Çubuk Uzun (Çiçek Dağı) Ayağı
Bu ayak, genellikle, Ankara, Kırşehir, Yozgat dolaylarında çalıp-söyleyen yöresel sanatçılar arasında çok yaygındır. Bu ayaktan ezgiler Kara Düzen ile çalınır. Re perdesi tonik ses olduğundan, bağlamacı, Si ve Do seslerini, üst teli baş parmağıyla boğmak suretiyle elde ederek bu ayağa özgü bir çalış pozisyonu yaratır.
Bu ayaktan ezgilerin pek çoğu oyun havasıdır. Ezgi, sözlü ve çalgısal olmak üzere iki kısımdır. Oyun tutan, oyuncular, ezginin sözlü bölümünde oyuna hazırlık olmak üzere gezinleme yaparlar. Çalgısal bölümde oyun başlar. Çoğukez, oyuncular da sözlü bölüme sesleriyle katılırlar.
Bazı oyun havalarının sözlü bölümü ritimsiz (uzun hava) ve ritimli (kırık hava) olmak üzere iki kısımdır. Uzun hava bölümü, bir çalıcı veya sesçi tarafından okunur. Bu esnâda oyuncu gezinleme yapmayıp poz vererek oyuna hazırlanır.
Ritimli (kırık hava) bölüm başladığında, oyun da başlar.
Çubuk Uzun (Çiçek Dağı) Ayağı Dizisi:
Çubuk Uzun (Çiçek Dağı) Ayağı Seyri:
Bu ayaktan ezgiler, genellikle tonik sesin (Re) üçlüsünden başlar ve üst dörtlüdeki Sol sesine kadar sıçrayıp, Re perdesi etrâfında döner, dolaşır. Ezgisel yapısını oluşturarak, karar perdesi Re sesinde odaklaşır. Bazen, üst dörtlüde ezgisel yapı oluşurken, ayağın dizisindeki Mib ve Fa# natürelleşip, tekrar eski konumuna dönüşür. Böylece, ezgide bir geçki duygusu oluşur.
Bu ayaktan bazı ezgiler alt beşliden başlayıp, tonik sesin (Re) oktavı olan tiz Re perdesine kadar çıkar. Böylece, ezgi, birbuçuk oktavlık ses genliği içinde seyreder. Ezginin tonik sesi Re perdesi, ses genliğinin ortasında olması nedeniyle, seyir, çıkıcı-inici ve tekrar çıkıcıdır. Ayrıca, ezginin Re perdesinde kalışı ve bağlamanın Kara Düzende oluşu, teller arasında bir güzel ahenk, armoni oluşturur. Dörtlü, beşli ve sekizli aralıklar ezgiyle birlikte duyulur.
Halk müziğimizin çok sesli örneklerini bu ayakta görmek mümkündür. Üstad bağlamacılardan Nida Tüfekçi, Şemsi Yastıman, Çekiç Ali, Ürgüp’lü Refik Başaran, Yılmaz İpek vd. Kara Düzen’le bu ayaktan ezgileri en iyi çalıp-söyleyen sanatkarlardır.
Bu ayaktan ezgilere, genellikle, İç Anadolu’da sık sık rastlanmakla birlikte, yurdumuzun diğer bölgelerinde de, az da olsa görülmektedir.
Örnekler:
Çubuk Uzun Oyun Havası / Kırşehir
Çiçek Dağı Oyun Havası / Kırşehir – Çiçek Dağı
Yıldız Akşamdan Doğarsın / Yozgat
Çekmecenin Perçini / Nevşehir
Mustafa Hoşsu’nun “Geleneksel Türk Halk Müziği Nazariyatı” kitabından alınmıştır.
Lütfen yorum bırakın.