Hicaz Ailesi Makamları

Hicaz Ailesi Hakkında Genel Bilgiler

Hicaz, hem bir makamın ismi, hem de buna bağlı dört makamlık bir aileye verilen isimdir. Bu dört makamın bir aile halinde bir araya toplanmasının sebebi dördünün de büyük benzerlikler taşımasıdır. Bir başka şekilde söylersek, Hicaz ailesini meydana getiren dört makam arasında çok büyük farklar yoktur diyebiliriz. Bunlardan ikisinin dizisinin pest tarafında Hicaz dörtlüsü, diğer ikisinin pest tarafında Hicaz beşlisi vardır. Değişen, dizilerin güçlüleri ve güçlü üzerindeki çeşnileridir.

Hepsinin seyri inici-çıkıcıdır. Hepsi de Dügah perdesinde Hicaz çeşnisi ile karar ederler. Bu ailedeki dört makam sık sık birbirlerine geçki yaparlar. Bu ailenin icrasından sonra yerinde Buselik’le karar verilirse, Hicaz Buselik makamı oluşur.

Hicaz ailesini meydana getiren dört makamın seyirleri ve durak üstündeki çeşnileri bazısında beşli, bazısında dörtlü halinde hep aynıdır. Bu aileye bağlı olan makamları ayırmak için güçlülerine ve güçlü üzerindeki çeşnilerine bakmak lazımdır. Ayrıca, bu dört makamlık aile her zaman birbirlerine geçki yaparlar ve geçtikleri hicaz çeşidinin yarım karar perdelerinde ona ait çeşni ile kalarak, asma karar perdesi olarak kullanırlar. Fakat bunu kendi yarım kararları esnasında yapamazlar.

Ortalama Hicaz Dizisi

Hicaz ailesinin hepsinde ortak olarak kullanılan yarım karar, asma karar gibi özellikleri olmayan, ancak bir çıkış-iniş merdiveni halinde kullanılan bir dizi vardır ki, iniş-çıkış cazibesi dolayısı ile, çıkarken Eviç, inerken ise Acem perdelerini kullanır. Fakat bu dizi, ailenin ortak malı olup bir tekine ait değildir ve hepsinde yarım karar sırasında olmamak şart ile kullanılabilir.

Bu aileyi meydana getiren makamların her biri kendi başına özel olarak genişlemekle birlikte, bir de hemen hepsinde ortak olarak yapılan bir genişleme vardır. Daha çok büyük formdaki eserlerde görülen bu genişleme şöyle yapılır. Durak perdesi üzerindeki Hicaz çeşnisinde gezinilirken, Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdeleri atılarak, Dügah’da bir Uşşak dörtlüsü gösterilir ve hemen ardından Yegah perdesinde Rast beşlisi ile düşülür veya; Yine Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdeleri atılarak, Dügah perdesine Buselik dörtlüsü ile inilir ve yine Rast perdesine rast beşlisi ile düşülür. Böylece Yegah, perdesinde bir Acemli Rast dizisi meydana gelir ki, bu Şerefnüma makamına küçük bir geçkidir. Hicaz ailesi makamlarında, özellikle büyük formdaki, bazan da küçük formdaki eserlerde bu geçkiyi yapmak adet olmuştur.