Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Bitkisinin Tanımı Ve Önemi
Bilimsel sınıflandırma
- Âlem : Plantae
- Bölüm : Magnoliophyta
- Sınıf : Magnoliopsida
- Takım : Lamiales
- Familya : Gesneriaceae
- Cins : Sinningia
- Tür : S. speciosa
- Sinonimi : Gloxinia speciosa
Bardak menekşe (sinningia) bitkisi:
Ana vatanı Brezilya olan Sinningia (gloksinya, bardak menekşe), iç mekân süs bitkisi olarak yetiştirilebilen ve Türkçe adı ‘bardak menekşe’ olan bir bitkidir. Alçak boylu, otsu ve yumrulu bir bitkidir.
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinin yumrusu:
Çiçekleri çok değişik renklerdedir. Özellikle kültüre alınmış olanlar bol renk seçeneğine sahiptir. Kültüre alınmamışlarda ise genellikle çiçek rengi mordur. Yaprakları tüylü, iri ve elips şeklindedir. Yaprak kenarları dişlidir.
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinin yaprağı ve çiçeği:
Değişik çiçek renklerine sahip (kültüre alınmış) bardak menekşe (sinningia) bitkisi:
Çiçek şekli ise borazan tipindedir. Geniş ağızlı ve ağız kısmı tarak şeklindedir. Değişik tipte çiçek yapılarına sahiptir. Kültüre alınmış çeşitlerde genelde çiçekler, katmerli ve çok renklidir.
Bardak menekşe (sinningia) çeşitlerine göre farklı çiçek yapıları:
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinde farklı çiçek yapıları:
Aynca çiçekler kadife gibi tüylüdür. Doğal olarak yazın (mart – ağustos aylan arasında) çiçek açarlar. Yumru köklü bir bitkidir.
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Bitkisinin Çeşitleri
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya):
Kökeni, tropik bölgeler ve Brezilya’dır. Doğada 20 türü bulunmaktadır. Ancak en çok tanınanı S.speciosa’dır. En çok tanınan bu türün değişik çeşitleri bulunmaktadır.
Bunlar:
- S.speciosa ‘Beacon’: Kırmızı çiçekli,
- S.speciosa ‘Blanche de meru’: Soluk pembe, kenarları beyaz,
- S.speciosa ‘Cyclops’: Gül kırmızı ve beyaz çiçekli,
- S.speciosa ’Defiance’: Parlak kırmızı çiçekli,
- S.speciosa “Emperor frederick”: Kırmızı, kenarları beyaz çiçekli,
- S.speciosa “Emperor William”: Mavi, kenarları beyaz çiçeklidir.
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Üretimi
Genel olarak tohumla üretimi olmasına karşın, yaprak ve sürgün çelikleriyle de üretilebilirler. Son yıllarda doku kültürü yöntemi ile de üretim yapılmaktadır.
Bardak menekşe (sinningia) fidesi:
Tohum ekimi, John İnnes tohum kompostuna aralık-şubat aylarında yapılır. Çimlendirme ortamında, hacim olarak eşit miktarlarda ince turba ve orman toprağı karışımına az miktarda kum eklenmesiyle hazırlanan harç da kullanılabilir. Ekim kasaları, 20 – 22 C°’de ve orantılı nemi yüksek bir yerde muhafaza edilir. Sulamanın alttan kapillarite yoluyla yapılmasına dikkat edilmelidir. Bu koşullarda tohumlar 2 -3 hafta içerisinde çimlenir. Sıcaklık aynı seviyede tutulmalıdır.
Tohum ve tohum kasasında bardak menekşe (sinningia) çimleri:
Tohumlar toz gibidir. Bir gramda yaklaşık olarak 12 bin tohum vardır. Tohum toz gibi ince olduğu için kapak atmaya gerek yoktur. Kasalarda çimlenen tohumlar, iki adet gerçek yaprakları olduktan sonra viollere şaşırtılır.
Violerde Bardak menekşe (sinningia) fideleri:
Viollerde de bitki gelişimi sağlandıktan sonra kök iyice sarınca ki bu yaklaşık olarak 4 -5 hafta sonra, 8 cm’ lik saksılara şaşırtılan fideler, 30 – 40 gün sonra 12 cm’ lik saksılara alınırlar.
Bardak menekşe (sinningia) fidelerinin saksılara alınması:
Fidelerin bakımı sırasında her 5 sulamadan biri azotlu gübre ile yapılmalıdır. Genellikle 17-5-17 veya 20 – 10 – 20 ticari gübreler iyi sonuç vermiştir. Burada gübreleme sulama suyu ile verilmektedir. Fideler, gübrelendikten sonra mutlaka duru su ile üzerleri yıkanmalıdır. Ayrıca fideler doğrudan güneş ışığında kalırsa yapraklarda sararma olur. Bu yüzden gölgeleme yapılmalıdır ancak aşırı gölgeleme yapmak da bitkinin çiçek açmasına engel olur.
Bardak menekşe (sinningia) fidelerine karartma uygulaması:
Çelikle üretme, 5 – 7,5 cm uzunluğundaki dip sürgünlerinin yumrudan da bir parça alarak mart veya nisan başında ayrılması suretiyle olur.
Keskin bir bıçakla sürgünün 4 cm’lik kısmının kesimi:
Yumrudan kesilen parçalar:
Yaprak çelikleri ise haziran – temmuz aylarında alınır. Alınan çelikler, hacim olarak eşit miktarlarda turba ve kum karışımına dikilirler. Ortam sıcaklığı 21 C° dolayında tutulursa 3 -4 hafta içerisinde köklenme gerçekleşir.
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinin yaprak çeliği ile üretimi:
Yaprak çelikleri değişik şekillerde yapılabilir. Yaprak sapı ve ayası birlikte alınabilir ya da yaprak 4 cm ara ile parçalara bölünerek torf üzerine yatırılır. Teması sağlamak için teller yardımıyla sabitlenir ve bu şekilde köklenme sağlanır.
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinin yaprak çeliği ile üretimi:
Çelikler alındıktan 3-4 hafta sonra kesilen yaprağın ana damarının sonunda köklenme oluşur.
Bardak menekşe (sinningia) bitkisinin köklenmiş yaprak ve sürgün çeliği:
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Bitkisinin Ekolojik İstekleri
Sıcaklık
Dinlenme döneminde 12 – 16 C°’de muhafaza edilmesi gereken yumrular 21 C°’ de sürmeye başlarlar. Bitkinin en düşük büyüme sıcaklığı 18 C°, yazın en yüksek sıcaklık 23 C°’dir. Sıcaklık 15 C°’nin altına düştüğünde büyüme durabilir. Kısaca diyebiliriz ki; üretim aşamasında yumruyla üretim yapılıyorsa ocak – nisan ayları arasında 16 – 18 C°, tohumla üretim yapılıyorsa ocak – şubat aylarında 21 C°, fide dikilince 16- 18 C° ve çiçek tomurcuğu oluşmaya başladığında ise 13 C° idealdir.
Bardak menekşe (sinningia) serası:
Orantılı Nem
Nemli havayı sever. Çiçek ve yapraklara su damlatılmamalıdır aksi halde lekeler oluşur. Toprak yüzeyi her zaman nemli olmalıdır. Yüksek orantılı nem ( % 75 – 80 ) ister. Çok kuru havalarda yaprak kenarları kıvrılır ve kahverengileşir.
Bardak menekşe (sinningia) serasında havalandırma:
Işık
Yarı gölge yerlerde daha rahat yetişmektedir. Doğrudan ışık alan yerlerde iyi gelişemez. Özellikle çiçekli halde iken doğrudan güneş ışığı alan yerlerde bulundurulmamalıdır.
Bardak menekşe (sinningia) serasında gölgeleme:
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Üretiminde Kültürel İşlemler
Saksı Değiştirme
Gloksinya (bardak menekşe) yumrulu bir bitki olduğu için saksı değiştirme, ya saksıyı büyütmek ya da yumruyu dinlendirmek için yapılır.
Bardak menekşe (sinningia – gloksinya) bitkisinin yumrusu:
Yumrunun dinlenme süresini geçirebilmesi için yumru saksıdan çıkarılır. Kuru torf içinde 6 – 10 C°’de muhafaza edilir. Şubat ayında yumrular nemli torfa konur ve sıcak tutulur. Sürgünler görülünce toprak karışımı ile saksıya dikilir. Yumruların üzeri 2 cm kalınlıkta örtülür. Sıcak ortamda tutulur. Buradaki toprak harcı, daha yüksek düzeyde besin maddesi istendiğinde boynuz ve tırnak unu ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat oranları 2 kat artırılır. Ayrıca 3 kısım tınlı toprak, 1 kısım turba, 1 kısım yanmış ahır gübresi ve 1 kısım kumun karışımıyla elde edilen harç da kullanılabilir. Bir başka harç ise, yine hacim olarak eşit miktarlarda tınlı toprak, turba, yaprak çürüntüsü ve kum ya da perlit karışımından oluşur. Bunun yanında saksı değiştirirken kullanılacak harçlar arasında torf + kum + kestane toprağına ya da 3 kısım tınlı toprak + 1 kısım torf + 1 kısım yanmış ahır gübresi ve 1 kısım kum olan karışım da dikim için uygun olmaktadır. Bir başka harç ise yine hacim olarak eşit miktarlarda tınlı toprak, turba, yaprak çürüntüsü ve kum (veya perlit) karışımından oluşur.
Bardak menekşe (sinningia – gloksinya) yumrusunun sürgün gelişimi:
Gübreleme
Mart – mayıs ayları arası haftada bir kez 2 gram / litre kompoze, haziran – ağustos ayları arası ise 2 haftada bir kez 2 gram / litre potasyumca zengin kompoze gübre verilir.
Bardak menekşe (sinningia – gloksinya) serası:
Sulama
Gloksinya (bardak menekşe) toprağı düzenli nemli tutulduğunda iyi yetişir. Ancak yine de bunlar kışın uzun süre ıslak kalmamalıdır. Bitkiler asla solacak derecede susuz bırakılmamalıdır. Sulama genellikle sabah yapılmalıdır. Böylece yapraklar çabuk kurur. Eğer su 10 ° C’ nin altında olursa bitkide halkalar oluşur ve ayrıca kökler zarar görebilir. Genel olarak yazın ve ilkbaharda toprak daima nemli tutulur, kurutulmaz. Su en az 25 C° sıcaklıkta olmalıdır. Bitkilerin çiçeklenme dönemi olan mayıs – eylül ayları arasında kireçsiz su, olanak varsa yağmur suyu ile bolca sulanmalıdır.
Bardak menekşe (sinningia – gloksinya) bitkisinde damlama sulama:
Yapraklara su püskürtülmemek ve sulama yaparken yaprakların ıslanmamasına özen gösterilmelidir.
Bardak menekşe (sinningia – gloksinya) bitkisinde alttan sulama:
Ekimde çiçeklenme bitince su azaltılır. Yapraklar solmaya başlayınca tamamen kesilir. Sonbaharda verilen su azaltılarak yaprakların sararması ve dökülmesi sağlanmalıdır. Bitki dinlenme döneminde 10-15 gün ara ile sulanmalıdır. Uyuyan yumrulara şubat ayından itibaren yeniden su verilmeye başlanır.
Budama
Kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekler sapları ile birlikte kesilip uzaklaştırılmalıdır.
Bardak Menekşe (Sinningia – Gloksinya) Hastalık ve Zararlıları
Önemli hastalıkları; virus, kök çürüklüğü, soğanımsı gövde çürüklüğü, külleme ve kurşuni küftür. Zararlılar ise kırmızı örümcekler, yaprak bitleri ve unlu bitlerdir.
Virüslü hastalıkların ilaçla mücadelesi yapılamamaktadır. Ancak taşıyıcı ve hastalıklı bitkilerin yetiştirilmemesi, toprağın virüs bulaşıklı olmaması gerekir.
Virüsün yapraktaki etkisi ve sonunda bitki ölümü:
Siyah kök çürüklüğü: Hastalıktan etkilenen bitkilerde gerilmeler, yaşlı yapraklardan başlayan kloroz ve çoğunlukla solgunluk belirtileri görülür. Köklerde çürümeler olur. Korteks (kabuk tabakası) genellikle açık kahverengi, bazı hâllerde siyah renk alır. Hastalık etmeni olan fungus, toprakta uzun süre yaşama yeteneğinde olan çok sayıda klamidosporlar oluşturur.
Mücadelesi, saksı toprağının patogen ile bulaşık olmamasına dikkat edilmeli ve saksı toprağı çok nemli bırakılmamalıdır.
Külleme hastalığı: Bitkinin yaprak, yaprak sapı, çiçek, çiçek sapı ve gövdesinde görülür. Genellikle yaprakların üst yüzü pudra veya un serpilmiş gibi tozla kaplanır. Bu tozun rengi kurşuni kahverengiden beyaza kadar değişir. Yaprak parlaklığını ve yumuşaklığını yitirir, sert bir yapı alır. Hasta bitkilerde büyüme ve çiçeklenme olmaz.
Küllenme fungusları, yaz sonunda yaprak üzerinde oluşturduğu cleistotheciumlarıyla kışa girer. Bunlar gelecek baharda oluşturduğu ascosporlarıyla bitkilere yeniden bulaşır. Yayılması için en elverişli ortam sıcaklığı 15-20 C°’dir. Ayrıca yüksek orantılı nem düzeyleri bu funguslar için uygundur. Sıcak ve kurak koşullarda bu hastalığın etkisi daha çabuk görülür.
Kurşuni küf: Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bu bitki kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. Bulaşmalar çiçeklerde küçük koyu renkli lekeler halinde görülür.
Uzun süre devam eden %85’in üzerindeki orantılı nem ve özellikle 15-25 C° sıcaklıklar hastalığın yayılması için en uygun ortamdır.
Mücadelesi ve alınacak önlemler; yayılma koşulları olan sıcaklık ve nem oranlarını uygun düzeyde tutmak gerekir. Hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalıdır. Piyasada satılan bir fungusit ile ilaçlanmalıdır.
Kırmızı örümcekler: Akar adı ile tanınırlar. Çıplak gözle zor farkedilirler. Vücutları oval yumuşak yapılı, üzerlerinde seyrek uzun kıllar bulunur.
Akarlar, bitkilerin yapraklarının özellikle alt kısmını sokup bitki öz suyunu emerler. Ayrıca emme sırasında salgıladıkları zehirli maddelerden dolayı yapraklarda beyaz, sarı ve kahverengimsi lekeler oluşur. Bitkinin yapraklarının tümünü kurutabilir. Mücadelesi için akarisit uygulanmalıdır. İlaçlama sırasında özellikle yaprakların alt kısmının ilaçlanmasına dikkat edilmelidir.
Yaprak bitleri: Püseron, ballık adları ile tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir. Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki öz suyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olurlar. Yaprak sararır ve kurur. Virus hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açarlar.
Yaprak biti larvası ve yumurtaları:
Mücadelesi, aşağıda adı ve kullanım dozu verilen ilaçlardan birisi su ile karıştırılarak uygun bir pülvizatörle bitkiye püskürtülmelidir.
Parathion-methyl 35 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) veya Malathon 20 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) kullanılabilir.
Unlu bitler: Kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluşmuş bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür.
Unlu bitin etkisi:
Kabuklu bitler de bitkilerde benzer zararlar göstermekle birlikte ilaçlarla mücadelesi şu şekilde yapılmaktadır: Azinphos-methyl, Dichlorvos 50, Diazinon 20, Malathion 50 etkili madde içeren preparatlar hazırlanıp bitkiye verilir.
Lütfen yorum bırakın.