Kestane Üretimi

Kestane Yetiştiriciliği

Kestane, kayıngiller familyasından castanea cinsini oluşturan ağaçların ve bu ağaçların yenilebilen tohumlarına verilen genel bir isimdir. Kestanelerin bilinen 13 türü genellikle kuzey yarım küresinin değişik bölgelerine yayılmıştır. Bu türlerin doğal yayılma alanları Çin, Kore, Japonya, Türkiye, Güney Avrupa ve Kuzey Amerika’dır. Kestaneler deniz seviyesinden itibaren genel olarak 700–800 m yüksekliklere kadar yetişebilirse de bu durum çeşitli ekolojilere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin; Anadolu’da 1390 m yükseklikte kestane ağacının yetişebildiği tespit edilmiştir.

Kestane bitkisi:

Kestane, uzun ömürlü bir ağaçtır. Yaklaşık olarak 200–500 yıl yaşar. Kuvvetli kazık kök, yan kökler ve güçlü gövdeye sahiptir. Toprakta derine inen sağlam kök yapısıyla kayalık yerlerde bile yetişen kestane ağacı, erozyonları önleme bakımından büyük öneme sahiptir.

Dünyada kestane üretimine baktığımızda FAO 2005 verilerine göre, 1.129.999 ton olarak belirtilmiştir. Türkiye bu sıralamada 49.000 ton ile Çin, İtalya ve Kore’ den sonra 4. sırada yer almaktadır. Türkiye’de ise en çok üretiminin yapıldığı iller sırasıyla Aydın, İzmir, Sinop, Kastamonu ve Kütahya’dır.

Son yıllarda yapılan çalışmalar sonucu ülkemizde ortalama yılda 80–90 bin ton kestane üretilmekte ve 5–10 bin tonu ihraç edilerek önemli döviz girdisi sağlanmaktadır. Seleksiyon, aşı ve terbiye sistemleri ile kültüre alınabilen kestaneler bu yolla hem kısmen bodurlaştırılmakta ve erken yıllarda meyveye yatırılarak meyve verimi ve kalitesi artırılmıştır. Meyveleri önemli gelir kaynağı olduğu gibi ağaçları da mobilya sanayinde kıymetli keresteler oluşturmaktadır. Ayrıca Karadeniz Bölgesi gibi bol yağışlı ve meyilli dolayısıyla erozyona müsait arazilerde kazık kök yapması nedeniyle kestane bahçeleri kurarak hem ülke ekonomisine katkı sağlayacak hem de erozyonla oluşacak toprak kayıplar da engellenmiş olacaktır.

Kestane Bitkisinin Tanımı ve Önemi

Kestanenin bitkiler alemindeki yeri:

Bilimsel sınıflandırma

Bölüm : Spermatophyta (Tohumlu bitkiler)
Alt bölüm : Angiospermae (Kapalı tohumlu bitkiler)
Sınıf : Dicotyledoneae (Çift çenekli bitkiler)
Takım : Fagales
Familya : Fagaceae (Kayıngiller)
Cins : Castanea
Tür : Castanea sativa (Avrupa), c.mollissima (çin), c.crenata (japon),
c.dentata (amerika), c.seguinii, c.davidii, c.pumila, c.ashei, c.alnifolia, c.floridana,
c.pauscipina, c.ozarkensis, c.henryi (13 tür en çok bilinenlerdir.).

Kestane ağacı:

Kestane Bitkisinin Morfolojik ve Botanik Özellikleri

Kestane Bitkisinde Habitüs
Kestaneler 20 – 25 metre kadar boylanabilen yüksek bir taç oluşturan bitkilerdir. Yayvan veya dik gelişir.

Kestane Bitkisinde Gövde
Yan dallar oluştuktan sonra ana eksen büyümeyi durdurur. Yan dallardan birkaçı gelişerek ana eksenin yerini alır. Zengin bir dallanma eğilimindedir. Düzgün ve dik oluşum gösterir.

Kestane ağacının gövdesi:

Kestane Bitkisinde Dallar
Gençken kızıl-kahverengi bir durum alır. Genç sürgünler hafif tüylüdür. Üzerinde gözle görülecek büyüklükte ve bol sayıda beyaz gözenekler bulunur. Yaşlı kestane ağaçlarının kabuklarında spiral biçimi derin çatlaklar yer alır. Bir yaşını aşan dalların rengi açılır ve üzerleri parçalı, girintili çıkıntılı kabukla örtülür.

Kestane ağacının dalı:

Kestane Bitkisinde Yaprak
Çiçekten önce oluşur. Uzun, mızrak şeklinde, ucu sivri ve koyu yeşildir. Yaprak renginin tonu çeşit özelliğine göre değişir. Genellikle 12-25 cm uzunluğunda boya sahiptir. Üst yüzey parlak, alt yüzey tüylüdür. Yaprağın üstünde yer alan paralel damarlar kolayca görülür. Spiral dizilir. Yaprak koltuklarında dişi ve erkek çiçekler açar. Ağacın yapraklanmasından sonra açan erkek ve dişi çiçekleri, bir yıllık dalların üzerinde ve birbirlerine yakın olarak yer alır.

Kestane ağacının yaprağı:

Kestane Bitkisinde Erkek Çiçek Püskülleri
Sürgünün alt, orta, orta üst bölümünde yaprak koltuklarında sadece erkek çiçek bulunur.

Kestane Bitkisinde Karışık Çiçek Püskülleri
Alt bölümünde dişi, üst bölümünde erkek çiçekler bulunur.

Kestane Bitkisinde Tomurcuk
Kestanelerin tomurcukları karışık tomurcuk tipindedir. Hem sürgünleri hem de sürgünler üzerinde çiçek püsküllerini oluşturur. Önce sürgün büyür. Tepe tomurcuğu terminal, mahmuz belirgindir. Yan tomurcuklar sürgün üzerinde almaşlı dizilir. Tomurcuklarını dıştan iki ya da en fazla üç pul örter. Güçlü sürgünleri hafif oluklu ve köşeli olur.

Kestane bitkisinde tomurcuk yapısı:

Kestane Bitkisinde Kök
Kazık köklü bir bitkidir. Bu kazık kök kuvvetli yan köklerle desteklenir.

Kestane Bitkisinde Çiçek
Monoik yapıdadır. Çiçek rengi soluk sarı renktedir.

Kestane bitkisinde çiçek:

Dişi çiçekler: Genellikle 3’ü bir arada olmak üzere bir çiçek kümesi oluşturur. Brakte yapraklardan (kapsül=yumak=kirpi) oluşur. 6–9 karpel, ikişer ovul vardır. Her dişi çiçekte 6 adet dişi organ bulunur. Yumurtalık üst durumludur. Çok çiçek oluşturan çeşitlerde püsküller üzerinde 3. ve 4. kademelerde meydana gelen dişi çiçekler tam olgunlaşmadan sararıp dökülebilir. Dişi çiçek kümeleri kapsül tarafından kuşatılır. Bu kapsül büyüyerek dikenli yumakları meydana getirir. Normal tozlaşma ve döllenme koşullarında yumak içindeki her üç meyvede gelişir. Ancak döllenmemiş çiçeklerde tohum bulunmadığından, bunlar gelişemez, yalnızca meyve kabuğu hâlinde kalır. Bazı çeşitlerde bir yumak içinde 5-7 meyveye rastlandığı olur.

Erkek çiçekler (kedicik=kedi kuyruğu=püskül): Kümeler hâlinde püskül ekseni boyunca dizilir. Dıştan 3 kademeli 6 brakte yaprak ile kuşatılır. Her çiçeği 6 parçalı tepal yaprak çevreler. 18–20 adet erkek organ bulunur. Erkek çiçeklerin birçoğu bir eksen üzerinde başak tipi kurul oluşturur, kurullar yukarıya doğru dik durur ve haziran ortasında çiçek açar. Dört brahtecikten (çiçeğe yakın olan ve biçim değiştirmiş yaprak) oluşan ve üzerinde sık ve batıcı dikenleri bulunan kupula içinde çoğunlukla üç tane nuks (meyvenin kılıfı) meyve bulunur.

Çiçeklenme zamanında erkek çiçeklerin başçıkları çiçek örtüsünün dışına çıkarak parlak, sarı bir görünüm alır. Başçıkların patlamasıyla çiçek tozları çevreye dağılır. Böylece tozlanma meydana gelir.

Kestane Bitkisinde Döllenme Biyolojisi
Kestanelerde çiçeklenme genellikle haziran ayı içinde meydana gelmektedir. Çiçeklenmenin erken veya geç başlamasına nisan ve mayıs ayı sıcaklıkları etkili olmakta, çiçeklenme, bu iki ayın ortalama sıcaklığının 13,5 C°’den yüksek olduğu yılarda erken, düşük olduğu yıllarda ise geç başlamaktadır. Tomurcukların kabarma dönemindeki yüksek sıcaklıklar da çiçeklenmeyi öne almaktadır.

Kestane ağacında önce erkek çiçekler çiçeklenmekte, sonra dişi çiçekler, çiçek tozları olgunluğa ulaşmakta ve en sonra da karışık eşeyli püsküllerdeki erkek çiçekler çiçeklenmektedir.

Kestane ağacı monoiktir. Kendine uyuşmaz ve kısırdır. Dikogami bulunduğu için yabancı tozlanır. Tozlanma rüzgâr, kısmen de böcek ile olur ve 60 m kadar yayılabilir. Önce erkek püsküller, sonra dişi çiçekler, daha sonra da karışık püsküllerdeki erkek çiçekler olgunlaşır (mayıs-haziran). Özellikle metaxenia çeşidi iri meyveli tozlayıcı bir çeşittir. Tozlayıcı olarak kullanıldığında iri meyve tutturur.

Normal bir tozlaşma, döllenme ve meyve tutumunun sağlanması aşağıdaki koşullara bağlıdır:

Kestane bahçesinde çiçeklenme zamanı birbirine uyan en az iki çeşit olmalıdır.
Ana çeşitler tozlayıcılık yönünden kısır ise, hem bu çeşitleri hem de birbirini tozlayacak iki tozlayıcı uygun aralıklarla bahçeye yerleştirilmelidir.
Düzgün bir kapama bahçede her 3. sırada 3. ağacın tozlayıcı olarak seçimi uygundur. Eğer yer uygun değilse her 8 – 10ağacın ortasına bir tozlayıcı yerleştirilir.

Kestane Bitkisinde Meyve
Dişi çiçeklerin döllenmesinden 150-170 gün sonra dikenli bir kabuk içinde 1 – 7 adet olarak olgunlaşır.

Kestane meyvesi:

Gerçek bir meyve oluşur. Meyve ovaryum çeperinin sertleşmesi ile oluşur. Sert ve derimsi meyve kabuğuna (perikarp) sahiptir. Kestanenin, dip tarafı açık, diğer tarafı koyu kahverengi, kalınca sert bir dış kabuğu ile açık kahverengi ince ve yumuşak bir iç kabuğu vardır. Meyvenin eti açık sarı renklidir. İyi nitelikte bir kestane 2-3 cm genişlikte ve 15-20 g ağırlıkta olur.

Kestane Bitkisinde Tohum
Kestanelerde meyvenin yenen kısmı tohum, döllenme sonucu meydana gelir. Kısacası yenen kısım tohumdur.

Kestane tohumu:

Sert kabuklu meyvelerde genellikle yağ oranı yüksek olduğu hâlde kestanede karbonhidratlar daha fazladır. Kestanelerin kimyasal bileşimi genel olarak diğer sert kabuklu meyvelere göre daha uygundur. Çoğu sert kabuklu meyvelerde yağ miktarı ezme güçlüğü yaratır ve ekşime sebebi olarak gösterilir.

Kestane meyvesi normal koşullarda %40-45 su, %3-6 protein, %3-5 yağ, %40-45 karbonhidrat, %1,3 kül bulunmaktadır. Kestane eski zamanlardan beri insan beslenmesinde karbonhidrat kaynağı olmuştur. Ayrıca C ve A vitaminlerinin de olduğu kaydedilmektedir.

Kestanelerin; meyve, şekerleme, bal ve kereste olarak kullanımının yanı sıra meyve kabukları tanin üretiminde, yaprak ve çiçekleri ilaç ve kozmetik sanayinde kullanılmaktadır.

Kestane ağaçları; güzellik, barınak ve yakacak için dünyada 4000 yıldan beri yüksek, serin ve yağışı bol bölgelerde yetiştirilmektedir. Verimliliği, hasadının kolaylığı, yeme için hazırlığının basit olması ve az çok gelir sağlaması insanları kestane yetiştirmeye sevk etmiştir.

Kestane Çeşitleri

Standart kestane çeşidinde aşağıdaki özelliklerin olması istenir:

Erkencilik,
Yüksek verim,
İri ve lezzetli meyve,
Kabuğun ince olması ve kolay soyulması,
Uzun süre depolanabilmesi,
Şekerlemede dağılmaması,
Kestane hamuruna uygunluk,
Hastalık ve zararlılara dayanıklılık olmalıdır.

Kestane yetiştiriciliğin de seçilecek çeşitlerde birbirini dölleyen verimli, meyvesi iri, meyve iç zarının tohuma yapışıklılık durumu, kolay hasat edilebilmesi ve hamur yapımına uygun olması gibi özellikler dikkate alınarak çeşit seçimi yapılır.

Bu amaçla yetiştirilen önemli kestane çeşitleri:

Erkenci çeşitler: Karamehmet (62304), hacıibiş (62305), firdola(62309)
Hamur yapımına uygun çeşitler: Mahmutmolla (51112), hacıömer (52214)
İri çeşitler: Sarı aşlama (51111), osmanoğlu (51101), ayı tabanı (52112)

Kısaca bu çeşitlerin özelliklerine değinecek olursak:

Hacıibiş (62305), Kestane Türü
Ağacı orta kuvvette yayvan gelişir. Verimi orta derecededir. Meyveleri genellikle çok küçük genişçe ovaldir. Meyve kabuğu kalın, meyve eti krem renginde ve kalitesi iyidir. Eylül ayının 3. haftasında olgunlaşır.

Tozlayıcıları; karamehmet ve firdoladır. Sofralık tüketime uygun bir çeşittir.

Osmanoğlu (51101), Kestane Türü
Ağacı orta kuvvette yayvan gelişir. Verimli bir çeşittir. Meyveleri küçük-orta, iri genişçe oval şekilli, meyve eti kerem rengindedir. Eylül ayının 3. haftası olgunlaşır.

Tozlayıcıları; karamehmet; firdola, ve sarıaşlamadır. Kestane şekerine uygun bir çeşittir.

Sarıaşlama (51111), Kestane Türü
Ağacı orta kuvvette yarı dik gelişir. Verimli çeşittir. Meyveleri orta iri-iri, genişçe oval, meyve kabuğu ince kahverengi meyve eti krem renginde, kaliteli bir çeşittir. Sofralık tüketime ve kestane hamuru yapımına uygun bir çeşittir.

Mahmutmolla(51112), Kestane Türü
Ağaçları orta kuvvette dik gelişir. Verimli bir çeşittir. Meyveler orta iriliktedir. Taze iken zor soyulur. Eylül ayının son haftasında hasat edilir.

Tozlayıcısı 51111’dir. Hamur yapımına uygun bir çeşittir.

Hacıömer (52214), Kestane Türü
Ağaçları orta kuvvette ve yayvan gelişir. Meyveleri orta iriliktedir. Verimli bir çeşittir. Eylül ayının 3.haftası hasat edilir.

Tozlayıcısı 52510’dur. Taze tüketime ve hamur yapımına uygun bir çeşittir.

Kestanenin pomolojik sınıflandırmasına baktığımızda ise iki grup karşımıza çıkar.

Marrone, Kestane Türü
En yüksek kaliteli meyvelerdir. Tohum zarı meyveyi bölmez ve tohumun içerisine girmez. Daha iri meyvelidir.

Chataigne, Kestane Türü
Tohum zarı meyveyi böler ve tohumun içerisine girer. Daha küçük meyvelidir.

Bizim ülkemizde çok kullanılmamakla birlikte yurt dışında yetiştirilen ve önemli yer oluşturan yabancı kestane çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar;
İtalya: Chiusa, pesio, luserna, val susa, castel del rio,
Fransa: Montagne, sardonne, comballe, bouche de bétizac, bournette, maridonne, maraval, marigoule, marsol,
İspanya: Amarelante 1, famosa, garrida, ınxerta, longal, loura,
Japonya: Ishizuki, tsukuba, tanzawa, ginyosedir.

Kestane Bitkisinin Genel İstekleri

İklim istekleri: Serin, nemli ve ılıman iklim meyve türüdür. Kestane ağacı yetiştirilirken çok soğuk yörelerde güneye, sıcak yörelerde kuzeye bakan yerlere ağaç dikilmelidir. Rakım 700–1800 m arasında olan yerlerde yetişmektedir. Kış dinlenme devresinde gövde –30/–35°C’ye dayanır. Kış dinlenme (soğuklama) ihtiyacı orta veya azdır. Çiçeklenmesi geç olduğundan ilkbahar donlarından zarar görmez. Ancak geç sonbaharın ilk donlarına karşı hassastır. Çiçeklenmeden meyvenin olgunlaşmasına kadar 2000–3000°C saat sıcaklık toplamı (150–170 gün) ister. Yaz mevsiminde aşırı sıcaklardan etkilenir ve meyve içi boşalır.

Kestane yazın yüksek sıcaklılardan doğrudan değil, yağışsız geçen mevsimlerde kuraklıktan etkilenir. Kestane doğal yayılış alanları içinde gölgeyi sevmekte, kuzeye doğru gidildikçe ışığa gereksinim artmaktadır.

Kestaneler yıllık yağış toplamı 600–1600 mm ve mevsimsel dağılımı düzenli olan yerlerde sulama yapılmadan yetiştiriciliği yapılabilir. Bu nedenle yağışların düzenli olması kestaneler için önemlidir. Çiçeklenme dönemi aşırı yağan yağışlar meyve tutumunu olumsuz etkiler. İlkbaharın geç dönemindeki yağış meyve tutumunu azaltır. Çiçek döneminde yağan fazla yağış döllenmeyi etkileyeceği için fazla yağışı sevmez. Fazla yağış mantar hastalığı nedeniyle yaprakların dökülmesine yol açar. Soğuğun toplandığı çukur vadilerde kestanelik kurulmamalıdır. Yamaç araziler bahçe için idealidir.

Toprak istekleri: Kestane ağacı kazık köklü bir bitki olduğu için hafif, gevşek yapılı, serin, derin toprağı sever. Ancak iyi gelişimini volkanik kaynaklı, potasyumca zengin toprakta iyi yetişir. pH=5,0-6,3 arasında olmalıdır. Topraktaki kirece hassastır (<%6). Toprakta %1 oranındaki kireç idealdir. Ağır, killi, su geçirgenliği az toprakta iyi gelişmez. Bu tip topraklarda yetiştirilmeye çalışıldığında ise kestane ağaçları mantari hastalıklara yakalanabilir. Bu durumda en çok mürekkep hastalığına rastlanır.

Çeşitlerin niteliklerini aynen koruyarak çoğaltımları ancak vegetatif yöntemlerle olabilmektedir. Kestanenin vegetatif yolla çoğaltımında daldırma, çeliklerin köklendirilmesi kullanılır. Ancak en çok uygulanan ve güvenilir yöntem aşılamadır. Kestane yetiştiriciliğinde anaç kullanmak bazı yönlerden zorunlu olduğundan, aşılama da kendiliğinden bir zorunluluk olarak karşımıza çıkar. Bunun içinde kaliteli tohum kullanmaya dikkat edilmelidir. Kısacası anaçlar şunlardır:

Phytophthora sp.’ye dayanıklı,
Anaç-kalem uyuşması iyi,
Tohumlar yüksek çimlenme gücünde,
Çöğür gelişimi bir örnek,
Birinci büyüme yılının sonunda aşılanabilecek olgunluğa ulaşmalıdır.

Tohumların çimlenme gücünün yüksek olması aranır. Kestane tohumlarının yüksek bir çimlenme gücüne erişebilmesi için nemli ve soğuk bir ortamda katlanması gerekir. Tohumla üretim yaparken ön işlem olarak katlama yapılmalıdır. Katlama için nemli ve soğuk (0-4 C°) bir ortamda 3 aylık süre yeterlidir. Katlama, tahta sandıklar içerisine 3-4 cm kalınlığında bir sıra temiz dere kumu veya perlit üzerine bir sıra meyve şeklinde yerleştirilir. Meyveler kabuklu olarak katlanmalıdır. Katlama işlemi bittikten sonra sandık fungusitli su ile sulanır. Sandıklar daha sonra sıcaklığı 0-4 C° olan bir yere alınır.

Katlamadan alınan tohumlar araziye sıravari ekilir. Katlama ortamı içinde çimlenmeye başlamış olan tohumları kök uçlarının koparılması, kazık kökün gelişimini engelleyip, saçak kök oluşumunu arttırır. Çöğürler bir yıllık büyümeden sonra sıra arası 70×80 cm sıra üzeri 30 cm ara ile şaşırtılır. Katlanmadan ekilen tohumların çimlenme oranını yükseltmek için 8-10 cm derinlikle harçlı toprağa ekilir ve tohumların üzeri 4-5 cm harçlı toprakla kapatılır. Harç için; 1 kısım toprak +1 kısım yanmış çiftlik gübresi kullanılır.

Kestane üretimi için çöğür:

Aşı ile üretim; Aşı yetiştirilmek istenen anaç bitkiden aşı kalemleri veya gözün altlık fidanlar üzerine kaynaştırılması tekniğidir. Aşı ile üretilen fidanlarda biri anaç fidandan gelen diğeri de altlık fidandan olmak üzere 2 ayrı genotip söz konusu olmaktadır. Bu genotiplerden altlık olarak kullanılan fidanın kökü yeni oluşacak aşılı fidanın kök sistemini anaç fidandan alınan aşı kalemi veya göz ise yeni oluşacak aşılı fidanın gövdesini oluşturacaktır. Aşı olayı aslında doğal olarak görülebilen bir olaydır. Aşı ile üretimde kullanılacak aşı kalemlerinin veya gözün seçiminde yapılacak seleksiyon çalışmaların dikkate alınacak kriterler şunlar olmalıdır. Hastalık etmeninin söz konusu olduğu yerlerde öncelikli olarak hastalığa dayanıklı en yaşlı bireyler tespit edilmelidir. Bundan sonra dikkate alınması gereken kriterler verimlilik, erkencilik, meyve iriliği, meyve iç rengi, tohum zarının soyulabilirliği ve tohuma girme durumu, meyvenin tadı ve meyve kabuğunun rengi parlaklığı ve sertliği olmalıdır.

Kestanelerde göz ve kalem aşılarından birçokları uygulanmakta ise de, kolay uygulanması ve aşı kaleminden en yüksek ölçüde yararlanılması nedeniyle göz aşılar tercih edilmelidir. Göz aşılarından normal T aşı ve ters T aşı yöntemlerinden her ikisi de iyi sonuç verir. Ters T aşının içine yağmur suyu girmediğinden mantari enfeksiyon ihtimali az olmaktadır. Ayrıca bu yöntemde kaynama daha çabuk olmakta ve sonuç daha iyi gerçekleşmektedir.

Göz aşısı ile üretimde ise; İlk aşamada altlık üzerinde T veya + şeklinde kesik oluşturulur. Düşey doğrultuda açılan kesik 2,5 cm uzunluğundadır. Yatay kesik ise (T nin üst kısmı) altlık çevresinin 1/3 ü kadar tutulur. İkinci aşamada ise önceden saklamaya alınmış aşı kalemi üzerinde seçilen bir gözün 1 cm kadar aşağısından başlayıp gözün altın geçerek 2,5 cm uzunluğunda bir eğik kesiş gerçekleştirilir. Sonra gözün 2 cm üstünden kabuğu geçerek oduna ulaşacak derinlikte ikinci kesim yapılarak göz kalemden ayrılır. Çıkarılan gözün altında kalan odun parçası da takiben uzaklaştırılmalıdır. Üçüncü ve son aşamada ise T şeklinde oluşturulan kesim yerleri hafifçe kaldırılarak göz oval kısmı yukarıya bakacak şekilde bu yarığa yerleştirilir ve aşağıya doğru itilir. Göz T şekli içinde tamamen gömülünceye kadar aşağıya doğru itilir kaldırılan kabuk dillerinin tamamen kapanması sağlanır. Aşı yeri göz kapanmayacak şekilce iyice plastik bant ile sarılır ve macunlanır. Haziran ayında yapılan göz aşısında aynı yılın sonunda aşılı fidan kullanıma hazır hale gelirken, ilkbahar ve sonbaharda yapılan göz aşılarında elde edilen aşılı fidanlar ancak 2. yılın sonunda kullanıma hazır hâle gelebilmektedir.

Kestane çoğaltımında en yüksek aşı tutma oranlarının (%97,50) eylül ayının ilk yarısında yapılacak yama göz aşısı yöntemi ile elde edilebileceği ortaya çıkmıştır.

Kestane bitkisinde göz aşısı:

Aşının yapılma zamanı aşı tutmasında etkilidir. Durgun göz aşılar kestanede iyi sonuç vermeyebilir. İlkbaharda sürgün göz aşısı en iyi sonuç verir.

Sürgün aşıların yapılmasında şu sıra izlenir:

Sağlıklı anaçlardan ilkbaharda tomurcuklar kabarmadan önce aşı kalemleri nemli perlit ya da kum içerisinde buzdolabında saklanır.
Aşı, bitki yapraklandıktan sonra soğuk tehlikesi geçtiğinde (mayıs ortasında) yapılır.
Kalemden alınan gözle kuzeye bakan tarafta aşı yapılır.
Aşı tamamlandıktan sonra anaçta sadece bir sürgün bırakılır. Diğer tüm sürgünler kesilir. Aşı tutunca bu sürgünde kesilir.

Yabani ağaçların aşılamasında kalem aşıları uygulanır. Kalem aşılardan da kabuk aşı uygulanmalıdır. Aşı ağaçlar yapraklandıktan sonra yapılır. Aşı kalemi yine önceden alınıp saklanmalıdır. Aşı, ağaçların kısa budanmış 3-4 yaşlı dallarına yapılır. Aşı macunla kapatılır.

Her dala 2-3 kalem takılabilir. Daha sonra bunlardan biri bırakılıp diğerleri kesilir. Aşılı fidanlara gerekli sulama, çapalama, gübreleme gibi bakım işlemleri uygulanır. Büyüme mevsiminin sonunda sökülen fidanlar, hemen dikilmeyeceklerse hendeklenir. Fidanların sonbaharda dikilmeleri iyi sonuç verir.

Kalem aşısı ile üretimde; aşı kaleminin üzerinde en az 2–3 adet göz bulunmakta, kalemin kalınlığı altlık ile aynı kalınlıkta veya daha ince olabilmektedir. Aynı kalınlıkta olduğunda her iki taraftan daha küçük olduğunda ise tek taraflı kambiyum çakışması sağlanmaktadır. Aşı yeri tespit edildikten sonra altlık üzerinde 4–5 cm uzunluğunda olan üst kısmı yüzeye sıfır başlayıp alt kısmında altlık gövdesinin kalınlığının 1/3 veya 1/2 derinliğine kadar inen bir kesit yüzeyi oluşturulur. Bu kesit yüzeyinin gövdeden ayrılan parçası kesilerek uzaklaştırılmazsa dilcikli, kesilip bir kertik oluşturacak şekilde uzaklaştırılmasıyla da kertikli yanaştırma aşı tekniği kullanılmış olur.

Kestane bitkisinde kalem aşısı:

Kestane Bahçesi Tesisi

Bahçe yeri seçiminde iki noktaya dikkat edilmelidir. Bunlar toprak ve yer seçimidir. Toprak geçirgen, derin ve havalanır olması gerekir. Ağır killi taban suyu olan taban arazilerde kestane yetiştiriciliği için uygun değildir. Soğuğun toplandığı çukur vadiler kestane yetiştiriciliği için tehlike arz etmektedir. Denizden en az 400 m yüksekliklerde bahçeler kurulmalıdır.

Kestane bahçesi kurarken ya doğrudan doğada kendiliğinden yetişmiş ağaçların aşılanması ya da aşılı fidan alarak bahçe tesis edilir. Burada bahçe tesis yapılırken çeşit seçimi önemlidir. Pazarlama durumu (taze, şekerleme) dikkate alınarak standart çeşitler kullanılmalıdır. Değişik zamanda olgunlaşan en az 2 çeşit dikilmelidir. Çiçeklenme zamanı birbirine uyan tozlayıcı çeşitler seçilmelidir.

Yeni bahçe tesis ederken 7×7, 8×8 m tercih edilebilse de en uygun 10–12 m’lik dikim aralığı uygulanır. Ağaçlar normal aralıkta ve bakım şartlarında 15 m’ye kadar yükselebilir. Dikim yapılacak bahçeler önceden derin sürüm yapılır ve dekara 3–5 ton olacak şekilde yanmış ahır gübresi verilir ve fidan dikilecek yerler önceden işaretlenir. Fidan çukurları dikimden 10-15 önceden açılır. Fide dikilecek çukurlar 40×50 cm derinlikte açılır. Dikimi yapılacak fidanların kök ve taç tuvaleti yapılır. Fidan çukurları 2-3 kürek yanmış ahır gübresi ve 150-200 g kompoze gübre üst kısım torakla karıştırılarak çukura konur ve dikim yapılır. Daha sonra bu karışımın üzerine birkaç kürek toprak atılır. Kökler gübreye temas ederse fidanın kökleri zarar görebilir, kuruyabilir. Dikimi yapılan fidanlara can suyu verilir ve hereğe bağlanır.

Kestane bitkisinden kapama bahçe yapıldığında kare, dikdörtgen, üçgen dikim sistemleri kullanılır. Bitki aralıkları genel olarak 10×10 veya 15×15 m olmalıdır. Normal bir tozlaşma, döllenme ve meyve tutumu için çiçeklenme zamanı birbirine uyan en az 2 çeşit uygun aralıklarla dikilmelidir. Bunun için her 3. sıranın 3. ağacı tozlayıcı olarak dikilmelidir.

Kestane bahçesi:

Kestane bahçelerinden bir dekar alandan ortalama 300 kg meyve alınabilmektedir. 10 yaşındaki bir ağaç 10–100 kg meyve verir. 13 yaşındaki kestane ağacı ise tam verime ulaşır.

İlginizi Çekebilir!