Hicaz Hümayun Makamı | Hicaz Ailesi

Durağı: Dügah perdesidir.

Seyri: Çıkıcı – inicidir. Bazen çıkıcı olarak kullanılmıştır.

Dizisi: Yerinde Hicaz dörtlüsüne, Neva’da Buselik beşlisinin eklenmesiyle meydana gelmiştir. (Hicaz dörtlüsü + 4. derecede Buselik beşlisi)

Hicaz Hümayun makamı dizisi:

Güçlüsü: Hicaz dörtlüsü ile Buselik beşlisinin ek yerindeki Neva perdesidir. Üzerinde Buselik çeşnili yarım karar yapılır.

Asma Karar Perdeleri: Hicaz dörtlüsünün, karar perdesinin bir Tanini altında, Nikriz beşlisinin teşekkül ettiğini biliyoruz. İşte Hicaz seyri sırasında zaman zaman Rast perdesine düşülür ki, burada meydana gelen çeşni Nikriz çeşnisidir. Hicaz makamında,yerinde Nikriz’li asma karar önemlidir. Ayrıca Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdelerinde herhangi bir çeşni teşekkül etmediği halde asma karar yapılır ki, bu iki perdedeki asma karar da çok önemli olup, makama kişiliğini kazandırır.

Bunlardan başka bütün Hicaz çeşitleri için geçerli olan bir durum vardır. Bütün Hicaz çeşitleri kendi seyirleri sırasında mutlaka birbirlerine geçki yaparlar. Aileden birinin güçlüsü, öteki Hicaz çeşidi için asma karar perdesi olur. Mesela Hümayun makamının güçlüsü Neva perdesidir. Fakat öteki Hicaz çeşitlerinin, yarım karar yeri olan güçlü perdeleri, Hümayun’da asma karar perdesi olarak kullanılır. Bunları sıralarsak Neva’da Rast’lı, Hüseyni’de Uşşak’lı ve çok az olmakla beraber Hüseyni’de Hicaz’lı asma kararlar, Hümayun’da yapılır.

Hicaz Hümayun makamında asma karar perdeleri:

Donanımı: Si için bakiye bemolü, do için bakiye diyezi donanıma yazılır.

Perde İsimleri: Dügah, Dik Kürdi, Nim Hicaz, Neva, Hüseyni, Acem, Gerdaniye ve Muhayyer’dir.

Yeden’i: Rast perdesidir. Bazen bakiye diyezli sol, Nim Zirgule perdesi kullanılmıştır.

Genişlemesi:Hümayun makamı genellikle tiz taraftan genişlemiştir. Bu genişleme için iki durum söz konusudur.

1-) Durak perdesi üzerinde bulunan Hicaz dörtlüsü, simetrik olarak tiz durağın üst tarafına göçürülür. Bu durumda, Neva perdesi üzerinde, üst tarafında Hicaz dörtlüsü bulunan Buselik dizisi meydana gelir. Yani simetrik genişleme yaptığımız halde, aynı zamanda yeni dizi oluşturma tarzında bir genişleme yapmış oluyoruz. Meydana gelen Buselik dizisi, ikinci şekil Buselik dizisidir.

Hicaz Hümayun makamı genişlemesi-1:

2-) Neva üzerindeki Buselik beşlisi, Muhayyer’de Kürdi dörtlüsü eklenmesiyle Neva’da birinci şekil Buselik dizisi halinde uzatılır.

Hicaz Hümayun makamı genişlemesi-2:

Hemen hatırlatalım ki, bu genişlemelerde Muhayyer perdesinde kalış yapılmaz.

3-) Çok nadir olarak pest taraftan da iki şekilde genişleme yapıldığı bazı klasik eserlerde görülüyor.

3-A: Yegah perdesinde bir Rast beşlisi getirilir. Bu durumda Yegah perdesinde bir Basit Suz’nak dizisi meydana gelir.

Hicaz Hümayun makamı genişlemesi-3a:

3-B: Yine nadir olmakla birlikte Yegah perdesine Nikriz beşlisi, Hüseyni Aşiran perdesine Hicaz dörtlüsü getirilerek genişletilir. Yegah perdesine Nikriz beşlisi getirilerek yapılan genişleme sonucu Yegah’da bir Nev-eser makamı dizisi meydana gelir.

Hicaz Hümayun makamı genişlemesi-3b:

Seyir: Durak veya güçlü civarından seyre başlanır. Dizinin iki tarafında karışık gezinilip, güçlü Neva perdesinde yarım karar yapılır. Bu arada gerekli yerlerde, gereken asma kararlar da gösterilir. Nihayet bütün dizide ve istenirse genişlemiş kısımda dolaştıktan sonra, Dügah perdesinde Hicaz çeşnisiyle tam karar yapılır.

Not: Diğer Hicaz çeşitlerine de geçkiler yapılacağını tekrar hatırlatalım.