Durağı: Yegah perdesidir.
Seyri: İnicidir.
Dilkeşide Makamı Dizisi: Yerinde Hüseyni makamı dizisine (Hüseyni beşlisi + Uşşak dörtlüsü) yerinde Ferahfeza makamı dizisinin bir kısmının (yerinde Acem Aşiran dizisi + Yegahda Buselik dizisi) eklenmesinde meydana gelmiştir.
Dilkeşide Makamı Dizisi:
Güçlüsü: Giriş seyrinde hakim olan Hüseyni makamıdır. Bu bakımdan, Dilkeşide makamının güçlüsü de Hüseyni perdesidir. Bu perdede Uşşak dörtlüsü veya Hüseyni beşlisi ile makamın yarım kararı yapılır.
Asma Karar Perdeleri: Hüseyni ve Ferahfeza makamlarının karışığı olan Dilkeşide makamında asma karar perdesi olarak bu iki makamın asma kararları kullanılabilir. Dilkeşide seyrine önce Hüseyni makamı ile başlandığına göre, Hüseyninin asma kararları önce kullanılır. Bunları yeniden gözden geçirelim:
Neva perdesinde Rast veya Buselik çeşnili; Çargah perdesinde (Acem perdesinde kullanılarak) Çargah çeşnili; Segah perdesinde Segah ve Ferahnak beşlisi veya Segah üçlüsü ile Dügah perdesinde Hüseyni çeşnili asma kararlardır. Dilkeşide makamını meydana getiren dizilerden biri de yerinde Ferahfeza makamı dizileridir. Böyle olduğuna göre, Ferahfeza makamının asma kararları da Dilkeşide makamında kullanılacaktır. Ancak giriş seyrinde, Acem perdesindeki Çargah beşlisi kullanılamaz, çünkü giriş seyrinde Hüseyni makamı geçerlidir. Bazı Dilkeşide makamındaki eserlerde ise Ferahfeza makamının içindeki Acem Aşiran dizisi kullanılmadan veya pek az kullanılıp, Yegah perdesindeki Buselik dizisine geçilip karar verilmiştir. Ferahfeza makamının Nevada Buselik, Çargahda Çargah, Dügahda Kürdi, Dügahda Hicaz, Rastta Buselik, Acem Aşiranda Çargah gibi asma kararları Dilkeşide makamında da kullanılabilir.
Donanımı: Hüseyni makamı gibi si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır. Gerekli değişiklikler eser içinde gösterilir.
Perdelerin Klasik Türk Müziği’ndeki isimleri: Pestten tize doğru: Yegahda Buselik dizisi; Yegah, Hüseyni Aşiran, Acem Aşiran, Rast, Dügah, Kürdi veya Dik Kürdi, Çargah veya Nim Hicaz, Neva. Acem Aşiran dizisi; Acem Aşiran, Rast, Dügah,Kürdi, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem. Yerinde Hüseyni dizisi; Dügah, Segah, Çargah, Neva, Hüseyni, Acem veya Eviç, Gerdaniye, Muhayyer.
Yedeni: Portenin altındaki bakiye diyezli do Kaba Nim Hicaz perdesidir.
Genişlemesi: Dilkeşide makamı tiz taraftan Hüseyni makamı gibi genişleyebilir. Ancak böyle tiz taraftan genişlemiş bir Dilkeşide eser, ses için doğru olmaz. Çünkü Dilkeşide çok pestlere inen bir makamdır. Bununla beraber saz eserleri için genişlemenin bir sakıncası yoktur.
Seyir: Hüseyni makamı ile, ve Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır. Hüseyni makamında asma kararlar da gösterilerek, karışık gezinildikten sonra, güçlü Hüseyni perdesinde yarım karar yapılır. Yine karışık gezinilip, Dügah perdesinde Hüseyni çeşnisi ile düşülerek, Hüseyni makamı sona erdirilir. Bundan sonra Ferahfeza makamı dizilerine geçilir. Bunda da asma kararlar gösterilerek karışık gezinildikten sonra, Yegah perdesindeki Buselik dizisiyle Yegah perdesinde Buselik çeşnili ve yedenli tam karar yapılır.
Dilkeşide Makamı’na Örnek Bir Eser
Lütfen yorum bırakın.