Limon Üretiminde Hasat | Meyve Yetiştirme

Limon Üretiminde Hasat İşlemleri

Bir limon meyvesinin pazarda paraya dönüşmesi için hasat, sınıflama, paketleme, depolama ve pazara nakliyesi gibi aşamalardan geçmesi gerekmektedir. Söz konusu her kademe, bilgi ve beceriyi gerektirir. Birbirini izleyen bu kademelerin birinde yapılacak hata sonraki kademelerde telafi edilmez. Üreticilerde büyük maddi kayıplara neden olur; bu nedenle üreticilerin ve işletme sahiplerinin gerekli bilgiyle donatılmaları ve çalışmalarında gerekli dikkat ve titizliği göstermeleri gerekmektedir.

Limon İçin Hasat Zamanı

Ülkemiz narenciye üretiminin büyük bir kısmını oluşturan limon üretiminde; yeterli miktarda ve kapasitede sınıflama, paketleme ve depolama tesisleri, hasat zamanı depoda dayanıklılığı etkileyen önemli faktörlerdir. Narenciye meyvelerinin yetiştirildikleri bölgeye ve çeşidin özelliklerine göre ulaştırma şekli ve şartlarına dayanacak ve pazar isteklerini karşılayacak bir olgunlukta olacak şekilde hasat edilmesi için yetiştiricilerin hasat zamanının tespitinde ve hasatta gereken dikkati ve titizliği göstermesi gereklidir.

Eğer yıllık bakım işleri tekniğine göre yapılmışsa; hasatta üreticinin yüzü gülecek ve daha kaliteli meyve elde edecektir. Hasat, uzman işçiler tarafından ve tekniğine uygun olarak yapılmalıdır. Bütün ürünler gibi, limonlarda hasat zamanının tespiti çok önemlidir.

Zamanından erken veya daha geç yapılacak hasat; meyve kalitesini düşürür ve dayanıklılığını azaltır. Hasat, mutlaka olgun meyvelerde yapılmalıdır. Olgunluğun tespitinde, genellikle, meyvede usare oranı, şeker, asitlik ve meyve kabuk rengi değişimleri göz önüne alınır. Esasen, uzun yıllar boyunca hasat yapıldığından, hasat zamanı belirlenmesinde, fazla bir yanılma olmaz.

Derimi yapılmış farklı limon meyveleri:

Hasat zamanının tespitinde usare miktarına ve meyve rengine bakılarak hasat zamanının gelip gelmediğine karar verilmelidir. Usare bakımından hasat zamanı gelen, Limonda usare miktarı ağırlık olarak meyvenin %25’inden az olmamalıdır.

Renk bakımından ise, limon meyve çeşidin tipik renginde olmalıdır. Ancak toplama zamanı ve yetiştirici bölgesi dikkate alınarak en az usare miktarının bulunması şartı ile hafif yeşil renkte olanların hasadı yapılmalıdır.

En uygun derim zamanı, tür ve çeşitlere göre değişiklik göstermektedir. Limonlarda en iyi sonuçlar koyu yeşil renkli, belli irilikte ve usaredeki meyvelerin toplanmasından alınmıştır. Limonlar sarardıkça depoda dayanmaları azalmaktadır. Muhafaza edilecek limonlar için en uygun derim zamanı kasım sonu – aralık başlarıdır.

Limonlarda hasat zamanı bölgesel olarak değişmekle beraber, hasat zamanını limon çeşitlerine göre de değişmektedir.

Limon bitkisi çeşitleri ve hasat zamanları:

Limon Hasadının Yapılışı

Derim (Hasat) zamanı saptandıktan sonra, geriye iki önemli nokta daha kalmaktadır. Birincisi, limonların zedelenmesine meydan verilmeden dikkatle toplanması, sınıflanması ve ambalajı; ikincisi de bunların en ucuz şekilde yapılmasıdır.

Kültürel önlemler, limonların derim ve maliyeti üzerinde önemli bir etki yapabilir. Bu bakımdan belki de en önemli faktör ağaçların terbiyesidir. Avrupa ülkelerinde ağaçlar, sık dikilerek ve dikkatli budama yapılarak kontrol altında tutulmaktadır. Böylece bütün meyveler normal yükseklik ve ağırlıkta olmakta, bir merdiven yardımıyla toplanabilmektedir.

Üçayakalı merdivenle, yüksekteki limon meyvelerinin hasat edilmesi:

Derim sırasındaki dikkat ve özen çok önemlidir. Bu, yalnız meyvenin o andaki değeri ile ilgili değildir; bu sırada meydana gelen yaralanma ve berelenmeler ile bunun sonucunda oluşan küflenmeler, meyvenin muhafaza süresi üzerinde de geniş ölçüde etkilidir.

Limonlarda, kabukta meydana gelen bere ve çiziklere engel olmak için toplayıcının tırnaklarının kısa olması ya da eldiven giymeleri istenir. Turunçgiller ucu küt makaslarla kesilerek toplanmalı, kesim kapsülün (düğme) hemen üstünden kapsülü zedelemeden yapılmalıdır. Kabukta ve kapsülde meydana gelen bu çizikler genelde bu kısımda küflenmeye neden olur ki bunun sonucunda meyvenin tamamı ve büyük olasılıkla yanındaki birkaç meyve de beraber çürür.

Narenciye meyvelerinde kabuk yağından doğan lekelenmeler ve kararmalar büyük ekonomik zararlara neden olmaktadır. Kabuk yağı lekeleri, genelde toplamada dikkatsiz ve kaba muameleden ileri gelmektedir. (Hasatta dikkat edilecek hususlar ve toplama işlem basamakları konuları Portakal Yetiştiriciliği modülünde verilmiştir.)

Limon Meyvesini Pazara Hazırlama

Meyveler, çeşitli teknolojilerle işlenebilmekteyse de dalından koparıldığında tüketime hazır ürünlerdir. Çabuk bozulabilir nitelikteki bu ürünlerin tüketicinin istediği tazelik, biçim ve zamanda, istediği yerde hazır bulundurmak gerekmektedir. En basit anlamı ile pazarlama, yukarıdaki özelliklerin oluşturulması koşuluyla, ürünlerin üreticiden tüketiciye ulaştırılması ve bu arada meydana gelen olayların incelenmesidir. Üretimin amacına ulaşmasını sağlayan ise pazarlamadır.

Bir semt pazarı ve limon meyveleri:

Üreticinin arazi, emek, sermaye ve girişimcilik gibi üretim faktörlerini kullanarak ürettiği ürün ancak iyi bir pazarlama sistemi ile tüketiciye ulaştığında gerçek ekonomik değerini bulabilmekte, böylece hem üreticisine ve hem de tüketicisine yarar sağlamaktadır. Her ne kadar, hasat edilen meyveler, az miktarda olduklarında, bahçenin kenarında tasnif edilip ambalajlanabilirse de; meyve çoğaldığında ve iyi bir ambalaj yapmak için, mutlaka paketleme evleri (ambalajlama fabrikaları) kullanılmalıdır. Türkiye’ de üretilen bütün meyveleri işleyecek kapasitede paketleme evi bulunmaktadır. Bunlar yetiştirme bölgelerine dağılmış durumdadır.

Limon boylarının seçilmesi ve Amalajlanmış limonların kasalanması:

Taşıma kaplan ile topluca paketleme evlerine getirilen meyveler, burada, bantlar üzerinde önce ayıklanır, daha sonra yıkama bölümlerinde, özel ilaçlı sıvılarla ve fırçalarla temizlenir. Gerekirse (özellikle ihracaat için) mumlanır ve kurutulur. Daha sonra, çaplarına göre boylanarak, uygun boyutlardaki ambalaj sandıklarına yerleştirilir. Bu suretle, meyveler iç ve dış pazarlama için hazırlanmış olur.

Limon için narenciye işleme, mumlama, sınıflama ve paketleme hattı:

Bir fabrikada limon meyvelerinin pazara hazırlanması ( Ürün işleme hattı ):

Limonlar; türü, çabuk bozulabilirlik derecesi, üretim bölgesi, işlenebilme özelliği ve üreticinin pazarlama sistemi alışkanlığı gibi bir dizi etmene bağlı olarak değişik kanallardan pazarlanmaktadır. Limonlara ilişkin yapılan bazı ekonomik araştırmalar üretici düzeyinde yaygın olan pazarlama kanallarının;

• Üretici – komisyoncu – perakendeci – tüketici
• Üretici – toptancı – komisyoncu – perakendeci – tüketici
• Üretici – toptancı (semt pazarları) – tüketici

olduğunu ortaya koymuştur.

Limonun pazarlamasında toptancı hallerinin önemli bir yeri vardır. Burada hizmet verenler, büyük çoğunlukla komisyoncular, nadiren de üretici birlikleri ya da kooperatiflerdir. Alıcılar ise, genellikle perakendeciler ve toplu tüketime yönelik hizmet veren kişi ya da kuruluşlardır.

Üreticiler genellikle, iş güçlerini üretime yönlendirdikleri için, pazarlama fonksiyonuna yeterli zamanı ayıramamaktadırlar.

Limonculukta üretici düzeyinde pazarlama çok azdır. Bunun yerine toptancı ürünü toptan alıp önce bahçe kenarlarında ön ambalajlama yapar. Ardından ya soğuk hava depoların ya da paketleme fabrikalarında ürünler işlenip iç veya dış pazara hazır hale getirilir.

Limonun pazarlamasında en önemli olumsuzluk, işlenmiş meyveye duyulan talebin sınırlı oluşu nedeni ile binlerce üreticinin ürettiği meyvenin bir anda pazara sunulması ve talebe göre arz fazlalığı nedeni ile fiyatın düşük olmasıdır.

Limon meyvelerinin kasalanması ve Kasalanmış limonları taşıma:

Limon meyvesi, pazarlamanın bir diğer fonksiyonu olan taşımaya, son derece hassastır. Bu nedenle limon, ambalajlama ve taşımada özen gerektirir. Yurt içinde limonlar, çoğunlukla üzeri açık kamyonlar ile bozulmayı önlemek için de genellikle gece, toptancı hallerine ya da diğer satış yerlerine taşınmaktadır. Soğuk hava tertibatlı taşıyıcılar, yalnızca diğer ülkelere yapılan dış satım için kullanılmaktadır.

Pazarlama, üretimden tüketime kadar uzayan bir zincirdir. Bu zincirin birindeki aksaklık tüm pazarlama etkinliğini düşürmekte ve üretimin anlamını yok etmektedir; bu nedenle limonların pazarlamasında üreticisinden son tüketicisine ulaştıran perakendeciye kadar görev alan tüm birimlerin çok dikkatli ve hızlı hareket etmeleri gerekmektedir. Bu yapılmadığı takdirde üretilen limonların pazarlama aşamasında ziyan olmaktadır.

Limon meyvelerini boylarında göre ayıran kadınlar:

Her türlü bozulmaya karşı hassas olan limonda, pazarlamadaki başarının çok dikkatli bir hasat ile başladığı unutulmamalıdır. Hasat edilen tüm meyveler aynı boy ve kalitede olmayacağı için her boy ve kalite ayrı ambalajlanmak ve güneş altında bırakılmamalıdır.

Depolanması gereken meyvelerin hasat edildiği gün en kısa sürede depoya ulaştırılmasına özen gösterilmelidir, depolanamayacak meyveler ise hasat edildiği gün satış yerine ulaştırılmalıdır. Bu satış yeri, daha önce de belirtildiği gibi toptancı halleridir. Toptancı hallerinden meyveler çoğu, pazar ve manav esnafınca günün erken saatlerinde satın alınmakta ve tüketiciye sunulmaktadır.

Pazara hazır filede limon meyveleri:

Daha önce de belirtildiği gibi pazarlama, üretim ve daha da geri giderek neyin üretileceğine karar verme ile başlayan ve tüketiciye kadar uzanan bir zincirdir. Bu zincir içerisinde değişik kişi ya da kurumlarca belirli hizmetler verilmektedir

Söz konusu hizmetlerin başlangıcı;

• Gerekli yetiştirme tekniğini uygulayarak meydana getirilen ürünün özenli bir biçimde hasadıdır.
• Limonların hasadı takiben limon türüne uygun olarak boylanması ve ambalajlanması bir diğer pazarlama hizmetidir.
• Pazarlamanın üçüncü ana hizmeti ise ürünü en uygun şartlarda ilk satış yerine taşınmasıdır.

Bir markette limon meyveleri:

Ürünün satış yerine ulaşması ile arz-talep karşı karşıya gelmekte ve böylece de fiyat oluşmaktadır. Oluşan bu fiyat ise üreticinin üretim maliyeti ile fiyatı karşılaştırarak üretime devam edip etmeme kararı vermesinin ana göstergesidir.

Farklı limon meyvesi ambalajlama kutu ve fileleri:

Limon ve Depolama

Limonlarda en önmeli hususlardan birisi de depolamadır. Depolamanın çok önemli avantajları bulunmaktadır. Bunlar;

• Ağaç üzerinde oluşan kaliteyi, meyve tüketilinceye kadar muhafaza etmek,
• Pazara düzenli olarak meyve arz edilerek, fiyat istikrarı sağlamak,
• Özellikle ihracaat için, toplu ve düzenli meyve temin etmektir.

Bu avantajlardan yararlanabilmek için, meyveler, mutlaka soğuk depolara konularak muhafaza edilmelidir.
Limonlar, adi depoya veya makine ile soğutulan modern depolara konmadan önce, ambalajlanmalıdır. Depolanacak limonlar, ambalajlanmadan önce veya ambalajlama sırasında, hastalıklara karşı mutlaka ilaçlanmalıdır. Aynı şekilde, soğuk depolarda temizlenip ilaçlanmalıdır. Kullanılacak ilaçlar için, resmi kuruluşlardaki uzmanlara başvurulmalıdır.

Soğuk depolarda ambalajlanmış limonlar, ambalaj kaplarının arasında hava geçebilecek şekilde istiflenmelidir.

Doğal depoda istiflenmiş tahta limon meyvesi kasaları:

Türkiye’ nin yetiştirdiği önemli limon çeşitleri arasında Interdonato, Kütdiken, İtalyan Memeli, Molla Mehmet ve Lamas başta gelmektedir. Interdonato limonu erkencilik bakımından önemli olmasına rağmen meyve kalitesi bakımından iyi özellikler göstermez ve muhafaza edilmeden tüketilir. Kütdiken limonu ise kalite bakımından çok iyi olup dayanıklı olması sebebiyle muhafaza edilen limonların büyük bir kısmını oluşturan çeşittir.

Yapılan çalışmalara göre Türkiye’de üretilen taze meyvelerin en az %25′ i tüketiciye ulaşamadan çürüyüp atılmaktadır. Bunun başlıca nedenleri; depoların yetersizliği, derim zamanının iyi saptanamaması, derimdeki dikkatsizlikler, depo koşullarının tam olarak sağlanamaması ve uygunsuz ambalajlama teknikleridir. Yatak limonunun derim tarihinde fiyatı 1 birim iken 9 aylık bir muhafaza neticesi yaklaşık 6 birim olan fiyatı limon için muhafaza ve dolayısıyla deponun ne kadar önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.

Soğukta muhafazada amaç, meyvelerin derildikleri sırada sahip oldukları özellikleri en az kayıpla saklamaktır. Türe ve çeşide uygun olarak seçilen depo sıcaklığının ve oransal nemin muhafaza periyodu boyunca sabit kalması, depo havasının meyvenin çıkardığı solunum gazlarından temizlenmesi de iyi bir muhafazanın gereklerindendir.

Limon Meyvelerinin Muhafazası için Gerekli Şartlar

İyi muhafaza koşulları uzun süre depolanacak yatak limonu olarak kullanılan çeşitler için 10 C° sıcaklık ve %90 -95 oransal nemdir. Limonların muhafaza edildiği mevcut depoların bu şartları sağlayabilmesi için bazı düzenlemeler gerekmektedir.

Limon Meyvesi Muhafazasında Mevcut Durum

Doğu Akdeniz Bölgesinde yetiştirilen Kütdiken, Molla Mehmet, Lamas gibi farklı limon çeşitleri kasım-aralık aylarında derilip YATAK adı verilen doğal soğutmalı muhafaza depolarında saklanmaktadır.

Doğal depoda limon meyvelerinin işlenmesi:

Derimden hemen sonra genellikle mart başlarına kadar üretim bölgelerindeki doğal soğutmalı depolarda saklanan limonlar; mart ayı başlarında üretim bölgesinde havaların ısınmaya başlaması ve Orta Anadolu’da ise aşırı soğukların sona ermeye başladığı mart ayında Ürgüp-Ortahisar yöresine taşınıp burada mart-ağustos ayları arasında depolanmaktadır. Kısaca mevcut durum 4 aşamadan oluşmaktadır;

• Üretim bölgelerinde kasım-aralık ayında derim, tasnif ve difenilli kağıtlara ambalajlama ve tahta sandıklara dizim
• Ürünün mart ayına kadar kendi bölgesindeki doğal depolarda depolanması. Bu depolarda yüksek çevre sıcaklıkları nedeniyle yüksek ağırlık kaybı, mantarsal enfeksiyonların yayılması (En büyük kayıplar bu aşamada olmaktadır.)
• Mart ayından itibaren Akdeniz Bölgesi’ nde doğal depolarda sıcaklığın yükselmesi ve Ürgüp’te karın kalkması ve havaların uygun hale gelmesi ile limonların Ortahisar’ a nakledilmesi
• Ağustos-eylül ayına kadar depolama ve satıştan hemen önce sandıkların elden geçirilmesi ve %40’ a varan kayıplar.

Limon Meyvesi Muhafazasında Yapılan Hatalar

Derim öncesi hatalar: Bazı bitki besin elementlerinin eksikliği (mangan, çinko) veya fazlalığıdır (aşırı azotlu gübreleme). Bu durumdan korunmak için yaprak ve toprak analizleri yaparak gübreleme yapılmalıdır. Yine çeşitli hastalıklara karşı derim öncesi ağaçların eteklerinin bakırlı ilaçlardan Benomyl etkili maddeli ilaçlarla ilaçlanması gerekmektedir.

Derim sırasındaki hatalar: Tırnaklı kesim (diğer meyvelere zarar verir), kesim yaraları (yaralı yerlerden çürüme başlar), çiğ kalkmadan derim (nemli meyvelerde çürüme çabuk olur.), kirli toplama sepetlerinin kullanımı (mantar ve hastalıklar kirli sepetlerden bulaşabilir), düşük difenil içeren kağıtlara ambalajlama (tam bir koruma sağlanmaması)

Doğal Limon Depoları

Doğal Depo Kullanımının Avantajları

• Yapım ve işletme giderleri düşüktür. Soğutma ve ısıtma için enerjiye ve izolasyon maddesine gereksinim yoktur.
• Doğal olarak üç yanı tepelere yaslanan depolar nem tutma ve havadaki nemi çekme bakımından iyi bir materyal oluşturmakta ve sıcaklığa karşı yalıtımı iyidir.
• Gerekli teknolojik yatırım yapılmaz ise kayıplar bir hayli yüksek olmaktadır.

Ürgüp – Ortahisar Limon Depolarının Durumu

Yörede en yüksek çevre sıcaklıkları genellikle temmuz-ağustos aylarında 34-38 °C, en düşük sıcaklıklar aralık-şubat aylarına -16 °C ye kadar düştüğü görülmüştür. Bu yörede çeşitli tipte depolar kullanılmaktadır. Bu depolar;

Kapısı doğrudan dışarıya açılan halk tipi depo: Kapısı tahtadan yapılmış doğrudan doğruya açık havaya açılan depolarda bile sıcaklık 2-12°C arasında olmaktadır.

Kapısı koridor içine açılan halk tipi depo: Sıcaklıklar halk tipi depoya göre kış aylarında 1-2°C yüksek yaz aylarında 2°C daha düşük olmaktadır.

Kapısı doğrudan dışarı açılan izotermik kapılı depo: Bu tip depoda sıcaklık yıl boyu en düşük 4°C en yüksek 13°C arasında bir değişim göstermektedir.

Kapısı koridor içine açılan izotermik kapılı depo: Bu depo tipinde sıcaklık yıl boyu en düşük 4°C en yüksek 11°C ağustos-eylül arasında bir değişim göstermektedir. Bu depo bir üstteki depoya göre yaz aylarında 2-3°C serin, kış aylarında ise 3-4°C daha sıcaktır.

Doğal depolarda limon meyvesini saklama:

Limon Deposu Oransal Nemi

Koridor içerisindeki ve izotermik kapılı depolarda ortalama %85’ in üzerinde, adi tahta kapı kullanan ve dış cepheye açılan depolarda ortalama %70-80 düzeyindedir. Sonuç olarak gelişigüzel depolama yapılan bu depolarda; depolama sezonu içerisinde iklim koşullarına bağlı olarak oransal nem ve sıcaklıkta önemli dalgalanmalar olmakta, limonlarda tüm bu yapılan yanlışların sonucu %25-40 (çürüme+ağırlık kaybı) arasında kayıplar olmaktadır.

Doğal depolarda limonların tahta işlenip tekrar tahta kasalar konulması ve kasalardan çıkartılıp yeniden işlenmesi:

Limon Meyvesi Muhafazasında Dikkat Edilecek Konular

• Ürünün derimden sonra toplandığı bölgede depolanması ağırlık ve çürüme kayıplarının artmasında en önemli etkendir. Bunun için gerekirse ısıtma yaparak hemen Ortahisar’a veya bölgedeki (Mersin-Antalya-Adana-Hatay gibi) yüksek yaylalardaki depolara götürülmesi gerekmektedir.
• Depo hijyeni için boş depo yüzeylerinin sezon sonunda tıraşlanması ve fungusitler ile ilaçlama yapılması gerekmektedir.
• Doğrudan doğruya dış mekana açılan depo kapıları yerine koridor kullanılması iyi bir muhafaza için şarttır.
• Adi ahşap depo kapıları yerine izotermik kapıların kullanılması gerekir. Hacıalanı, Avgadı, Silifke-Kırobası’nda bulunan depolarda bu tip kapılar şarttır. Demir kapılar uygun değildir.
• Limon kasalarının doğrudan zemin üzerine dizilmesi yerine paletlere dizilmesi iyi bir havalanma için gereklidir.
• Depo içerisinde iyi bir havalandırma olacak kadar arada boşluklar kalacak şekilde limonların yerleştirilmesi gerekmektedir.
• Düzensiz gelişigüzel havalandırma yapmak yerine zorunlu havalandırmanın zaman saatlerine bağlı aspiratörlerle veya diferansiyel termostata bağlı aspiratörlerle yapılması gerekmektedir.
• Depolara ve koridora havalandırma bacaları açılması gerekmektedir.
• Özellikle limonlar derimden hemen sonra depolara götürülerek, ısıtıcı çubuklar ve termostatlar ile depo sıcaklığının 8-10°C’ ye yakın tutulması sağlıklı bir muhafaza için önemli bir koşuldur.

---