Nar Üretimi

Nar Yetiştiriciliği

Nar ülkemizde yıllardır yetiştirilen geleneksel bir meyvedir. Son yıllarda nar, Avrupa ülkelerinin de aradığı bir meyve türü olmuştur.

Nar meyvesi:

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde nar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Özellikle son yıllarda kapama nar bahçesi Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde artmıştır.

Son yıllarda önem kazanan bir ihraç meyvesi olmakla birlikte ilaç, boya, mürekkep, yağ, hayvan yemi, tanen, sirke gibi ürünlerin elde edilmesinde hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden meyvenin ileriki yıllarda önemli bir endüstri bitkisi olacağı izlenimini de vermektedir.

Anavatanı Güneybatı Asya, Güney Asya, Yakındoğu, Ortadoğu, İran, Afganistan, Güney Kafkasya, Anadolu’dur. Dünya üzerindeki yayılışı ise ABD, Arjantin, Azerbaycan, Çin, Fas, Filistin, Hindistan, Irak, İspanya, İsrail, İtalya, Kıbrıs, Mısır, Pakistan, Peru, Özbekistan, Suriye, Suudi Arabistan, Şili, Yugoslav Cum., Yunanistan, Tacikistan, Tayland, Tunus, ve Türkmenistan’dır.

Nar Meyvesinin Tanımı ve Önemi

Nar, içinde küçük çekirdekler ve meyve gövdesini oluşturan yüzlerce tanecikten oluşmuş, hafif ekşi ve bazen tatlı olan, ılıman iklimlerde yetişen bir meyve türüdür.

Nar Bitkisinin Botanik Yapısı:

Nar meyvesi taneleri:

Nar çok yıllık, çalı formunda, çok kuvvetli bir kök sistemine sahiptir. Çok gövdeli, çok sık dallıdır. Erkek-dişi ve erdişi çiçekleri vardır. Meyvesi iri, küresel, üstten hafif basık olan bir ılıman iklim bitkisidir.

Nar, ülkemizde ve diğer ülkelerde çok eski zamanlardan beri tanınmasına rağmen son zamanlarda yetiştirme tekniği, depolama ve taşıma alanlarında yapılan çalışmalar sonucu fazla tanınan üretimi, tüketimi ve ticareti artan bir meyve durumuna gelmiştir.

Ülkemizde nar üretimi aşağıdaki tabloda verilmiştir:
Türkiye’de nar üretimi:

Narın bitkiler âlemindeki yeri şöyledir:

Âlem :Plantae
Şube :Magnoliophyta
Sınıf :Magnoliopsida
Takım :Myrtales
Familya :Lythraceae
Cins :Pinuca
Tür :Pinuca granatum

Narın insan sağlığına olan faydalarından bazıları şunlardır:

Tansiyonu olumlu bir şekilde düzenler.
Kalbi koruyarak düzenli çalışmasına destek olur.
Enfeksiyona karşı vücut direncini korur ve artırır.
Enerji verir, yorgunluğu giderir.
İdrar söktürücü etkisiyle toksin atımını sağlar.
Bağışıklık sistemini güçlendirir ve hastalıklara karşı korur.
Kolesterol ve kan şekerini regüle ederek artmasını engeller.
Bağırsak parazitlerinin düşmanıdır, iyi bakterilerin artmasını sağlar.
İshali önler.
Ciltte olumlu katkısı vardır, pürüzsüz görünüm sağlar.

100 g narın besin değeri şöyledir:
100 g narın besin değeri:

Nar Bitkisinin Botanik Özellikleri

Nar Bitkisinin Ağaç Özellikleri
Nar bitkisi 1-5 m boyunca çalı ya da ağaççık şeklinde bulunur. Çok dallı bir taca sahip olup genç dallar köşeli, koltuk sürgün uçları sivri ve iğ şeklindedir.

Nar ağacı:

Nar Bitkisinde Yapraklar
Yaz sürgünlerinde sık bir şekilde bulunurlar. Kenarları tüylü, üst yüzeyleri dumanlı ve açık yeşil renktedir.

Nar Bitkisinde Meyve
Nar meyvesi iri, küresel, üstten hafif basıktır. Olgunlaştığında kaliks segmentleri tarafından taçlanır. Meyve 5-14 cm çapındadır. İçi tohumla dolu olup derimsi yapıda bir kabukla kaplıdır.

Kabuk, 1-5 mm kalınlığında beyazımsı sarı, sarı yeşil veya kırmızı renklidir.

Nar Bitkisinde Meyve:

Meyvenin yenen kısmı danelerden oluşur. Taneler zar şeklinde kabuk uzantılarıyla ayrılmış odacıklara yerleşmiştir.

Sapa bağlanan bölümde bir göbek, sonra 2-5 adet alt odacık ve 5-8 adet üst odacık bulunur. Odacıkları ayıran zar kısımlarında kabuk daha ince, alt ve üstte daha kalın ve etli yapıdadır. Daneler bu etli kısma gömülü durumda bağlıdır. Daneler ince bir zar, pulp ve tohumdan oluşur. Renkleri beyaz-sarıdan, pembe, kırmızı ve koyu kırmızı mora kadar değişir.

Nar bitkisinde meyve daneleri:

Hasat edilen meyveler dayanıklı meyve kabuğu nedeniyle depolama ve taşıma sırasında diğer meyvelere oranla daha az zarar görür. İri meyve yapısına sahip olduğu için hasat kısa zamanda yapılır.

Tohumlar köşeli ve serttir. Bazı çeşitlerde tohum kabuğu (testa) sert değildir ve nar daneleri yenilirken tohumlar ağızda fark edilmez. Bu tip narlara “çekirdeksiz nar ” adı verilir.

Çekirdeksiz nar meyvesi:

Nar Bitkisinde Çiçek
İki eşeyli, büyük, kendine özgü nadiren sarı ya da beyaz renkte ve kokusuzdur. Diğer meyve türlerine göre daha geç çiçek açtığı ve çiçeklenme periyodu uzun olduğu için çiçeklenme döneminde oluşabilecek ilkbahar geç donlarından korunur.

Ağaçta uzun zaman periyodunda gerçekleşen çiçeklenme nedeniyle soğuk zararı söz konusu olsa da yeni açan çiçekler sayesinde üretici zarar görmez.

Nar bitkisi çiçeği:

Nar genellikle nisan sonu haziran ayı arasında çiçeklenir. Çiçeklenme periyodu yaklaşık 1- 1.5 ay kadar sürer. Bu çiçeklenme süreci ardından ağaç üzerinde çoğunlukla iri meyvelerin yanında, geç açan çiçeklerden oluşan küçük meyveler de yer alır. Meyve olgunlaşması ise genellikle ağustos sonu ile kasım ortasına kadar sürmektedir.

Nar Bitkisinde Döllenme Biyolojisi
Tozlanma büyük ölçüde böceklerle olur. Bazı narlar ise kısır çiçeklere sahiptir.

Nar Çeşitleri

Nar yetiştiriciliğinde çeşit seçimi oldukça önemlidir. Çeşit seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır;

Bölgeye adapte olmuş o yörenin iklimine, hastalıklara dayanıklı,
Verimi iyi,
Meyveleri insanların göz zevkine ve damak tadına uygun,
Taşımaya dayanıklı olmalıdır.

Çeşit seçiminde ticari amacına göre sofralık ya da endüstri çeşitlerinin yetiştirilmesine karar verilmelidir. Ayrıca, bu çeşitlerin meyvelerinde irilik, kabuk rengi ve kalınlığı, dane rengi, yumuşak çekirdeklilik, sululuk gibi özellikleri ihtiyaca cevap verebilmelidir.

Yurt içinde sevilen nar çeşitleri hafif mayhoş veya tatlı çekirdeksiz ve iri meyveli olanlardır. Avrupa’ya ihracat için özellikle kabuk ve dane rengi kırmızı ve mayhoş çeşitler seçilmelidir. Arap ülkelerine ihracat için ise tatlı narlar tercih edilmelidir. Ayrıca nar suyu veya nar ekşisi elde etmek için yine kırmızı daneli ve ekşi mayhoş narlar uygundur.

Yetiştiriciliği yapılan bazı önemli nar çeşitleri 07 N 08 Hicaz nar, İzmir serisi Hicaz (“İzmir” serisi olarak tescil ettirilen 12 adet yumuşak çekirdekli (1, 15, 23, 26, 1261, 1265, 1267, 1445, 1453, 1465, 1479, 1483), 6 adet tatlı-sert çekirdekli (2, 8, 10, 12, 16, 29) ve 3 adet mayhoş nar (1264, 1499, 1513) çeşitleri kullanılır.), 33 N 16 Silifke aşısı, 33 N 26 Çekirdeksiz (VI), 01 N 03 Fellahyemez II, 26/ 3 Çekirdeksiz, 33 N 24 Beynarı, Suruç, Ernar ve Erdemli-Aşınar (33 N 11)dır.

Bu çeşitler tadı, rengi, erkenciliği gibi değişik özellikler bakımından öne çıkmış çeşitlerdir. Nar yetiştiriciliğinden amaç para kazanmak olduğu için pazar talebi en fazla olan çeşitler tercih edilmelidir.

Bu çeşitler içinden Hicaz nar Avrupa pazarlarında son yıllarda daha fazla tercih edildiğinden pazarı düşünerek tercih edilmesi gereken bir çeşittir.

Hicaz, Nar Türü
1513 Hicaz nar rengi ve iriliği ile daha bir albeniye sahiptir. 1499 cinsi Hicaz nar epilepsi bir yapıdadır. 1513 cinsi hicaz nar ise ender bulunan bir nar olup daha basık ve irice bir görünüm sergilediğinden dolayı rağbet edilen bir cinstir.

Elde edilen bulgulara göre dondurulmaya en uygun çeşit olarak İzmir 16, 1513 ve 1499 nu. lı Hicaz nar çeşitleri görülmüştür.

Hicaz, Nar Türü:

Hicaz nar diğer mayhoş nar çeşitlerine göre soğuğa toleransının fazla olduğundan tercih edilir. Hicaz nar dikildiği yıl iyi bakım şartlarında ağaç başına 0,5-2 kg kadar verim yapsa da genellikle geç çiçek açtığı için verim yok kabul edilir.

2. yılda 3-5 kg, 3. yılda 10-15 kg, 8. yıldan itibaren 25 yaşına kadar 80-100 kg verim yapabilir.

Hicaz nar bu yaştan sonra gençleştirme budamasında gençleştirilerek 100-150 yıl faydalanılabilir.

Silifke Aşısı Yapılan Nar Türü
Silifke Aşısı Yapılan Nar Türü:

Narın pomolojik sınıflandırılması aşağıdaki gibidir:
Narın pomolojik sınıflandırılması:

Nar Bitkisinin Genel İstekleri

Nar Bitkisinin İklim İstekleri
İklim ve toprak istekleri bakımından seçici değildir. Deniz seviyesinden 1000 m yüksekliğe kadar hemen her yerde yetiştirilir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen yöreler uygundur.

Nar yıllık ortalama 500 mm’lik yağış ister. Bu yağışın çoğuna ilkbaharda ihtiyaç gösterir.

Yazın yağan yağmurlar meyve kalitesini bozar. Olgunluğa yakın dönemde yağan yağmurlar ise meyve kabuğunun çatlamasına neden olur. Meyve oluşumu döneminde kuru hava koşulları en kaliteli meyvenin oluşmasını sağlayarak pazar değerini artırır.

Bitki genellikle -10 C°’ye kadar dayanır. -15 C° ve daha düşük sıcaklıklarda dallar, -20 C°’de bitki zarar görür. Tropik iklimlerde her dem yeşil olmasına karşılık, subtropik ve ılıman bölgelerde yaprağını dökmekte ve çok az bir soğuklama ihtiyacı göstermektedir.

Geç çiçek açtığı için ilkbahar geç donlarından zarar görmez. Geç olgunlaşan çeşitlerde meyve sonbahar erken donlarından etkilenebilir. Çiçeklenme 50-70 gün, vegetatif gelişme 180-215 gün, meyve gelişmesi 120-160 gündür.

Nar Bitkisinin Toprak İstekleri
Nar, çok çakıllı kumlu topraklardan, killi ve ağır topraklara kadar hemen her türlü toprak tiplerinde yetişebilir.

Ekonomik ürün alabilmek için en uygun topraklar derin, tınlı, geçirgen, hafif alkali, organik maddelerce zengin olanlardır. Ayrıca çok kurak ve çok nemli toprak koşullarında da yetişebilir. Birçok bitki türü için zararlı olabilecek yüksek tuz miktarına tolerans gösterebilir.

Her iklim şartında 150 ile 200 yıl kadar yaşayabilmektedir. Toprak alkali veya asit olabilir.

Narlar tohum, çelik (odun çeliği, yeşil çelik) daldırma, dip sürgünleri ve aşıyla üretilebilir.

Tohumlar dinlenme periyoduna ihtiyaç göstermeden kolayca çimlenirler. Fakat ticari amaçla yetiştiricilik yapıldığında bu yol tercih edilmez. Çünkü yeni meydana gelen bitkilerde açılım görülür. Ancak ıslah çalışmalarında geniş bir varyasyon elde etmek amacıyla tohumla üretim düşünülebilir.

Yaygın olarak uygulanan yöntem ise çelikle çoğaltma üretimidir. En kolay ve başarılı üretim şekli odun çeliklerinin köklendirilmesi ile olur.

Odun çelikleri, ağaçlar sonbaharda yaprağını döktükten sonra 0,7 ile 1,5 cm çapında ve 20-25 cm uzunluğunda alınır.

Nar çeliklerinin hazırlanması:

Dikim yapılacak tarla derin sürülür ve tesviye edilir. Sıra aralan el ile işlenecek ise 70 cm, makine ile işlenecek ise 120 cm olacak şekilde ince çiziler açılır.

Açılan çizilere 15-20 cm aralıklarla plantuvarla delikler açılıp odun çelikleri 5-6 cm’lik kısımları dışarıda kalacak şekilde dikilerek sıkıştırılır.

Nar çeliğinin dikilmesi:

Yanmış çiftlik gübresi ve toprak karışımı ile üzerleri kümbet yapılır ve hemen can suyu verilir. Kaymak tabakası oluşturmamak için çepin yardımı ile kaymak tabakası kırılmalıdır.

Yazın toprağın su tutma kapasitesine göre 7 ile 10 gün aralıklarla bolca su verilmeli ve yabani otlar temizlenmelidir. Çelikle çoğaltmada köklenme yüzdesi çok yüksek olup yüzde yüze yakındır.

Bu sistem fazla bir işgücüne ihtiyaç göstermediğinden halk arasında da benimsenmiştir.

Nar çeliğinin köklenerek sürgün vermesi:

Yeşil çelikle üretim az kullanılan bir yöntemdir. Yazın yapraklı olarak o yılki sürgünler kesilerek çelik alınır. Bu iş için sisleme seralarına ihtiyaç vardır. Köklenme ortamı kum ve perlit gibi ortamlar olmalıdır.

Nar Bahçesi Tesisi

Nar bahçelerine dikilecek fidanlar mutlaka 1 yaşında olmalıdır. Daha yaşlı fidanlarla kurulacak bahçelerde şekil vermek mümkün olmadığı için tercih edilmez.

Mutlaka 2 veya daha fazla yaşlı fidanlarla bahçe tesis edilecekse 1. yılsonunda şekil verilmiş ve tüpe alınmış ya da baştan tüplü fidanlar tercih edilmelidir.

Nar fidanları:

Nar bahçesi, doğrudan çelikle ya da köklü fidanlarla kurulabilir. Ancak çeliklerin doğrudan bahçeye dikilmesi çeşitli bakım güçlükleri ve verim kayıplarına yol açacağından nar çeliklerinin bir fidanlık parselinde köklendirilip bir yıl süreyle burada bakımları sağlandıktan sonra boylama yapılarak bahçeye dikilmeleri daha iyi sonuç verir.

Yeni dikimi yapılmış nar fidanları:

Nar yetiştiriciliğinde toprak öncelikle yaz aylarında pulluk tabanını kırmak için dip kazanla işlenir. Daha sonra pullukla derin sürüm yapılır. Sonbahar döneminde ise 40-60 cm derinlik ve çapta dikim çukurları açılır. Çukurlar üst toprak ve yanmış çiftlik gübresi karışımıyla doldurularak yabancı otlar temizlenir.

Nar ağaçlarının dikim aralıkları 2 m ile 6 m arasında olmalıdır. Bunun yanında kapama nar bahçelerinde en yaygın olarak kullanılan dikim aralıkları 2.5 x 4 veya 3×4 m’dir.

Sıralar kuzey – güney doğrultusunda olursa güneş ve havalanma daha iyi olacaktır.

1: Dikilecek nar fidanı, 2: Dikime hazır nar (dipten çıkan zayıf sürgünler tırnak ve uzun kökler kesilir), 3: Dikilmiş ve tepesi 50-60 cm’den kesilmiş nar:

Nar fidanları sonbaharda yaprak dökümünden başlayarak kış ayları boyunca ve erken ilkbaharda dikilebilir. Kışları çok soğuk geçmeyen bölgelerde sonbahar dikimi daha uygundur.

Dikim yapılırken fidanın çelik kısmında tırnak kalmışsa kesilir. Zayıf sürgünler alınır, fazla uzun kökler kısaltılır. Sürgünün 50-60 cm’den tepesi alınır.

Sürgün yeterince boylanmamış, zayıf gelişmişse dikimden hemen sonra 2-3 göz üzerinden kesilerek gelecek yıl için kuvvetli sürgün oluşumu sağlanır. Sonra daha önce toprak – gübre karışımı doldurulmuş çukurdan fidanın çelik kısmının tamamı toprak içinde kalacak kadar karışım alınır. Fidan buraya yerleştirilerek tekrar aynı toprak gübre karışımı ile takviye yapılır. Fidan diplerindeki toprak ayakla iyice bastırılır. Can suyu vermek üzere etrafına küçük bir çanak yapılır. Çok rüzgârlı bölgelerde karşılıklı iki herek çapraz olarak fidana yaklaştırılarak bağlanır.

İyi bir nar fidanında kök sistemi kuvvetli teşkil etmiş olmalıdır.

Nar bahçesi: