Kuşkonmaz (Asparagus) Yetiştiriciliği | Kesme Çiçek Üretimi

Kuşkonmaz (Asparagus) Bitkisinin Genel Özellikleri

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Asparagales
Familya: Asparagaceae
Botanik Adı: Asparagus
Türkçe Adı: Kuşkonmaz

Anavatanı Batı ve Güney Afrika olan kuşkonmaz ev ve iş yerlerinde iç mekân süs bitkisi olarak kullanılır. Aynı zamanda aranjmanlar için kesme çiçek olarak da yetiştirilir.

Bitkinin genel görünüşü:

Ülkemizde son zamanlarda sebzecilik alanında da yemeklik olarak kuşkonmaz yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yetiştiriciliğine ülkemizde 1960’lı yılarda başlanmış, ancak tüketim şeklinin bilinmemesi, fiyatının yüksek olması, tadının alışılmış bir tat olmaması ve bulunduğu yeri uzun süre işgal etmesi gibi sebeplerden dolayı yetiştiriciliği yayılamamıştır.

Sebze kuşkonmaz:

Görünürdeki yaprakları çok ince tül şeklinde, iğnemsi ve zarif olduğundan bu ismi almıştır. Gerçek yaprakları çok küçük ve boğumlar çevresindedir. Çiçekleri küçük ve beyaz renklidir. Meyveleri ise kırmızı ve yuvarlaktır.

Kuşkonmaz (Asparagus) Bitkisinin Botanik Özellikleri

Kök: Kökler etli ve kurşun kalem kalınlığındadır. Çok az sayıda yan köklere sahiptir. Etli kökler birkaç yıl yaşar, 60-80 cm derinliğe gider ve daha sonra ölür. Her yıl yeni kökler oluşur.

Kök yapısı:

Gövde: Kuşkonmaz gövdesi toprak altı ve üzeri olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Rizom gövde (pençe), toprak altında 15-20 cm derinlikte bulunur. Gövdenin bir ucunda eski, diğer ucunda yeni kök ve sürgünler oluşur. Toprak üzeri gövde yani yeni sürgünlerin oluştuğu kısım ise gövdenin büyüme yönünü gösterir. Rizom gövde zarar görmezse uzun yıllar (20-25 yıl kadar) yaşayabilir.

Sürgünler: Rizom gövdeden çıkar. Toprak altında kalan sürgünlerin rengi beyazdır. Toprak yüzüne çıkan sürgünler ise uç kısmında üzerinde yapraklarla örtülü tomurcuk açarak büyümeye başlar. Rengi yeşil veya hafif menekşe-mor rengindedir. Toprak üstü sürgünler dallanma özelliğindedir ve boyları 50-200 cm’ye kadar ulaşır. Kuşkonmaz bitkisi, yılda 5-15 arasında sürgün meydana getirir. 3’üncü yılsonunda sürgün sayısı artmaya başlar. 5.6. yıl sonunda en yüksek düzeye ulaşır. Daha sonra bitkinin yaşlanmasıyla sürgün sayısı azalır.

Yapraklar: Yaprak gelişimi gerilemiştir. Yapraklar, uzun sürgünler üzerinde üçgen şekilli pul yaprak şeklindedir. Yapraklar kısa sürgün olarak adlandırılan ve uzun sürgünler üzerinde bulunan iğne şeklindeki sürgünlerden meydana gelir.

Bitkide yaprak:

Çiçek: Erkek ve dişi çiçek oranı bire birdir. Çiçekler sürgün koltuklarında oluşur. Tek tek veya birkaç tanesi bir arada bulunur. Erkek çiçekler daha iri, 6’lı ve taç yaprakları turuncu renktedir. Dişi organ iz haldedir.

Bitkide çiçek:

Dişi organ 3 karpellidir. Erkek organlar dumura uğramıştır. Bazı durumlarda bir bitki üzerinde hem dişi hem de erselik çiçeklere rastlanır. Yabancı tozlanmada arılar ve rüzgâr etkili olur.

Meyve ve tohum: Meyveler başlangıçta yeşil renklidir. Daha sonra turuncu ve kırmızıya döner. 3 karpelidir ve her karpelde 2 tohum taslağı bulunur. Döllenme sonunda bir meyveden 4-6 arasında tohum elde edilir. Tohumlar olgunlaştıklarında siyah renklidir.

Kuşkonmaz bitkisinin meyvesi:

Önemli Kuşkonmaz Türleri:

Kesme çiçekçilikte ve iç mekân yetiştiriciliğinde en fazla Asparagus plumosus türü kullanılmaktadır. İç mekan yetiştiriciliğinde A. ‘’densiflorus’’ sprengeri (çıtır) daha sert, iğne gibi batıcı yaprakları olan türdür. A. meyeri ise batıcı yaprakların salkım formunda dizilmesiyle oluşmuş dekoratif görünümlü bitkilerdir.

Agparagus officinallis sebze kuşkonmaz olarak kullanılan bir türdür. Sebze kuşkonmaz beyaz ve yeşil olmak üzere iki çeşittir. Beyaz kuşkonmaz bitkinin toprakaltından kesilen gövde kısmıdır. Yeşil kuşkonmaz ise sürgünlerin toprak üzerine çıkmasına izin verilerek kesilen kısmıdır.

Beyaz ve yeşil kuşkonmazlar:

Düşük kaloriye sahip bünyesinde A, Bj, B2, B12, C vitaminlerini bulundurur. Karaciğer ve dalağın fonksiyonlarını yerine getirmesine yardımcı olur. Bünyesinde bulunan Asparajinamid, yaşlılarda hücreleri onarıcı etkiye sahiptir.

Kuşkonmaz (Asparagus) Fidesi Üretimi

Kuşkonmaz bitkisinde üretim tohum ve ayırma ile yapılır. Her ikisinde de meydana gelen fidelere bakım yapılarak esas yerlerine dikilir.

Sebze kuşkonmaz yetiştiriciliği de tohumla, vegetatif yolla ve tohumla pençelerin üretilmesiyle yapılır.

Generatif Üretim
Generatif üretim tohum ile yapılır. Tohumlar soğuk yastıklara ekilir. Tohumlarda çimlenmeyi kolaylaştırmak için bazı işlemler yapılır. Yastıklar gün boyu güneş alan bir yer olmalı ve 30 cm derinliğinde işlenmelidir. Tohum ekimi sıcak bölgelerde mart-nisan, soğuk bölgelerde ise nisan-mayıs aylarında yapılır. Ekim sırasında toprak sıcaklığının minimum 10 C°, optimum 20-25 C° olması istenir. Tohumlar 45-50 cm sıra arası ve 8-20 cm sıra üzeri mesafelerle ekilir. Fideler 5 cm boya ulaşınca, sıra üzerinde 10 cm kalacak şekilde seyreltme yapılır.

Sebze kuşkonmazların üretiminde dekar alana 50 m2’lik soğuk yastıklar hazırlanır. Hazırlanan yastıklara 10×10 cm sıra arası ve sıra üzeri ekim yapılır. Ekim toprağın 2-3 cm derinliğine yapılır. Yüzeysel yapılan ekimlerde toprak yüzeyi kolayca kuruyacağından çimlenmede aksaklıklar görülebilir. Kuşkonmaz tohumları çok kalın kabuklu olduklarından 3-4 hafta gibi uzun bir sürede çimlenir. Bu sürede toprak neminin muhafaza edilmesi için özel bir itina gerekir. Tohumun üzerini örten harcın organik maddelerce zengin olması sağlanarak nem tutma kapasitesi ve süresi uzatılır. Bu şekilde ekilen tohumlar 3-4 hafta içinde çimlenmeye başlar.

Düzenli sulama ve bakım uygulanarak bitkilerin gelişmeleri sağlanır. Birinci yıl bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında bitkilerin yapraklarına gelmeyecek şekilde sıra aralarına nitrat formunda azotlu gübreler uygulanarak gelişmelerinin daha iyi olması sağlanır. Aynı yıl içinde kuşkonmaz bitkileri ortalama 30 cm kadar boy yapar. Sonbaharda fidelerin hayat devreleri biter ve toprak üstünde gövde ve yapraklarını kurutarak kışı bu şekilde geçirir. İlkbaharda dikim yapılacağı zaman, pençeler köklerine zarar vermeden dikkatli bir şekilde sökülür. Toprak üstünde kurumuş olan gövde, kesilerek uzaklaştırılır. Taç kısmında en az 56 sürgün ucu bulunan pençeler dikim için ideal büyüklüktedir. Pençeler söküldükten sonra hemen dikilmezse kuru kum veya torf içinde katlanarak saklanmalıdır. Rutubetli ortamlarda katlanan fidelerin kökleri yaralanan kısımlarından kolayca çürür. Pençelerin söküm ve dikime hazırlanması sırasında yaralanmamaları büyük önem taşır.

Végétatif Üretim
Vegatatif üretim ise ayırma ile yapılır. Bitkiler, sonbahar aylarına girildiğinde toprak altında 3-4 rizom gövde (pençe) oluşmuş durumdadır. Rizom gövdeler ana bitkiden ayrılır. Ayrılan yeni gövdeler kışları ılık olan yerlerde fideliklerde, soğuk geçen yerlerde ise sökülerek fazla nemli olmayan yerlerde 4-5 C°’de ertesi ilkbahara kadar bırakılır.

Pençeler ılık kışları olan yerlerde fidelikte, soğuk yerlerde ise sökülerek, hastalıklı ve fazlalık kök ve yapraklar kesilerek fazla nemli olmayan yerlerde (4-5 C°) ertesi ilkbahara kadar bırakılır.

Fidelerin Bakımı
Fidelere gerçek yerlerine dikilene kadar özenle bakmak gerekir. Özellikle suyu çok seven kuşkonmaz bitkisinin fideleri susuz bırakılmamalıdır. Tohum ile üretimde çimlenme görülene kadar ortamın nemi kontrol altında tutulmalıdır; ancak ortamın her gün düzenli olarak havalandırılması gerekir. Oluşabilecek hastalık ve zararlılara karşı ise koruma amaçlı ilaçlama yapmakta yarar vardır.

Toprak ve Gübre İsteği
Kuşkonmaz, kumlu-killi ve tınlı-killi topraklarda da yetiştirilebilir. Ancak sebze kuşkonmaz yetiştiriciliğinde erkencilik söz konusu olmaz. Geççi çeşitler için tercih edilebilir. Elde edilen kuşkonmazlar konserve sanayinde kullanılabilir.

Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklar taşlı olmamalı, toprakta geçirgen olmayan tabaka bulunmamalıdır. Toprak pH’sı 6.0-6.8, topraktaki taban su seviyesi ise 1-3 m olmalıdır.

İç mekân yetiştiriciliğinde saksı toprağında humusça zengin iyi bahçe toprağı veya topraksız karışım uygundur. Toprak pH değeri 5,5-6,5 arasında olmalıdır. Mart- ağustos döneminde 15 günde bir yapraklı bitki gübresiyle gübrelenmelidir.

Açık arazide kesme kuşkonmaz yetiştiriciliği:

Arazide sebze kuşkonmaz:

Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde sadece kumlu ve hafif bünyeli topraklar kullanılmalıdır. Bunun nedenleri ise şunlardır:

Kumlu topraklar kolay havalanabildiğinden çabuk ısınır ve sürgün gelişmesini teşvik eder.
Toprağın açılarak sürgünlerin kesilmesi kolaylaşır.
Kumlu topraklarda ürün miktarı ve kalitesi daha yüksektir.
Kumlu topraklar fazla su tutmadığı için sürgünlerde çürüme meydana gelmez.

Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklardaki organik madde miktarı % 2-3 civarında olmalıdır. Bu nedenle sürekli gübreleme yapılarak gübre miktarı dengelenmelidir.

Sebze kuşkonmaz toprağına dekara 5-6 ton organik gübre verilmelidir. Organik gübre 2 kısma bölünerek yarısı dikimden 2 yıl önce, yarısı da dikim öncesi verilmelidir. Toprağa ayrıca 50-60 kg/da süperfosfat (15-20 kg/da triple süperfosfat), 70-80 kg/da potasyum sülfat verilmesinde yarar vardır.

Dikim ve Zamanı
Kuşkonmaz toprağı dikim öncesi yabancı otlardan arındırılmalıdır. Özellikle sebze kuşkonmazlar uzun yıl aynı yerde bulunacaklarından toprağın Rhizoctania ile bulaşık olmamasına özen gösterilmelidir.

Kesme yeşillik olarak kullanılacak kuşkonmazlar daha sık olarak dikilir. Bunların dikim mesafesi 50×50 cm’dir.

Kuşkonmazların dikim zamanı ilkbahar aylarıdır. Ülkemiz için Akdeniz-Ege Bölgesi’nde şubat sonu-mart sonu, Marmara Bölgesi’nde mart sonu-nisan ortası ve İç Anadolu Bölgesi’nde nisan sonu-mayıs başında yapılır.

Açık araziye dikilmiş sebze kuşkonmazlar:

Sebze kuşkonmazların dikimde kullanılacak pençelerde aranan bazı özellikler vardır. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

Sağlam ve hastalıksız olmalı,
Tomurcuklan sürmüş pençeler kullanılmamalı,
Pençeler ilaçlı suya batırılıp dikilmelidir.

Sebze kuşkonmaz toprağı doğal ve yapay gübrelerle gübreleme yapılarak 50 cm derinliğinde sürülür. Birinci sürümden sonra 35-40 cm derinlikte ikinci kez sürülerek dikim gününe kadar toprak bekletilir. Özel pulluklarla 120-140 cm sıra arası mesafe verilerek, mümkünse kuzey-güney yönünde, 35-40 cm derinliğinde dikimin yapılacağı karıklar açılır. Bu özel pulluklar taban genişliği 30-40 cm, derinliği 35 cm olan kenarları sıkıştırılmış bir kanal açarlar. Bu şekilde açılan karıklara dikimden önce her pençenin dikileceği yere önce !4 oranında yanmış ahır gübresi daha sonra !4 oranında toprak karışımından oluşan 4-5 cm kalınlığında harç konulur. Kuşkonmaz pençeleri özenli bir şekilde bu harç içine dikilir. Pençelerin üzeri yine bu harç ile 3-5 cm kalınlıkta örtülür. Daha sonra bitkilere can suyu verilir. Havalar yağışlı, toprak tavı iyi ise sulamaya da gerek kalmaz. Dikimde ip çekilerek taçların düzgün olarak dikilmesine dikkat edilir.

Dikim yapılırken ipin bağlanmış olduğu sıra başındaki kazıkların yıllarca dayanacak sağlam bir malzemeden yapılmasına özen gösterilir; çünkü hasat yılından itibaren bitki sıraları üzerinde oluşturulacak kümbetlerin tam sıranın üzerinde olması gerekir. Aksi taktirde istenilen uzunlukta ve kalitede sürgün hasat etmek mümkün olmaz Dikimle birlikte sıra başlarına çakılan kazıklar kuşkonmazlar bozuluncaya kadar 6-7 yıl aynı yerde kalacağından bu kazıklar esas alınarak kümbet oluşturulur.

Dikim yılında; sulama, bakım, hastalık ve zararlılarla mücadele işleri dışında herhangi bir işlem yapılmaz.

Dikim yılının sonunda bitkiler 2-3 gövdeli olarak gelişir. 80-100 cm kadar boylanır. Sonbaharda bitkilerin toprak üstündeki gövdesi kurur. Sonbaharda bu kuruyan kısım toprağın 2-3 cm üzerinden pençeye zarar vermeyecek şekilde makasla kesilir. Makastan başka kullanılacak araçlar pençelerin taçlarının zarar görmesine yol açabilir.

Dikimde pençelerin yönü çok önemlidir. Pençeler hendeklerin tam ortasına ve büyüme doğrultuları hendeğin eksenine paralel olacak şekilde yerleştirilmelidir. Sebzelik kuşkonmazlarda bakım çok önemlidir. 3 yılın sonunda ürün alındığından diğer senelerde de bakımları ihmal edilmemelidir. Ürün alınana kadar yapılan bakım işlemlerini şöyle açıklayabiliriz:

1. Yıl
İlk yıl hasat yapılmayarak sürgünlerin gelişmesine izin verilir. Yabancı otlarla mücadele yapılır. Sürgünler geliştikçe üzerleri kademeli olarak toprakla kapatılarak hendek doldurma işlemi uygulanır. Yaz ayları kurak geçen yerlerde sulama sık yapılmalıdır. Sulamada yağmurlama sulama sisteminin kullanılması daha uygun olur. Az miktarda sık sulama yapmak daha faydalıdır. Nisan-mayıs ayları içinde gübrelemeye başlanmalıdır. İlk gübrelemede 20-30 kg/da amonyum nitrat veya amonyum sülfat verilmelidir. Haziran-temmuz arasında ise aynı miktarda 2. bir azotlu gübreleme yapılmalıdır. Sonbahar aylarında toprak üstü aksam gelişmesini tamamlar. Bunlar toprak seviyesinden kesilerek ve atılır. Sonbaharda gerekli ise organik gübreleme yapılır. Ayrıca 40-50 kg/da süperfosfat verilir ve toprak işlenerek düzeltilir.

2. Yıl
Bir önceki yılda yapılamamış işler tamamlanır. Hasat yapılmaz. Bir önceki yıl yapılan aynen tekrarlanır.

3. Yıl
3. yıldan itibaren hasada başlanır; ancak hasat süresi kısa tutulur. Toprak sıcaklığının artmaya başlaması ile kümbetler hazırlanır. Ürün alma yılının başlamasıyla bitkiden düzgün, beyaz, kartlaşmamış ve iyi nitelikli ürün alabilmek için kuşkonmaz sıralarının üzerine yumuşak topraklar cekilerek örtülür. Yapılan bu işleme kümbetleme denir. Kümbetleme işlemi sürgünler toprak yüzüne çıkmadan önce yapılmalıdır. Erkencilik istenirse (4-10 gün), kümbetlerin üzeri plastik filmle (30-50 mikron kalınlığında) kaplanarak malçlama yapılabilir. Malçlama kuşkonmazlarda bitki başına elde edilen sürgün sayısı ve sürgün iriliğini artırarak verimi yükseltmektedir.

Kuşkonmaz (Asparagus) Bitkisinin Ekolojik İstekleri

Sıcaklık
Kuşkonmaz iklim şartlarına dayanıklı bir bitkidir. Kuşkonmazın rizom gövdesi, düşük sıcaklıklara (7 C°) dayanıklıdır; ancak rizom gövdenin bulunduğu 20-25 cm derinliğindeki toprak tabakasının donması durumunda gövde zarar görür. Sürgünlerin sürebilmesi için sıcaklığın 12 C° ve üzerinde olması gerekir. Sürgün verme döneminde ise sıcaklığın 15-18 C° civarında olması yeterlidir.

İç mekân yetiştiriciliğinde yazın normal oda sıcaklığı, kışın serin, nemli ve gölgeli bir yer ister. Bununla beraber kış sıcaklığının 7 C°’nin altına düşmemesi gerekir.

Işık
Aydınlık, doğrudan güneş ışığı almayan yerleri sever. Yoğun gölge yerlerde bulundukları zaman, dallanma göstermeyen uzun sürgünler oluşur.

İç mekân yetiştiriciliğinde direkt güneş ışığı almayan bol ışıklı yerler idealdir. Karanlık veya gölgeli yerlerde renksiz ve küçük yapraklar oluşur.

Nem
Yüksek orantılı nemden hoşlanır. Nem oranı % 75-80 civarında olmalıdır; ayrıca toprak neminin de yüksek olmasından hoşlanır. Toprak nemi, sürgünlerin toprak yüzeyine çıkışını kolaylaştırır ve gevrek yapılı olmalarını sağlar; ancak aşırı nem, sürgünlerin çürümesine neden olacağından dikkat edilmelidir.

İç mekân yetiştiriciliğinde dinlenme sonunda bitki mart ayından itibaren sık sık sprey ile yıkanmalıdır. Kuru oda havasına toleranslı değildir.

Havalandırma
Kuşkonmaz fazla nemden hoşlanan bir bitkidir; ancak sera içinde yetiştiriliyorsa ortamda meydana gelebilecek hastalıkları engellemek için mutlaka havalandırma yapılmalıdır.

Kuşkonmaz (Asparagus) Üretiminde Kültürel İşlemler

Sulama
Kuşkonmaz yazın yüksek orantılı nem istediği gibi bol miktarda da suya ihtiyaç gösteren bir bitkidir. Optimum nem miktarının çok düşük olduğu sıcak sulama yapılmalı ve yapraklara sık sık su püskürtülmelidir; aksi halde sürgün uçlarında kurumalar olur.

Kış aylarında ise, bitkilere az miktarda su verilmelidir; ancak sıcak yerlerde bulundurulmaları halinde ise yine fazla su verilmelidir. Kışın soğuk yerlerde toprak gereğinden çok nemli tutulursa yapraklarda sararmalar görülür.

İç mekân yetiştiriciliğinde gelişme döneminde bol su verilmelidir. Kışın ise çok az sulama yapılmalıdır.

Gübreleme
Her 2 yılda bir mart-nisan aylarında gübreleme yapılır. Mayıs-eylül ayları arası ise 2 haftada bir kez 1 g/l kompoze gübre verilir.

Hastalık ve Zararlılar
Kök kanseri: Bitkinin toprak yüzeyine yakın kalın kökleri ve kök boğazında başlangıçta küçük, yumuşak, zamanla irileşen urlar oluşturur. Urlar yaşlandıkça bir yandan büyür ve sertleşir. Hastalık etmeni toprakta saprofit olarak yaşar ve yıllarca canlı olarak kalabilir.

Mücadelesinde hastalıklı bitkiler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Hastalık ile bulaşık toprak, saksı veya kasalara sterilizasyon uygulanmadan yeniden dikim yapılmamalıdır. Toprağının drenajının iyi olması ve fazla sulamanın yapılmaması gerekir. Ayrıca, azot fazlalığı, hastalığın olma riskini arttırır; bu nedenle aşırı azotlu gübreleme yapmaktan kaçınılmalıdır.

Kırmızı örümcekler: “Akar” adı ile tanınır. Çıplak gözle zor fark edilir. Özellikle bitkilerin yaprak kısmını sokup bitki öz suyunu emer. Ayrıca emme sırasında salgıladıkları zehirli maddelerden dolayı yapraklarda beyaz, sarı ve kahverengimsi lekeler oluşur. Bu şekilde bitkinin yapraklarının tümünü kurutabilir.

Mücadele sırasında akarları öldüren akarisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatörle bitkiye püskürtülmelidir. İlaçlama sırasında özellikle yaprakların alt kısmının ilaçlanmasına dikkat edilmelidir.

Thrips’ler: Silindirik vücutlu esmer, açık sarımsı renkli küçük böceklerdir. Bitkilerin yaprak, sap ve çiçeklerini sokup emerek yapraklarda beyaz lekelerin oluşmasına ve yaprakların sararmasına neden olur.

Mücadelesinde insektisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülme yapılarak mücadele edilir.

Kabuklu bitler: Koşnil adı da verilmektedir. Vücutları çıplak ya da mumsu bir tabaka ile kaplı, oldukça kalın kabuklu veya örtülü olabilir. İnce uzun hortumuyla bitkinin yaprak ve saplarını sokarak bitki öz suyunu emer ve bu şekilde beslenir. Salgıladıkları tatlı madde sayesinde fumajin mantarlarının çoğalmasına neden olur. Yapraklar sararır, kurur ve dökülür.

Mücadelesinde insektisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülme yapılarak mücadele edilir.

Kuşkonmaz sineği: Nisan ayında görülür. Dişi sinek, taze sürgünlerin hemen kabuk altına tek tek yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar sürgünde galeriler açar sürgün tek yönde büyür ve eğilir. Zarar gören sürgün daha sonra kurur. Bulaşık sürgünler kesilip yakılmalıdır. İnsektisitlerle savaşım önerilir.

Yabancı Ot Mücadelesi
Kuşkonmaz uzun yıllar aynı toprakta bulunacağı için toprağın dikim öncesi yabancı otlardan arındırılması gerekir; bunun için dikim öncesi uygun herbisitlerle toprak ilaçlaması yapılır. Dikim sonrasında çıkan otlar ise el veya çapa ile alınır. Çapalama ile hem toprağın havalanması hem de kaymak tabakasının kırılması sağlanır.

Destek Sağlama
Kuşkonmaz bitkisi otsu gövdeye sahiptir. Kök kısmından bol miktarda sürgün verir. Bu sürgünlerin her birinin düzgün olarak büyümesi için mutlaka destekleme sisteminin kurulması gerekir. Destekleme sırasında her bitki kafes içine alınarak sürgünlerin yere yatması engellenir.

Destekleme sistemi, birincisi aşağıdan 15-20 cm, ikincisi 40 cm yükseklikten geçirilen ve daha üst kısımlarda 20 cm aralıklarla çekilen ağ ipleriyle kurulur.

Kuşkonmaz (Asparagus) Bitkisinde Hasat İşlemleri

Hasat
Kesme yeşillik olan kuşkonmazlarda hasat, dal üzerinde bulunan tüm yaprakların tam olarak belirdiği ve yeşil rengi aldığı zaman yapılmalıdır. Hasat, toprak üzerinden keskin bir bıçakla sürgünlerin bir sefer de kesilmesi şeklinde yapılır. Hasada ilkbahar ayında başlanır.

Hasada gelmiş kesme kuşkonmazlar:

Sebze için yetiştirilen kuşkonmazlarda ise hasat, ilkbahar aylarında yapılır. İlk verim yılında hasat süresi 15-20 gün gibi kısa tutulmalıdır. Daha sonraki yıllarda hasat 2 ay sürebilir. Eğer ilk yıllarda hasat süresi uzun tutulursa gelecek yıllardaki verimde azalma olur.

Hasatta ilk yıl bitki başına 2-3 sürgün, daha sonraki yıllarda ise 7-8, hatta 9-10 sürgün kesilebilir. Sürgün verimi 60 günlük hasat dönemi sonunda 300-600 kg/da veya 300-350 g/bitki düzeyindedir. Sürgün verimi hasat süresince hava sıcaklığına, rüzgâr durumuna ve yağışa göre değişebilir.

Hasada gelmiş sebze kuşkonmaz:

Hasat, gün aşırı veya serin havalarda iki günde bir yapılır. Günlük hasat yapmakta fayda vardır. Hasadın gecikmesi ile sürgünler kartlaşır, toprak yüzeyine çıkan sürgünlerin beyaz rengi yeşile döner. Baş kısımdaki pulların arası açılır. Hasadın günün serin saatlerinde yapılması gerekir.

Hasat zamanı olarak sürgünlerin toprak yüzeyinde hafif kabarıklık meydana getirmeye başladığı zaman kabul edilmelidir. Mevsim gidişine göre, kümbetler hafif açılarak, sürgün gelişmesi kontrol edilmelidir.

Kuşkonmaz bitkisi kümbetlerin oluşturulmasından sonra çok yoğun sürgün meydana getirir. İlk dönemlerde birkaç bitki ile başlayan sürgün hasadı daha sonra düzenli olarak artar. Kuşkonmazlarda hasat düzenli olarak her gün, sabah gün ağardıktan sonra sürgünler toprağı kabarttığı zaman yapılmalıdır. Hasat sürgününün toprak yüzüne çıkmasına meydan vermeden gerçekleştirilmelidir. Toprak yüzüne çıkan sürgünlerin uç kısımlarında hemen antosyan oluşur ve sürgün uçları mor renk kazanır; ancak mor renk oluşturmayan çeşitlerde vardır. Beyaz kuşkonmaz üretiminde bu renk oluşumu istenmez. Renk oluşumu ürünün fiyatını düşürür; bu nedenle kuşkonmazlarda hasadın çok dikkatli birisi tarafından her gün aynı saatte, sabah erkenden yapılması gerekir.

Hasat, özel kuşkonmaz bıçağı ile yapılır. Fark edilen sürgünün üstündeki toprak biraz açılır. Ağız kısmı 2.5 cm genişliğinde olan uzun saplı özel bıçakla, uç kısmı toprağı kabartan sürgünün bağlı bulunduğu tacın 2-3 cm üzerindeki dip kısmına dokunulur. Sol elle sürgünün ucundan tutulduğunda bıçağın o sürgüne dokunduğu hissedilerek bir defada, bıçak yanlara kaydırılmadan ileri doğru itilir. Böylece kesilen sürgün çekilerek alınır.

Sürgünler hasat edildikten sonra kümbetler yeniden kapatılır. Hasat edilen sürgünler olabildiğince az güneş görmeli ve hemen nemli bir ortama alınmalıdır.

Sürgünün görülmesi ve hasadın yapılışı:

Hasat yönünden kuşkonmazlarda cinsiyet önemlidir. Erkek bitkiler dişi bitkilere göre daha erken sürgün meydana getirir. Daha çok sayıda düzgün sürgün yapar. Meydana gelen sürgünler daha ince olur. Buna karşılık dişi bitkiler daha geç hasada gelir. Daha kalın sürgünler oluşturur ve sürgünlerde şekil bozuklukları görülür; bu nedenle sadece erkek bitkilerden oluşan plantasyonlar kurulmaya çalışılmıştır.

Tasnif
Kesme kuşkonmazlar hasat edildikten sonra serin bir yere getirilir ve boylarına göre ayrılır. Boylara göre tasnif diğer kesme çiçeklerde olduğu gibi kısa, orta ve uzun olmak üzere ayrılır. Boylarına göre ayrılan kuşkonmazlar, adet sayısı olmadan el dolgunluğuna göre demetlenir.

Hasat edilen kuşkonmazlar kalınlıkları dikkate alınarak 2-3 gruba ayrılır. Demetleme tahtası içinde uçları aynı hizada olacak şekilde dizilir ve rayfa ile bağlanır; daha sonra demetlerin dip kısımları 22 cm’den düzgünce kesilir ve pazara arz edilir.

Kuşkonmaz !4 ve 1 kg’lık demetler halinde pazarlanır. Demetler pazarlanıncaya kadar %70’in üzerinde nem taşıyan soğuk depolarda 6-8 gün süre ile saklanabilir. Hasat edilen kuşkonmazlarda sınıflama kalınlıklara göre şöyle yapılır:

l.sınıf 16-26 mm kalınlıkta olanlar
2.sınıf 12-16 mm kalınlıkta olanlar
3.sınıf 12 mm kalınlıkta olanlar
4.sınıf 8 mm kalınlıkta olanlar olarak gruplandırılarak pazara arz edilir.

Tasnif yapılmış sebze kuşkonmazlar:

Demetler haline getirilen kuşkonmazlar pazara ulaştınlıncaya kadar 5 C°’de muhafaza edilmelidir. Bu amaçla hasat edilen sürgünler sıcaklığı 2-3 C° olan suya atılarak sıcaklığı düşürülür. Daha sonra 5 C°’ye alınmalıdır.

Pazara Hazırlama
Kesme kuşkonmazlarda pazara hazırlama su çektirme ile başlar. Serin bir yerde muhafaza edilen kuşkonmazlar ertesi gün kutulara konularak mezata sunulur. Kutulara kuşkonmazlar birbirlerini çok fazla sıkıştırmayacak şekilde karşılıklı konulur.

Hasat edilen sürgünler, içi çuvalla kaplanmış ve nemlendirilmiş sepete konarak üzerleri nemli bir bez ile örtülür. Böylece sürgünlerin pazara kadar diri olarak saklanması sağlanır. Büyük alanlarda yapılacak üretimde hasadı yapacak kişi sayısının iyi ayarlanması gerekir. Çünkü başlangıçta sınırlı sayıda olan sürgün oluşumu sıcaklarla birlikte çok hızlı bir şekilde artar. Yeterli hasat elemanı yoksa hasat her açıdan önem kazanır. Hasadı yapan kişinin deneyimli ve dikkatli olması plantasyonun geleceği açısından büyük önem taşır. Hasat sırasında tacın yaralanması yumuşak çürüklükle bitkinin kaybına neden olur. Dikkatli olmayan kişi taç üzerinde gelişmekte olan ve daha sonraki günlerde hasat edilecek olan küçük sürgünleri yaralar veya keser. Böylece önemli verim kayıplarına neden olur.

Pazara sunulacak sebze kuşkonmaz sürgünlerinin mutlaka yıkanması ve soğukta tutulması gerekir. Pazara sunulacak kuşkonmaz !4 veya 1 kg’lık demetler halinde hazırlanır. Kuşkonmazlar karton kutu veya tahta kasalara konularak pazara sunulur.

Pazara hazır sebze kuşkonmazlar:

Depolama
Kesme kuşkonmazlar 2-5 C°’de 7-10 gün süre ile muhafaza edilebilir. Sebze kuşkonmazlar tazeliklerini serin koşullarda 3-4 gün korur. Muhafaza için en uygun koşullar 2-3 C° ve % 95 oransal nemdir. Bu koşullarda 3 hafta muhafaza etmek mümkündür.

İlginizi Çekebilir!