Dizilerin Bir Formülle Elde Edilmesi

Majör Dizi
Piyanoda her hangi bir do’dan bir oktav üstündeki do’ya beyaz tuşların çalınması ile Majör dizi elde edilir. Dizinin ilk sesine Tonik (eksen, temel ses) denir ve dizinin en önemli sesidir. Temel ses diziye kendi adını verir.

Bir oktav içinde ard arda çaldığımız yedi sesin her biri temel sese uzaklığına göre rakamlarla derecelendirilir.

Dizilerin derecelendirilmesi

Ve bu dereceler özel isim alırlar:

1 = Tonik (eksen)
2 = Tonik üstü (eksen üstü)
3 = Medyant
4 = Alt dominant (alt çeken)
5 = Dominant (çeken)
6 = Alt medyant
7 = Sansibl (yeden)

Yukarıdaki Do majör dizisi incelendiğinde tam ve yarım perdelerin ard arda gelen ilişkisi bize değişmeyecek bir kalıbı işaret etmektedir. Yani Majör dizi hangi sesten başlarsa başlasın daima;

Tam ses + tam ses + yarım ses + tam ses + tam ses + tam ses + yarım ses kalıbından oluşmaktadır.

Bunu bir formül haline getirdiğimizde;

2 tam ½, 3 tam ½ pratik bir diziliş olarak karşımıza çıkar. Tam sesi ‘T’ ile, yarım sesi ‘Y’ ile gösterirsek, T + T + Y + T + T + T + Y kalıbı, dizi seslerinin altında kullanacağımız bir formüle dönüşür.

Burada 3. derece ile 4. derece ve 7. derece ile 1. (8.) dereceler arası yarım ses, diğer dereceler arası tamdır. Nedeni ise bu dereceler arasında siyah tuşların olmamasıdır. Mi – Fa, Si – Do sesleri arası daima yarım sestir.

Yukarıda karşımıza çıkan Majör dizi kalıbını herhangi bir sesten başlayarak kurduğumuzda, yeni bir ton üzerinden yeni bir majör diziyi bulmuş oluruz. Burada aralıkları büyütmek için Diyez, küçültmek için ise Bemol işaretini kullanmalıyız.

Örnek: Sol Majör dizisini elde etmek istiyorsak öncelikle sol ile bir oktav üstündeki sol notasına kadar yazmalı ve altına dizi kalıbımızı yerleştirmeliyiz.

Sol majör dizinin formülle elde edilmesi-1

Yukarıda görüldüğü gibi 6. derece ile 7. derece arası ve 7. ile 1. dereceler arası hariç diğer dereceler kalıbımız ile uyum içindedir. 6. – 7. dereceler arası piyanonun tuşları gereği yarım sestir tam olması için önüne diyez işareti konulmalıdır. Böylece 7. derece ile 1. derece arası da kendiliğinden düzelecektir.