Drenaj Nedir?
Toprak yüzeyinde ve bitkinin kök bölgesinde bulunan fazla suyun kontrollü olarak uzaklaştırılmasına drenaj denir.
Toprak yüzeyinde biriken su, toprağın havalanmasını olumsuz yönde etkiler. Bitkinin kök bölgesinde biriken sular ise bitki köklerine zarar verir. Bu nedenle toprak hazırlığı yaparken tarlanın eğimine göre drenaj sistemi de yapılmalıdır.
İyi bir drenaj sistemi topraktaki suyu uzaklaştırıp toprağın havalanmasını, toprağın ısınmasını ve zamanında tav hâline gelmesini sağlamalıdır.
Drenaj sistemi kurulurken o bölgenin 1/500 ve 1/1000 ölçeğinde topoğrofik haritası çıkartılmalıdır. Bu haritalarda eğim kot farkları, yollar, köprü, menfez, dere vb. tahliye kaynakları gösterilir. Ayrıca drenaj alanının en düşük ve en yüksek su seviyeleri, yüzey akış durumu, çevrenin yağış rejimi saptanır. Toprak etütleri de özenle yapılmalıdır.
Drenajın faydaları şunlardır:
- Tarlanın zamanında tava gelmesi sağlanır.
- Su baskınları ve sellerin zararlarını önler.
- Toprağın fiziki özelliklerini düzeltir.
- Çorak toprakların yıkanmasını sağlar.
- Buharlaşmayı azaltır, toprağın kuruyup çatlamasını önler.
Drenajı bozuk sahaların mahsulümüze verdiği zararlar şunlardır:
- Drenaj problemi olan topraklar devamlı ıslak olduğundan geç ısınır. Bundan dolayı bitkinin büyüme süresi kısalır. Sonuç olarak da bitkiler iyi gelişemez.
- Bitki kök bölgesinin suyla doymuş olması ya da suyun toprak yüzünde göllenmesi topraktaki hava akımını durdurur. Yani topraktaki mikroorganizma faaliyetini önler.
- Genelde birçok bitki hastalıkları ve parazitler drenaj problemi olan topraklarda daha çok ortaya çıkar.
- Taban suyunun yüksekliği bitkilerin kök gelişmesini önler ve dolayısıyla bitkiler iyi beslenemez.
- Drenaj problemi olan tarlalarda toprağın yapısı bozulur.
- Drenaj problemi olan yerlerde toprak geç tava gelir ve toprak işlemesi gecikir.
- Tohum yatağı hazırlamak zorlaşır, fazla masraf ve sürüm ister.
- Bitki kök bölgesinin suyla dolmuş olması toprakta oksijen eksikliğine neden olur.
- Bitki havasızlık nedeniyle su ve gıdasını iyi alamaz, bazen de tamamen ölür.
Drenaj Çeşitleri Nelerdir?
Yüzeysel Drenaj
Yüzeysel drenaj üst toprağın ağırca olduğu ve altta yüzeye yakın geçirimsiz bir tabaka bulunduğunda yapılır. Ayrıca nehir, çay ve dere kenarlarında sel baskınlarına maruz kalan yerlerde de yüzeysel drenaj yapılmaktadır.
Yüzeysel drenajda bazı çukurluklara biriken suların uygun kanallarla topraktan uzaklaştırılması söz konusudur. Yüzeysel drenaj sisteminin kurulması basittir. Yapımı kolaydır.
Derin Drenaj
Derin drenaj kök bölgelerinde bulunan fazla suyun drene edilmesi için yapılır. İki çeşittir.
Açık Drenaj: Küçük bölgelerde fazla suyun tahliye edilmesi için yapılır. Bu sistemde suyun tahliye edileceği kanallar açık olarak inşa edilir. Bu sistem kurulurken arazinin durumu, toprak bünyesi, taban suyunun yüksekliği belirlenir. Bu duruma göre kanal derinliği, genişliği ve uzunluğu saptanır.
Açık drenaj sisteminin faydaları şunlardır:
- Bu sistem suların hızla tahliye edilmesini sağlar.
- Bu sistemin yapımı kolaydır.
- Temizlenmesi kolaydır.
Açık sistemin olumsuz yanı ise arazi kaybına neden olmasıdır. Özellikle kanalların sık yapıldığı durumlarda hem toprak işleme makineleri zor çalışmakta hem de arazi kaybı olmaktadır. Ayrıca kanallarda otların bitmesi de söz konusu olduğundan kanalların sıkça temizlenmesi gerekmektedir.
Açık drenaj:
Kapalı Drenaj: Bu sistem açık drenajın olumsuzluklarını ortadan kaldırır. Arazi kaybına neden olmaz. Toprak işleme makinelerinin çalışmasını etkilemez. Açık sistemde görülen sık onarımlar da olmadığı için daha kullanışlıdır. Ancak kapalı sistemin kurulması masraflıdır. Kanalların tıkanıklığının giderilmesi zor ve pahalıdır. Fazla yağış ve sulama sularının derinlere sızan kısmı, sulama kanallarından sızan sular ve artezyenik beslenmeler nedeniyle toprak altındaki taban suyunun bitkinin kök bölgesine zarar vermemesi için kapalı 1–2 metre derinlikte 50–100 metre aralıklarla kanal açarak zararlı suların topraktan boşaltılması işine kapalı drenaj veya dâhili çiftlik drenajı denilmektedir.
Kapalı drenaj:
Yetiştirilen bitkilerin etkili kök derinliğine, sulama suyunun tuzlu veya tatlı olmasına, toprak yapısına (kumlu-killi vb.), toprak altı suyunun debisine ve tarladaki suyun boşaltılacağı yerin müsait olup olmamasına göre drenaj kanallarının derinliği ve aralığı tespit edilir. Kapalı kanallarda beton büz, kil büz veya kıvrımlı, delikli plastik PVC borular kullanılır. Kullanılan boruların etrafı asgari 8–10 cm kaba kum veya çakılla doldurularak toprak altındaki drenajı yapılmak istenen zararlı suyun boruların içerisine girmesi sağlanır.
Kapalı drenajdaki aşamalar:
Toprak altındaki su tuzsuz ise, ortalama kanal derinliği 150–160 cm, kanal aralığı ise 60–80 m olabilir. Toprak altındaki su tuzlu ise, kanal derinliği 170–180 cm, kanal aralığı ise 60 m, arasında yapmak iyi netice vermektedir.
Kapalı drenaj:
Emici kanallarda, toprak altı suyunun debisine göre 80 mm’den 200 mm’ye kadar PVC drenaj boruları emniyetle kullanılmaktadır. Tahliye borularında (kanallarında) gelen suyun debisine göre boru çapı tespit edilerek kapalı PVC boru olması tavsiye edilir.
Lütfen yorum bırakın.