Karpuz Yetiştiriciliği
Karpuz Tanımı ve Önemi
Yabani karpuza, Kuzey Afrika’nın kurak bölgelerinde ve Sudan’da rastlanmaktadır. Bazı kaynaklar ise karpuzun ana kaynağını Hindistan olarak kabul etmektedir. Kültür karpuz çeşitleri 15. yüzyıldan itibaren Mısır, Suriye, Anadolu ve Balkanlar üzerinden Avrupa’ya yayılmıştır. Bugün memleketimizin birçok ilinde tatlı ve sulu karpuz çeşitleri yetiştirilmektedir. Karpuz Cucurbitaceae familyasının citrullus türüne bağlı senelik bir kültür bitkisidir. Bu türün başlıca dört alt grubu olmakla beraber, ekonomik bakımdan yalnız aşağıdaki iki türü önemlidir.
- Citrullus colocynthis
- Citrullus vulgaris
Yemeklik olarak kullanılmayan birinci grubun meyveleri normal karpuzlardan daha küçük ve acımsı lezzettedir. Buna karşılık ikinci grup, dünya üzerinde yetiştirilen ve insanlar tarafından yenilen zengin çeşitleri ihtiva eder.
Citrullus vulgaris Karpuzu:
Karpuz’un Ekonomik Önemi
Karpuz, yaz aylarında serinletici olarak bol miktarda sarf edilmekle beraber, karpuz kabuklarından gayet nefis şekerleme de yapılır. Ayrıca bazı bölgelerde karpuz pekmezi de yapılmaktadır.
Karpuz’un Botanik (Bitkisel) Özellikleri
Karpuz’da Kök
Karpuz kökleri uygun toprak şartlarında ve özellikle sulama yapılmayan yetiştiriciliklerde oldukça derine iner. Sulanan şartlarda ise bol saçak kökleri çoğunlukla 40– 50 cm kadar derinlikte ve hatta yüzeye daha yakın olarak yetişir.
Karpuz Kökü
Karpuz’da Gövde
Gövdesi kendiliğinden dik olarak büyümeye uygun olmadığından toprak yüzünde yayılı olarak büyür ve uygun şartlarda 3–4 m kadar uzayabilir. Gövde ve dalların üzeri hafif tüylüdür.
Karpuz’da Gövde:
Karpuz’da Yaprak
Dallar üzerinde birbirini takiben meydana gelen yapraklar dilimli, üzerleri adeta süslenmiş vaziyette hafif damarlı, parlak mavimtırak yeşil renktedir.
Karpuz’da Yaprak:
Karpuz’da Çiçek
Sarı renkte olan çiçekleri beşlidir. Bitkiler üzerinde tıpkı kavunlarda olduğu gibi cinsiyet bakımından değişik karakterde çiçekler meydana gelir. Karpuzlarda biyolojik bakımdan erkek çiçekler çoğunluktadır ve sapları daha uzuncadır. Dişi çiçekler erkek çiçeklerden biraz daha büyük, sapları daha kısa, kalın ve üzerleri hafif tüylüdür. Az miktarda erkek + dişi çiçek durumlarına rastlanır. Döllenme olayı erkek çiçeklerdeki polen tozlarının değişik yollarla dişi karakterdeki çiçeklerin dişicik tepesine taşınması suretiyle meydana gelmektedir.
Karpuz’da Çiçek:
Karpuz’da Meyve
Karpuz meyveleri şekil, irilik, kabuk ve et rengi, çekirdek renkleri bakımından büyük farklar gösterir. Bu karakterlere göre çeşitler birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilir. Karpuzlarda irilik, başta çeşit karakteri olmak üzere kısmen de yetiştirme ve bakım şartlarına bağlıdır.
Karpuz’da Meyve:
Karpuz’da Tohum
Çekirdekler; renk ve irilik bakımından çeşitler arasında oldukça farklar gösterir. Tohum renkleri beyazımtırak, sarı, siyah, koyu kırmızı ve benekli olabildiği gibi irilik itibariyle oldukça küçük, orta ve iri olanları mevcuttur. Karpuz çekirdekleri çimlenme kabiliyetlerini normal şartlarda 5 yıl muhafaza edebilir.
Karpuz Tohumu:
Karpuz Bitkisinin Ekolojik İstekleri
Karpuz Bitkisinin İklim İstekleri
Karpuz, ılık iklim bitkisidir. Soğuklardan çok etkilenir. Bu bakımdan ilkbahar ve sonbahar arasında ancak uygun koşullarda yetiştirilir. Oldukça uzun ve sıcak bir gelişme devresine ihtiyaç vardır. Tohum ekiminde uygun hava sıcaklığı yanında, toprakta sıcaklığın en az 12 C ve bunun üstünde olması istenir. Hava neminden hoşlanmaz. Sıcak ve nemli yerlerde çeşitli zararlı ve hastalıklar süratle etkisini gösterir.
Karpuz Bitkisinin Toprak İstekleri
Karpuz yetiştirmek için en elverişli topraklar, akarsu kenarlarındaki milli topraklarla derin geçirgen, su tutma kabiliyeti yüksek, kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklardır. Vegetasyon süresi kısa olan yerlerde ve bilhassa erkencilik düşünüldüğünde uygun şekilde hazırlanmış daha hafif kumlu topraklar üzerinde yetiştirme yapılabilir. Karpuz, bazı ülkeler hariç büyük bir çoğunlukla susuz yetiştirildiğinden akarsu kenarlarındaki milli topraklar bu bakımdan en elverişli topraklar olarak kabul edilir. Karpuz bitkisi diğer birçok kültür bitkisinin aksine, toprak asitliğine karşı oldukça dayanıklı olduğundan fazla olmamak şartıyla hafif asitli topraklarda da yetiştirilebilir. En elverişli toprak reaksiyonu pH 5,0-6,5 olmakla birlikte pH 5,0 olan topraklarda iyi sonuçlar alınmıştır. Bundan daha asitli topraklarda yetiştirme istendiği takdirde usulüne uygun kireçleme yapılmalıdır.
Önemli Karpuz Çeşitleri
Karpuzlar şekil, kabuk ve et renklerine göre aşağıdaki şekilde gruplandırmıştır:
Şekillerine göre:
a. Yuvarlak karpuzlar ( Yeni dünya karpuzları)
b. Yuvarlak- beyzi karpuzlar ( İri Diyarbakır karpuzları)
c. Uzun karpuzlar ( Amerikan karpuzları)
Kabuk renklerine göre:
a. Kabuk renkleri muhtelif renk tonunda düz olanlar ( Tekirdağ, Karabuz, Gülle Karpuzları)
b. Kabuk rengi alaca olanlar ( Pembe, Ferik, Sürme karpuzları)
Et renklerine göre:
a. Pembe etli karpuzlar
b. Muhtelif tonda kırmızı etli karpuzlar
c. Sarı etli karpuzlar
Karpuz çeşitlerinin görünümü:
Karpuz Üretimi
Karpuzlar, zamanı geldiğinde tohumlarının doğrudan doğruya hazırlanan yerlere dikilmesi suretiyle aşağıdaki üç usulle yetiştirilir:
- Sıra (Çizgi) usulü
- Ocak usulü
- Çukur usulü
Sıra (Çizgi) Usulü Karpuz Yetiştiriciliği
Geniş işletmelerde daha kolay ve ekonomik olduğundan çoğunlukla uygulanan bir usuldür. Bu usulde hazırlanmış tarlada çeşitlerin gelişme ve yayılma kuvveti ve toprak karakterine göre 1,5–2 m arayla ve genellikle pullukla 5–6 cm derinliğinde çizgiler açılır. Çizgilere hemen arkadan gelen bir işçi tarafından biraz sıkça veya çoğunlukla uygulandığı gibi sıra üzerinde 90 -100 cm aralıklarla her ekim yerine 2–4 tohum bırakmak üzere ekim yapılır. Hemen sonrasında hafif bir tırmık geçirilerek çizgiler kapatılır ve arkasından da toprağın hafifçe bastırılması için bir sürgü çekilir. Tohumların normal olarak çimlenebilmesi için toprağın tam tavında iken ekim yapılmasına özellikle dikkat edilir. Geniş ölçüde yapılan karpuz yetiştiriciliğinde ekim mesafelerine göre genellikle dekara 1–1,5 kg kadar tohum hesap edilir.
Tohumlar normal şartlarda 10–12 gün içinde çimlenerek toprak yüzüne çıkmaya başlar.
Sıra (Çizgi) Usulü Karpuz Yetiştiriciliği:
Ocak Usulü Karpuz Yetiştiriciliği
Bazı bölgelerde bir kısım yetiştirici, çizgi usulü yerine ocak usulü ekim yapmaktadır. Bunun için hazırlanmış yerlerine yine aynı ölçüler dahilinde yaklaşık 40-50 cm çapında ve 15-20 cm derinliğinde açılan çukurların diplerine 5-10 cm kalınlığında gübreli toprakla yataklık konarak 3- 4 adet tohum bunun üzerine ekilir ve üzerleri 2-3 cm derinlikte kalacak şekilde kapatılır ve hafifçe bastırılır. İlk çapadan sonra her ocakta en fazla 2 bitki bırakılarak diğerleri sökülür.
Ocak Usulü Karpuz Yetiştiriciliği:
Çukur Usulü Karpuz Yetiştiriciliği
Karpuz yetiştiriciliğinde en tipik yetiştirme usulü Diyarbakır karpuzlarında görülür. Bu bölgede Dicle Nehri kıyılarında çakıllı ve milli topraklar üzerinde dünyaca meşhur karpuzlar ise çukur usulü ile yetiştirilmektedir. Bu yöntemde; ilkbaharda genellikle nisan ayı içersinde sular tamamen çekildikten sonra birbirinden 3’er m ara ile 1m uzunluğunda, 50 cm genişliğinde ve 50 cm derinliğinde çukurlar açılır. Çukurun içindeki çakıllar dışarıya çıkartılır. Dipte, mümkün mertebe, yalnız kum bırakılır. Çukurun iki başında nemli kum tabakası üzerinde çürümüş, güvercin gübresinden birer kürek dolusu gübre doldurulur. Bu güvercin gübresi üzerine tekrar bir miktar nemli kum ilave edilir. Çukurun iki başında meydana getirilen bu yığın üzerine 3-4 adet karpuz tohumu ekilir.
Bir hafta 10 gün içersinde tohumlar çimlenerek körpe fideler gelişmeye başlar. Fideler 3-4 yapraklı olduklarında her yığında kuvvetli bir fide bırakılarak diğerleri seyreltilir. Tohum ekiminden yaklaşık bir ay kadar sonra çukurun içerisine ahır gübresiyle karıştırılmış güvercin gübresi konulur. Karpuzlar gelişip kolları uzadıkça çukurun içerisi bitkiler yukarıda kalacak tarzda bu defa nemli ince milli kumla doldurulmaya devam edilir. Mayıs ayları sonlarında her çukura 5’er kürek kadar yanmış ahır gübresi ve güvercin gübresi karışımı verilir ve çukurun içerisi toprak hizasına gelinceye kadar aynı mille doldurulur. Bu şekilde hazırlanmış besin maddelerince çok zengin ve nemli ortam içerisinde karpuz bitkisi çok kuvvetli kök sistemi meydana getirerek süratle gelişir ve neticede her biri 40–50 kg hatta daha iri olan karpuzlar elde edilir. Çukurlarda hasat edilen karpuz miktarı çeşidin iriliğine göre değişir. Genellikle çok iri çeşitlerde her kökende bir karpuz, buna rağmen daha küçük çeşitlerde yetiştiricinin arzusuna göre daha fazla sayıda meyve bırakılır.
Lütfen yorum bırakın.