ veya yama aşı olabilmektedir.

Kalem aşıları; uygulama zamanı bakımından göz aşılarından daha az seçicidir. Avokado çöğürlerine dilcikli İngiliz, yarma, kakma, kabuk ve yan kalem aşıları uygulanabilmektedir. İlkbahar aşıları aynı yılın sonbaharında, sonbahar aşıları ise ertesi yılın sonbaharında bahçeye dikilecek büyüklüğe gelebilmektedir.

Serada yetiştirilen çöğürler tohum ekiminden 5-6 ay sonra aşılanacak duruma gelirler. Çöğürlerin tepeleri toprak seviyesinin 12-15 cm. üzerinden kesilerek yarma aşı veya dilcikli İngiliz aşı ile aşılanır. Aşı kalemleri, çöğürle aynı kalınlıkta, üzerinde 3-4 göz bulunan sürgünlerdir. Aşılamadan sonra, aşı yeri plastik aşı bağı ile bağlanır ve aşı kaleminin üstüne aşı macunu sürülür. Aşılamadan 2-3 hafta sonra, tutan aşıların yaprak sapları düşer ve sürme belirtileri görülür. Bu devrede anaçtan süren filizler temizlenmelidir.

Kalemden süren sürgünler 10-15 cm’ye eriştiklerinde en iyi gelişme gösteren sürgün bırakılır diğerleri kalemin dibinden kesilir. Daha sonra kalan sürgün bir hereğe bağlanarak fidanın dik olarak ve tek gövde halinde büyümesi sağlanır. Aşı bağları aşılamadan 8-10 hafta sonra alınmalıdır.

Dilcikli İngiliz aşısı:

Gelişmekte olan fidanlara 3 hafta arayla azot-fosfor-potasyumlu gübreleme yapılmalıdır. Demir noksanlığı gösteren fidanlara demir şelat ilave edilerek noksanlığın giderilmesi sağlanır. Bu devrede görülecek hastalık ve zararlılara karşı gerekli mücadele yapılır.

Büyüme süresince fidanlar 7-10 gün arayla sulanır. Kuru ve sıcak rüzgârların estiği yaz günlerinde, sulama aralığı daha da kısaltılabilir. Bu şekilde yetiştirilen fidanlar tohum ekiminden itibaren 1 yıl sonra bahçeye dikilebilecek duruma gelirler. Yarı gölge ortamda fidan yetiştiriciliğinde ise, sonbaharda ekilen tohumlar 1 yıl sonra aşılama kalınlığına erişirler.

Aşılı avokado fidanlarında sürgün oluşumu:

Avokado Bitkisinde Çelikle Çoğaltma

Avokadolar bu yöntemle de çoğaltüabilmektedir. Fakat yapılan çalışmalar neticesinde; çelikle çoğaltılmış ağaçların meyve verimi yönünden, çöğürlere aşı yapılarak çoğaltılan ağaçlara göre, bir avantajının olamadığı görülmüştür.

Birçok çeşidin kalemlerinin de köklenmesinin zor olması, ticari avokado yetiştiriciliğinde uygulanabilirliliğini kısıtlamaktadır. Daha çok ıslah çalışmalarında, kirece, tuza ve kök çürüklüğüne karşı dayanıklı anaçların ve ağaçların üretilmesi için kullanılabilmektedir. Dayanıklılık ıslahında tohumun genetik açılım (ana ağaçla aynı genetik yapıda olmaması) göstermesinden dolayı kullanımı mümkün olamamaktadır.

Köklendirmeye alınan çelikler, olgun uç sürgünlerden seçilmektedir. Her çelik yaklaşık 7,5-15cm. uzunluğunda ve 3-4 yapraklı olmalıdır. Köklendirme ortamının alttan ısıtmalı ve 21 C°’de olmasında yarar bulunmaktadır. Drenajı iyi herhangi bir köklendirme ortamı kullanılabilmektedir. Çelikler 2-4 ayda köklenir ve şaşırtılabilmektedir. Köklendirmeden sonra ortam nemi, yavaş yavaş azaltılarak bitkilerin normal koşullara alıştırılması sağlanmalıdır.

Avokado Bahçesi Tesisi

Rüzgârkıranların Tesisi
Avokado ağacının karakteristik özelliğinden biri çok gevrek yapıya sahip olmasıdır. Bu nedenle, meyve yükünden ve özellikle kuvvetli rüzgârlardan kolayca kırılmaktadır. Rüzgârın şiddetine bağlı olarak ağaç devrilmeleri de meydana gelebilmektedir. Yaz aylarında meydana gelen kuru ve sıcak rüzgârlar daha fazla transprasyona (terlemeye) neden olarak ağaçların su kaybını arttırmakta ve daha fazla meyve dökümleri ortaya çıkmaktadır. Bütün bu nedenlerden dolayı eğer bahçe rüzgarın etkisine açık ve korumalı değilse rüzgarkıranlar tesis edilmedir.

Rüzgârkıranlar bahçe kurulmadan daha evvel kurulmalıdır. Rüzgârkıranlar yeterli yüksekliğe erişinceye kadar, oldukça masraflı olmasına rağmen fidanlara tek tek rüzgâr siperleri yapılmalıdır. Rüzgârkıranlar yüksekliklerinin yaklaşık 6-10 katı uzunluktaki bir alanı rüzgârdan koruyabilmektedir.

Akdeniz bölgesi için en uygun rüzgârkıran ağacı olarak servi (andız) önerilmektedir. Yeni tesis edilen avokado bahçelerinde, aynı dönemde avokado fidanlarıyla beraber rüzgârkıranlar tesis edilirse, rüzgarkıranların boylarının yaklaşık fidanlar kadar olacağı için beklenen faydaları getirmeyebilir. Bu nedenle en azından 3 yıl değişik rüzgârkıranlarla (bitki parçaları, örtü malzemeleri gibi) korunmalıdır.

Rüzgarkıranların koruma şekli:

Avokado Çeşidi Seçimi
Avokadoda çeşit seçiminde bölgenin ekolojik koşulları ve pazar durumuna göre karar verilmelidir. Avokado çeşitleri soğuklara dayanıklılık açısından farklılıklar göstermektedir. Bu bakımından çeşit seçiminde bahçe kurulacak yerin iklim özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Soğuklardan zararlanma derecesi, soğuğun süresi, meydana geldiği mevsim, ağacın gelişme dönemi ve sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişmektedir. Çeşitlerin seçiminde, ayrıca çeşitlerin birbirlerini tozlama durumu, hasat mevsimleri, taşımaya uygunluğu ve ticari olarak değerleri dikkate alınmalıdır. Bahçede birden fazla çeşidin bulunması, yabancı tozlanma ile verimin artmasını sağladığından, birçok araştırıcı tarafından önerilmektedir. Avokadonun bu özelliğinden dolayı bahçenin birden fazla çeşitle tesis edilmesi zorunluluğu vardır.

Avokado Dikim Aralıkları
Bahçe kurulması sırasında dikim aralıklarının iyi belirlenmesi gerekmektedir. Genellikle ağaçların ulaşılması istenen en büyük taç hacmi esas alınarak dikim aralıkları belirlenmektedir. Başlangıçta sık dikim yapılırsa; sıklaşmalar ve birbirini gölgelemelerin önlenmesi için belirli bir dönemde ağaçların seyrekleştirilmeleri gerekmektedir. Genellikle, dikine gelişim gösteren ‘Zutano’ ve ‘Bacon’ çeşitlerinde 6×6 metre, dağınık gelişim gösteren ‘Fuerte’ ve ‘Hass’ çeşitlerinde 7×7 metre dikim aralıkları olarak tavsiye edilmektedir.

Örnek avokado bahçe tesisi:

Avokado Dikim Zamanı ve Dikim Şekli
Avokado fidanları için en uygun dikim zamanı, soğuk tehlikesinin kalktığı ilkbahar aylarının erken dönemleri olmaktadır. Bu dönemde dikilen fidanlar daha iyi ve daha uzun bir gelişme dönemine sahip olmaktadır. Geç dönemde yapılan dikimlerde ise fidanlar sıcaktan çok fazla etkilenmekte ve gelişmeleride zayıf olmaktadır. Bunun sonucunda kış koşullarından çok fazla etkilenmektedir.

Dikim sırasında plastik tüp, köklere zarar vermeden dikkatlice çıkarılmalıdır. Dikimden önce kökler tarafından sarılmış olan toprak dağıtılmadan, kıvrılmış ve zarar görmüş kökler kesilmelidir. Daha sonra kökle tacın gelişimini dengeleyecek bir dikim tuvaleti budaması mutlaka yapılamalıdır. Fidanın aşı yeri toprak üstünde kalacak şekilde ve fidanın toprağı dağıtılmadan çukura oturtulmalıdır. Derin dikimlerden kaçınılmalıdır. Dikimden hemen sonra can suyu verilir ve hereklerle bağlanır.

Fidan çukurunun hazırlanması ve fidan dikimi:

Polietilen torbalar ve tekneler içinde yetiştirilen avokado fidanları yarı-gölge ortamdan bahçe koşullarına alındığında, güneş yanıkları meydana gelmektedir. Fidanların özellikle gövde kısımları güneşten çok fazla etkilenmektedir. Akdeniz sahil şeridinde yaz aylarının çok sıcak olmasından dolayı, dikimden sonra fidanların dengeli bir taç teşekkülü oluşturana kadar (3-5 yıl), yüksek sıcaktan korunması gerekmektedir. Değişik malzemeler ve materyallerle yüksek sıcaklık zararından fidanların korunması mümkün olabilmektedir.

Çiçeklenme döneminde avokado bahçesi:

---