Batılılaşma Dönemi Türk Mimari Sanatı

Mimarlık alanında Lale Devri ve Kâğıthane düzenlemeleriyle başlayan batılılaşma 18. yüzyıl boyunca Saray ve Osmanlı yöneticilerinin binalarında özgün bir Osmanlı sentezi olarak ortaya çıkmış, kurumlaşma dönemi olan Tanzimat’ın hemen öncesinde ve sonrasında ise 19. yüzyıl seçmeciliğinin örnekleri Batı’dan ithal edilerek uygulanmıştır.

Dolmabahçe Sarayı, Garabet Amira Balyan ve Nigoğos Balyan, 1843-1856, İstanbul:

18. yüzyıl, Osmanlı sanatına Batı etkilerinin girdiği, başka bir deyişle Batılılaşmanın başladığı dönemdir. Bu dönemde özellikle süslemede Barok, Rokoko gibi Batı kaynaklı üsluplar görülür. Ama bu üslupların Osmanlı sanatındaki uygulamasında geleneksel Türk motifleri ve yapı tiplerinden vazgeçilmemiştir.

19. yüzyılda Türk mimarların yerini Ermeni kalfalar almış ve Kirkor Balyan’la anıtsal mimari etkinliğe ulaşan aynı aileden mimarlar büyük yapı işlerinde görevlendirilmiştir.

Çırağan Sarayı, Sarkis Balyan, 1853, İstanbul:

Büyük Mecidiye (Ortaköy) Cami, Nigoğos Balyan:

Kentsel yaşam işlevlerinin çeşitliliği ve artışı oranında sivil yapıların önem kazandığı 19. yüzyıl Senekerim, Krikor, Garabet Amira, Sarkis, Nigoğos, Ohannes, Agop, Simon adlarını taşıyan ve çoğunluğu Balyan ailesinden gelen mimarların giderek saray baş mimarlığına kadar yükseldikleri bir çağ olarak görünmektedir. Yıldız Saray kompleksi içinde yer alan yapılar, Dolmabahçe Sarayı, Çırağan Sarayı, Dolmabahçe, Yıldız ve Ortaköy Camileri, Taşkışla, Gümüşsuyu Kışlası gibi 19. yüzyılın önemli yapıları bu mimarların faaliyet alanı içinde yer almaktadır.

Tanzimat ve sonrası dönemde hemen hemen imparatorluğun tüm yeni kurumlarının gerektirdiği işlemler ve yapılar, yabancıların tekelinde olduğundan, sonuçları da onların anlayışlarına bağlı kalmıştır. Ayrıntılı incelemeler III. Selim’den itibaren değişik kökenli birçok mimarın varlığını ortaya çıkarmakla birlikte bunlar içinde Gaspare Fossati, Alexandre Vallaury, Raimondo D’Aronco, Jachmund uygulama ve eğitim alanındaki önemli çalışmalarıyla üzerinde durulması gereken isimlerdir.

Alexandre Vallaury Duyun-u Umumiye Binası (Günümüzde İstanbul Erkek Lisesi):