Malta Eriği (YeniDünya, Muşmula) Yetiştiriciliği
Malta Eriği Bitkisinin Bilimsel Sınıflandırılması
- Alem : Plantae (Bitkiler)
- Bölüm : Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
- Sınıf : Magnoliopsida(İki çenekilier)
- Takım : Rosales
- Familya : Rosaceae (Gülgiller)
- Alt familya : Maloideae
- Cins : Eriobotrya
- Tür : E. Japonica
- Diğer Adları : Yenidünya veya Muşmula
Malta eriği meyvesi:
Malta Eriği Bitkisinin Tanımı ve Önemi
Malta eriği (Eriobotrya japonica), muşmula, veya yeni dünya doğal yaşam alanı Çin olan, gülgiller familyasından bir ağaç türüdür.
Anayurdunun Çin olduğu sanılan maltaeriği önceler, Japonya’da yetiştirilmeye başlanmış, daha sonraları buradan Akdeniz ülkelerine ve Avrupa’ya yayılmıştır. Bugün, özellikle subtropik (dönencealtı) bölgelerde büyük miktarlarda üretilen maltaeriği Türkiye’de de en çok Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilmektedir.
Maltaeriği ağacı yaz kış yeşil kalabilen, yani yapraklarını dökmeyen bitkilerdendir. Ortalama 10 metreye kadar boylanabilen ağacın daha çok dal uçlarına yığılmış elips biçimli iri yaprakları vardır. Bu sert yapılı, derimsi yaprakların üst yüzü koyu yeşil, arkası ise pas rengi tüylüdür.
Malta eriği en iyi kumlu ya da killi topraklarda yetişir. Daha çok aşılama yoluyla, bazen de tohumdan üretilir.
Malta eriği bitkisinin genel görünüşü:
Malta Eriği Meyvesinin Sağlımıza Yararları
Ağacın yaprakları tanen içerir ve peklik vericidir: Bu tıbbi etkiyi sağlamak üzere ağacın taze ya da güneş ışığı almayan havadar bir yerde kurutulmuş yapraklarının üzerine kaynar su dökülüp 10-15 dakika kadar demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. İshal durumunda, tehlikesiz ve etkili olan bu infüzyondan günde 2-3 su bardağı içilebilir. Diyet lifleri ve pektin yönünden de iyi bir kaynak olan yenidünya, sindirim sisteminin de dostudur. İçeriğinde bulunan antioksidan etkilere sahip flavonoidler; hücre hasarını önler, kalp hastalıkları ve kansere karşı koruma sağlar, enzim aktivitelerini düzenler. Yenidünya ayrıca, antioksidanların etkisini artıran malik asit ve B grubu vitaminler yönünden de son derece zengindir.
Malta Eriğinin Besin Değeri
100gr Malta eriğinin besin değeri:
Malta eriği meyvesi, yüksek oranda A vitamini içerir. Eti ve kabuğunun rengi, meyvenin A vitamini kaynağı karoten yönünden zengin olduğunu gösterir. Ayrıca B ve C vitaminleri; fosfor, potasyum ve kalsiyum gibi mineral maddeler ve şeker yönünden de zengindir.
Malta Eriği Bitkisinin Morfolojik Yapısı
Malta Eriği ve Habitus
Yenidünya, 5-10 m boyunda, düzgün gövdeli, alçaktan dallanan, sık görünümlü, yayvan ile yuvarlak arasında taçlanma gösteren bir ağaçtır.
Malta Eriği Bitkisinde Yaprak
20-25 cm boyunda, 5-9 cm genişliğinde, elips biçimli yapraklar sivri uçlu ve kalındır. Tazeyken tüylü, kısa saplıdır. Üst yüzü koyu yeşil, tüysüz, alt yüzü ise sarı soluk yeşil ve açık kahverengi tüylüdür.
Malta Eriği Bitkisinde Yaprak:
Malta Eriği Bitkisinde Kök Sistemi
Malta eriğinin kök sistemi, yüzlek ve dağınık saçak kök yapısındadır. Kayalıklar arasında dahi büyüyebilecek kadar kuvvetli bir gelişme gösterir.
Malta Eriği Bitkisinde Çiçekler
Yenidünya çiçekleri ekim ayı sonunda açmaya başlar. Çiçeklenme, Aralık, Ocak hatta Şubat aylarına kadar devam edebilir. Çiçekler 10-17 cm uzunluğunda odunsu bileşik salkım şeklindedir.
Malta Eriği Bitkisinde Çiçek:
Bej renkli ve güzel kokulu çiçekler açar.Nektar ve polen bakımından çok zengin olduğundan arıcılık bakımından çok önemlidir.
Malta eriği bitkisinin çiçeklerinin arılı hâli:
Malta Eriği Bitkisi Meyvesi
Çoğu meyve türünde olduğu gibi Malta eriğinin de kendine verimli, kendine kısır ve kendine kısmen verimli çeşitleri bulunur.
Malta eriği meyveleri Mart-Nisan aylarından, Haziran ayına kadar olan dönemde olgunlaşır.
Malta eriğini genellikle aşılandıktan 2-3 yıl sonra meyve vermeye başlar. 10-12 yaşlarında ekonomik verime geçer. En verimli dönemleri ilk 23-25 yıllarıdır. 30 yaşından sonra ekonomik ömürleri sona erer.
Malta eriği bitkisi meyvesinin daldaki genel görünüşü:
Malta eriği bitkisi meyvesinin genel görünüşü:
Malta Eriği Bitkisinin Dalları
Dal Formu : Dik, kalın ve tüysüz dallıdır.
Malta Eriği Meyvesinin Ticareti
Malta eriği üretim, tüketim ve ticareti, dünya ekonomisine paralel olarak ülkemiz ekonomisinde de diğer meyve türlerine göre önemli bir yere sahip değildir. Üretim ve tüketim hacmi daha çok Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinde geniştir.Dünya Malta eriği üretiminde birinci sırayı Çin (200.000 ton üretim ve 42.000 ha alan) almakta daha sonra bu ülkeyi Pakistan (28.800 ton üretim ve 11.000 ha alan), İspanya (41.487 ton üretim 2.914 ha alan) ve Japonya (10.245 ton üretim ve 2.420 ha alan) izlemektedir (FAO 2003). Türkiye’de Malta eriği üretim teknolojisi, bu ülkelere göre çok geri olmamakla birlikte gelişmeye ihtiyaç göstermektedir. 2003 yılı verilerine göre; ülkemizde 1.420 ha alanda yaklaşık 288.000 adet Malta eriği ağacı bulunmaktadır ve yaklaşık 250.000 adedi meyve verir durumdadır. Yıllık üretim yaklaşık olarak 13.000 ton civarındadır.
Düşük sıcaklıklar Malta eriği yetiştiriciliğini sınırlayan önemli faktörlerdendir. -12 C sıcaklıkta ciddi zararlaşmalar görülmektedir. Akdeniz Bölgesi uygun ekolojisi nedeniyle Malta eriği yetiştiriciliği için diğer bölgelere oranla daha uygundur. Toplam Malta eriği üretimin % 97.5’i Akdeniz Bölgesi’nde yapılmakta; Ege Bölge’si ve Karadeniz Bölgesi de %1.6’lık payla toplam üretime katkıda bulunmaktadır. Antalya İli en fazla üretimin yapıldığı ildir (7349 ton ürün ve yaklaşık 155.000 ağaç) ve bunu sırasıyla İçel (2600 ton ürün ve yaklaşık 74.000 ağaç) ve Hatay (1100 ton ürün ve 21.000 ağaç) illeri izlemektedir.
Yıllar itibariyle Türkiye Malta eriği yetiştiriciliğinin durumu (TUİK, 2008)
Yıllar itibariyle Türkiye’de Malta eriği yetiştiriciliğinin durumu (TUİK, 2008):
Malta Eriği Çeşitleri
Ticari Malta eriği çeşitlerinden bazıları ve yetiştiricilik özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
Akko XIII, Malta Eriği Türü
Orta mevsimde olgunlaşır. Meyveleri; iri, koyu pembe, portakal renkli, çok gösterişli ve lezzetlidir. Taşınmaya ve kara leke hastalığına çok dayanıklı, kendine verimli bir çeşittir. 15-20 yaşındaki bir bahçenin verimi, dekara 1300-1400 kg’dir.
Akko XIII, Malta Eriği Türünün Genel Görünüşü:
Akko XIII, Malta Eriği Türünün Genel Özellikleri:
Gold Nugget, Malta Eriği Türü
Geççi bir çeşit olup, iri koyu kırmızı portakal renkli, çok gösterişli, lezzetli meyvelere sahiptir. Taşınmaya ve kara leke hastalığına çok dayanıklı, kendine verimli bir çeşittir. 15-20 yaşlı bir bahçenin verimi dekara 1200-1300 kg’dir.
Gold Nugget, Malta Eriği Türünün Genel Görünüşü:
Gold Nugget, Malta Eriği Türünün Genel Özellikleri:
Tanaka, Malta Eriği Türü
Geççi, meyveleri oldukça iri, pembe portakal renkli, gösterişli ve lezzetlidir. Taşınmaya ve kara leke hastalığına dayanıklı, kendine verimli bir çeşittir. 15-20 yaş’lı bir bahçenin dekara verimi 1000-1200 kg’dir.
Hafif Çukurgöbek, Malta Eriği Türü
Erkenci bir çeşit olup, orta irilikte, pembe portakal renkli, gösterişli, çok lezzetli ve tatlı meyvelere sahiptir. Taşınmaya uygunluğu orta, kara leke hastalığına toleranslı, kendine verimli bir çeşittir. 15- 20 yaşlı bir bahçenin verimi dekara 1000- 1200 kg’dir.
Sayda, Malta Eriği Türü
Erkenci bir çeşit olup, iri, pembe-portakal renkli çok tatlı ve lezzetli meyvelere sahiptir. Taşınmaya orta derecede dayanıklı ve kara leke hastalığına orta düzede toleranslı bir çeşittir. 15- 20 yaşlı bir bahçenin verimi dekara 1000- 1200 kg’dir.
Sayda, Malta Eriği Türünün Genel Görünüşü:
Sayda, Malta Eriği Türünün Genel Özellikleri:
Yuvarlak Çukurgöbek, Malta Eriği Türü
Orta mevsimde olgunlaşır. İri, sıra-portakal renkli, gösterişli ve çok lezzetlidir. Taşınmaya dayanıksız, kara leke hastalığına orta derecede dayanıklı, kendine kısmen verimli bir çeşittir. Dekara verim 700-800 kg’dir.
Uzun Çukurgöbek, Malta Eriği Türü
Orta mevsimde olgunlaşır. Meyveleri iri, açık sarı renkli, gösterişli ve çok lezzetlidir. Taşınmaya dayanıksız, Kara leke hastalığına orta derecede dayanıklı, kendine kısır bir çeşittir. Dekara verim 600-700 kg civarındadır.
Malta Eriği Bitkisinin Genel İstekleri
Malta Eriği Bitkisinin İklim İsteği
Malta eriği yetiştiriciliği için en uygun iklim, hava sıcaklığının donma noktasının altına düşmediği, sıcak ılıman iklimdir. -3°C’de çiçekler ve meyveler zarar görmeye başlar. Meyvenin olgunlaşma zamanı olan Nisan, Mayıs aylarında, yaz sıcaklarının erken başlaması ve hava sıcaklığının 30°C’nin üzerine çıkması, meyveler üzerinde güneş yanıklarının meydana gelmesine neden olur. Şiddetli rüzgar, tozlanma ve döllenme üzerinde olumsuz etki yaparak verimi azaltır.
Malta Eriği Bitkisinin Toprak İsteği
Malta eriği yetiştiriciliği için iyi drene edilmiş, derin, organik maddece zengin, killi-kumlu, gevşek, reaksiyonu nötr topraklar tercih edilmelidir.
Malta Eriğ Bitkisinde Kök Sistemi
Malta eriklerin kök sistemi, yüzlek ve dağınık saçak yapıda olduğundan; taban suyu seviyesi 1.5-2 m olan topraklar yetiştiriciliğe uygundur.
Malta Eriği ve Toprak İşleme
Yukarıda niteliği verilen topraklarda 7-8 metre aralıkla ekilen ağaçların altı, ilkbaharda yüzlek olarak çapalanır. Yaz boyunca ağacın altında biten otlar elle yolunarak temizlenir.
Malta Eriği Üretimi
Yenidünya yetiştiriciliğinde eskiden daha çok tohumdan elde edilen ağaçlar kullanılmakta iken artık standart çeşitlerin anaçlar üzerine aşılanması ile elde edilen fidanlar kullanılmaktadır. Tohumla üretim zor olduğundan dolayı daha çok aşılama sistemi kullanılmaktadır.
Malta Eriği’nin Tohumla Üretimi
Tohumlar hemen ekilmeyecekse, yıkanıp dezenfekte edilerek naylon torbalar içinde ve buzdolabı sıcaklığında çimlenme yeteneklerini kaybetmeden 9 ay süre ile saklanabilir.
Malta eriği bitkisinin tohumu (çekirdeği):
Malta Eriği’nin Aşılama ile Üretimi
Aşılama, daha çok göz ve kalem aşısı kullanılır. Anaç olarak genellikle çöğür anacı kullanılmakta, çöğürler 1-1,5cm çapa ulaştıklarında aşılanmaktadır. Göz aşılamada ise T göz , yonga aşı veya yama aşı tercih edilmektedir.
Malta Eriği Bahçesi Tesisi
Yenidünya fidanı yetiştirilmesi, dikkat bilgi ve uzun zaman gerektiren bir iştir. Yenidünya bahçesi tesis edilirken kış aylarında soğuk, yaz aylarında ise sıcak kurutucu rüzgarların zararlarından korunmak amacıyla rüzgarkıran kurulmalıdır. Bahçe tesisinde pazarlama yönünden amaca uygun çeşitlerin seçimi kadar tozlayıcı çeşitlerin seçimi ve bunların uygun şekilde yerleştirilmesi de önemli bir konudur. Uzun Çukur göbek, Hafif Çukur göbek, Akko XIII, Gold Nugget gibi çeşitler tozlayıcı olarak kullanılabilir. Amaca uygun bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması hâlinde, 2 sıra ana çeşide 1 sıra tozlayıcı yeterlidir. Yenidünya için tavsiye edilen dikim aralıkları; nispeten küçük taçlı ve dikine büyüyen Tanaka, Hafif Çukur göbek, Gold Nugget gibi çeşitler için 7×7 metre, Akko XIII, Sayda, Yuvarlak Çukur göbek, Uzun Çukur göbek gibi geniş taçlı yayvan büyüyen çeşitler için ise 8×8 metredir. Ancak yetiştiricilikte tek çeşitle kapama bahçe tesisi, ürün emniyeti yönünden tavsiye edilmediğinden, karışık çeşitlerle bahçe tesisinde 8×8 metre dikim aralığı uygundur.
Dikimden önce fidan yerleri işaretlenip üçlemesi yapıldıktan sonra 60 cm derinliğinde ve 60 cm genişliğinde çukurlar açılır. Dikim sırasında, çukurun hacmine göre 10 kg civarında yanmış çiftlik gübresi, çukur toprağına karıştırılmalıdır. Dikim sırasında fidan torbada ise torbadan yere geçen kökler ve fazla kökler makasla kesilmelidir.
Malta Eriği Dikim Seviyesi
Fidanın üst toprak seviyesi, arazi seviyesinden 5 cm yukarıda kalacak şekilde ayarlanmalıdır. Dikimden sonra, vakit geçirilmeden can suyu verilmeli ve fidan gövdeleri, yağmurdan etkilenmeyen kağıtlarla sarılmalıdır.
Malta Eriği Fidanı Dikimi
Kışları ılık geçen yerlerde sonbaharda, kışı nispeten serin geçen bölgelerde ise ilkbaharda yapılmalıdır.
Malta eriği bahçesi tesisi görünümü:
Malta Eriği Ağacı için Budama, Şekil Verme
Fidana çanak şeklinin verilebilmesi için fidanların gelişme durumlarına göre araziye dikimden 1 veya 2 yıl sonra ortadaki ana doruk dal dibinden kesilerek çıkarılır. Ana doruk dal alınarak, fidana 3 veya 4 dallı çanak şekli verilmesi, ağacın fazla boylanmaması, dolayısıyla hasat kolaylığı sağlanması yönünden uygundur. Taç yüksekliği 65-75 cm olmalıdır. Ana gövdeden sürmüş yan dallardan ağaca iyi bir taç yapabilecek ve aralarında yaklaşık olarak aynı açı oluşturacak durumdaki 3 veya 4 dal seçilerek bırakılır, geriye kalan yan dallar yine dibinden kesilerek çıkarılır. Bırakılan dallar bir süre daha büyüdükten sonra aynı yıl içinde 35-40 cm kalacak şekilde kesilir. Sonraki yıllarda budanan dallar üzerinde süren sürgünlerden ağacın merkezini çok sıkıştırmayacak ve dengeli bir taç oluşturacak şekilde 2 veya 3 tanesi bırakılır. Geriye kalan sürgünler ve aşı noktasının üzerinde oluşan sürgünler temizlenir. Daha sonraki yıllarda ağacın büyümesine fazla müdahale gedilmez. En uygun budama zamanı mart ayıdır.
Malta eriği bitkisinin seradaki görünümü:
Lütfen yorum bırakın.