Yunan, Kilise ve Caz Mod’ları
Avrupa’ya özgü dizilerin kökleri, isim olarak Anadolu’da yaşayan Yunan uygarlıklarına atf’edilen (Dorlar, İyonyalılar, Lidyalılar gibi) dizilere kadar uzanır. Yunan modları, kilise modlarına dönüşmüş ve kilise modlarından da caz modlarına geçilmiştir. Aralarındaki benzerlik ve ayrılıkları birlikte inceleyelim.
Tabloda F: Karar, D: Güçlü anlamına gelmektedir.
| Modlar | |||
| Yunan | Kilise | Caz | |
| Phrigian | Dorian | Dorian |  |
| – | Hypodorian | – |  |
| Dorian | Phrigian | – |  |
| – | – | Phrigian |  |
| – | Hypodorian | – |  |
| Syntolydian | Lydian | Lydian |  |
| – | Hypodorian | – |  |
| İonian | Mixolydian | Mixolydian |  |
| – | Hypomixolydian | – |  |
| Aeolian | Aeolian | Aeolian |  |
| – | Hypodorian | – |  |
| – | – | Locrian |  |
| Lydian | İonian | İonian |  |
| – | Hypoionian | – |  |
Tarihsel süreç içinde farklı isimlerle karşımıza çıkan bu modlar, günümüzde caz modları olarak hem melodi yazımında hem de doğaçlamada kullanılmaktadır.
Türk müziğinde bu modların bazı makam dizilerine karşılık kullanıldıkları görülmektedir.
- Ionian : Rast
- Dorian : Hüseyni
- Phrigian : Kürdi
- Lydian : Pençgah
- Mixolydian : Acemli Rast
- Aeolian : Uşşak
- Locrian : Segah dizileri gibi.
Do majör dizisi ionian dizisidir. Bu dizi ikinci derece ile başlayıp yine ikinci derece ile bitiyorsa dorian adını alır.
- 1. derece üzerinde : Ionian
- 2. derece üzerinde : Dorian
- 3. derece üzerinde : Phrigian
- 4. derece üzerinde : Lydian
- 5. derece üzerinde : Mixolydian
- 6. derece üzerinde : Aeolian
- 7. derece üzerinde : Locrian dizileri bulunur.
Bir başka ifadeyle, majör dizinin her bir derecesi üzerindeki çevrimi, ayrı bir dizi olarak karşımıza çıkar ve özel isim alır. Yani bu diziler majör diziden üretilir.
Majör diziden türetilen caz modları
Örnek olarak do notasının üstüne 7 diziyi sırayla kuralım.
Do notasının üstünde Ionian do majör dizisidir
Do notasının üstünde Dorian do ile başlayan Bb majör dizisidir. İkinci derecesinden yazılan majör dizidir.
Do notasının üstünde Phrigian do ile başlayan Ab majör dizisidir. Nedeni Phrigian’ın majör dizinin 3. derecesi üstünde bulunmasıdır.
Do notasının üstünde Lydian do ile başlayan G majör dizisidir. Lydian majör dizinin 4. derecesi üzerinde bulunur.
Do notasının üstünde Mixolydian do ile başlayan F majör dizisidir. Mixolydian majör dizinin 5.derecesi üzerinde bulunur.
Do notasının üstünde Aeolian do ile başlayan Eb majör dizisidir. Aeolian majör dizinin 6. derecesi üzerinde bulunur.
Do notasının üstünde Locrian do ile başlayan Db majör dizisidir. Locrian 7. derecesinden yazılan majör dizidir.
Kaynak: Nail Yavuzoğlu, ‘Uygulamalı Müzik Teorisi-2’
Bir yanıt bırakın