Patlıcan Üretimi | Sebze Yetiştirme

Patlıcan Yetiştiriciliği

Patlıcanın Tanımı ve Önemi

Patlıcanın Vatanı ve Yayılışı

Patlıcanın vatanı Hindistan’dır. Buradan bütün Asya ülkelerine, Anadolu üzerinden de Avrupa’ya kadar yayılmıştır. Ülkemizde patlıcanın 17. yüzyıl başlarından beri yetiştirilmekte olduğu sanılmaktadır. Patlıcan, bizde çok sevilen, aynı zamanda fazla tüketilen makbul ve lezzetli bir yazlık sebzedir. Ülkemizde Karadeniz, İç ve Doğu Anadolu Bölgelerimizin bazı yerleri dışında hemen her yerde yetiştirilmektedir.

Patlıcan Solanaceae familyasının, Solanum cinsine dâhil olup ılık iklimlerde yıllık, tropik iklimlerde ise ufak bir ağaç şeklinde büyüyen birkaç yıllık bir kültür bitkisidir. Bilimsel adı Solanum melongena L.’dir.

Solanum melongena L.:

Patlıcanın Ekonomik Önemi

Patlıcan, ülkemizde açıkta yazlık sebze olarak, örtü altında ise kış ve bahar aylarında yetiştirilen ve tüketilen önemli sebzelerimizdendir. Ülkemizde üretilen patlıcanın hemen hemen tamamı ülke içinde tüketilmektedir. Özellikle düşük sıcaklıklarda meyve bağlayabilen yeni çeşitlerin ülkemize gelmesi ile üretimde önemli gelişmeler olmuştur.

Yıllık üretim miktarı 900.000 ton civarındadır.

Patlıcanın Botanik Özellikleri

Kök
Tohumun çimlenmesiyle birlikte kazık bir kök meydana gelir. Kazık kök 3-5 cm boy alınca, kök boğazından yan kökler oluşur. Kazık kök 8-15 cm boy aldıktan sonra çatallanır ve kazık kökün uzunlamasına büyümesi durur. Bu devreden sonra yan kökler gelişir. Tarlaya fide dikiminden 7 hafta sonra patlıcanların toprak üstü kısımları 0,15-0,25 m olduğu halde 0.90 m derine giden kazık kök olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, köklerin %70 i 0,40 m derinlikte bulunur. %20-%30’u 0,40 m’den daha aşağıya 1.0-1,5 m ye kadar iner. Toprak yüzüne yakın kökler 0.80-1,20 kadar çevreye yayılır.

Kök:

Gövde ve Dallar
4–5 yapraklı fide devresinden itibaren gövde de odunlaşmaya başlar. Gelişmiş bitkide gövde oldukça kuvvetlidir. Bitkinin boyu ortalama 0,60-1,0 m’ dir. Gövde yuvarlaktır. Belirgin olmayan boğum ve boğum aralarından oluşur, üzeri tüysüz, az tüylü ve çok tüylüdür. Bazen üzerinde dikenler bulunur. Gövde 4–5 boğumdan sonra dallanmaya başlar. Bir bitki üzerinde 4-8 yan dal bulunur. Bu yan dallardan ikinci derecede yan dallar meydana gelir. Böylece bazı çeşitler yayvan, çok yayvan taçlı, bazıları toplu, uzun taçlıdır.

Gövde ve dallar:

Yaprak
Yaprakları küçük, dar, ince ve uzun veya büyük ve geniştir. Yaprak kenarları düz olduğu gibi, parçalı, hafif yırtmaçlı da olabilir. Kenarları genelde düzdür. Dişlilik pek görülmez. Yaprak ve gövde yeşil renklidir. Bazı çeşitlerde renk mora kadar dönüşür veya yer yer morluklar görülür.

Yaprak:

Çiçek
Patlıcan çiçekleri biyolojik bakımdan erseliktir. Çiçekler, yaprak koltuklarında meydana gelir. Bazı çeşitlerde 2-3 boğumda bir, bazılarında her boğumda bir adettir. Bazı hallerde bir boğumda 2-4 çiçek tomurcuğuna nadir de olsa rastlanır.

Mor renkli ve genellikle 5’li çiçeklidir. 5 adet çanak yaprak, oldukça iri yapıda, yeşil renkli, üstü tüylü veya dikenlidir. Çanak yapraklar ileri devrede dökülmez ve büyümesine devam eder. Sayıları bazen 7-8 kadardır. 5 adet taç yaprak açık mavi, mavi veya açık mor renklidir. Taç yaprak sayısı da değişebilmekte ve 6-8’e kadar çıkmaktadır. Erkek organları sarı renkli birleşik durumdadır. Erkek organ sayısı 5-8’dir. Dişi organ, erkek organlarca çevrilidir. Dişi organ, domateste olduğu gibi erkek organlarla üç değişik şekilde durur. Dişi organ yukarı çıkmışsa yabancı döllenme artar. Kendine döllenme %60-80 oranındadır. Erkek organlar çiçek açılmadan önce döllenme olgunluğuna gelir. Tam çiçek açıldığında en etkin durumdadır. Bazı çiçeklerde çiçek açıldıktan 1-2 gün sonraya kadar etkinlik azalarak çiçek tozları dölleme yapabilir.

Patlıcanın çiçeklenme başlangıcı için özel bir gün uzunluğu isteği yoktur fakat domatesten daha yüksek bir minimum sıcaklığa gereksinim duyar.

Patlıcan çiçekleri normal olarak kendine tozlanır; ancak yeterince arı bulunduğunda bazen yabancı tozlanma da meydana gelir.

Çiçek:

Meyve
Patlıcan meyveleri; uzun ince, sivri uçlu, uzun silindirik, küt veya sivri uçlu, uzun yumurta, yuvarlak, basık yuvarlak şekilde olabilir.

Meyve uzunluğu çok değişiktir. Ortalama 20-30 cm’dir. Meyve çapı uzun çeşitlerde 2- 6 cm, yuvarlak çeşitlerde 8-12 cm’ dir. Meyve ağırlığı 50-400g’dır. Ağırlık yuvarlak çeşitlerde 500-1000 g’a kadar çıkar. Meyvenin rengi açık mordan koyu siyaha kadar değişir. Bazen beyaz ve açık kırmızı patlıcanlara da rastlanır.

Yetişme döneminde kötü koşullar, liflenmeye ve odunlaşmaya neden olur. Bir bitkiden 10-30 adet hatta daha fazla meyve alınabilir.

Meyve:

Tohum
Tohumlar, patlıcan meyvesinin içine gömülmüş olarak bulunur. Patlıcan tohumları disk şeklinde, ortası kalın, kenara doğru incelir. Uzunluğu 2-4mm, kalınlığı 0,5-1 mm dir. Bir patlıcan meyvesinde ortalama 500-1000 adet tohum bulunur.1 g tohumda 150-350 adet tohum vardır. Bin dane ağırlığı 3,5-5,6 g’dır. Tohumlar, çimlenme gücünü 4-6 yıl devam ettirir.

Tohum:

Patlıcanın Ekolojik İstekleri

Patlıcanın İklim İstekleri

Patlıcan, sıcak iklim sebzesidir, soğuklardan çok etkilenir. Yetiştirilme devresinde sıcaklık eksi 1- 2C’ ye düştüğü zaman bitki yaşamını yitirir.

Ilık iklimlerde yıllık kültür bitkisi olarak yetiştirildiğinden tohum ekiminden itibaren hasat devresi sonuna kadar don olmayan ve bitkinin gelişmesi ile ürün vermesi için normal olarak 15–35 oC sıcaklığa ihtiyacı vardır. İyi bir yetiştiricilik için ortalama 6 aylık bir vegetasyon dönemine ihtiyaç vardır. Tropik ve suptropik iklime sahip olan yerlerde ise küçük bir ağaç şeklinde olup çok yıllıktır. Suyu çok sever. Yetiştirilme devresinde düzenli sulamanın yapılması gerekir. Aksi takdirde gelişmeler yavaşlar, verim düşer ve en önemlisi meyvelerde acılaşma başlar.

Patlıcanın Toprak İstekleri

Patlıcan toprak bakımından oldukça seçici bir sebzedir. Killi topraklardan hoşlanmaz. Bu gibi ağır ve rutubetli topraklarda kök çürüklüğüne sıkça rastlanır. Derin, yumuşak, geçirgen, organik madde ve besin maddesince zengin tınlı topraklarda iyi gelişir ve bol ürün verir. Erkencilik düşünüldüğünde ahır gübresi veya yeşil gübreleme yapılmış tınlı-kumlu topraklardan yararlanılır.

Patlıcanın Önemli Çeşitleri

Ülkemizde en çok yetiştirilen ve tüketilen patlıcan çeşitleri şunlardır:

• Kemer patlıcanı
• Halkapınar patlıcanı
• Bostan patlıcanı
• Kirmastı patlıcanı
• Yalova- 49 patlıcanı
• Gönen patlıcanı

Son yıllarda dış ülkelerden getirilen patlıcan çeşitleri de bulunmaktadır. Aşağıda bu patlıcanlara da birkaç örnek verilmiştir:

• Long purple
• Viserba
• Black Beauty

Patlıcan Üretimi

Direk Tohum ile Patlıcan Yetiştiriciliği

Bu yetiştiricilikte, hazırlanan tarlaya tohumlar direk ekilerek yetiştiricilik yapılmaktadır; ancak, bu yöntem çok zahmetli ve ekonomik olmadığından tavsiye edilmeyen ve kullanılmayan bir yöntemdir.

Fide ile Patlıcan Yetiştiriciliği

Patlıcan tohumları, bahçedeki veya tarladaki esas yerlerine dikim zamanları göz önünde tutularak sıcak yastıklara ekilir. Ekimde m2’ye 5-6 g tohum kullanılır. Sıraya ekim yapılır. Özellikle fidelerin bol saçak kök meydana getirmesi açısından sıraya ekim en iyi yoldur. Bu amaçla sıcak yastıklarda 10’ar cm ara ile açılan çizgilere seyreltme yapılıp yapılmayacağına göre tohum ekimi yapılır. Tohum ekiminden sonra tohumların üzeri 0,5 cm kadar kalınlıkta harçla örtülür ve üzerleri tahta tokmakla hafifçe bastırılır. Daha sonra tohumların üzeri süzgeçli kovalarla tohumun bulunduğu bölgeye kadar yastıklar ıslatılır.

Yastıkta patlıcan fidesi:

Patlıcan tohumları sıcak yastıkta toprak sıcaklığı 25-30C olduğu zaman 10-15 gün sonra çimlenmeye başlar. Tohumlar çimlendikten sonra sıra üzerinde 3-4 cm’ de bir fide bırakılır. Bundan sonra yastıklarda ki fidelere yapılacak bakım işleri, yabani otların ayıklanması, sulama, havalandırma ve hastalık ve zararlılarla mücadeledir. Patlıcan tohumları sıraya ekilmişse, elde edilen fidelerin şaşırtılmasına gerek yoktur.

Son yıllarda sıcak yastıklardaki üretim yerine viollerde topraklı fide yetiştiriciliği yaygınlaşmaya başlamıştır. Viollerde yetiştirilen fideler, daha sonra esas yerlerine topraklı olarak dikilir.

Fide ile yetiştiricilik:

Patlıcan İçin Tarla Hazrlığı

Patlıcan yetiştiriciliği yapılacak olan toprak önce gübrelenir. Sonbaharda derin bir sürüm yapılır. İlkbaharla yüzlek bir sürümle birlikte tırmık çekilerek tesviye edilir. Bundan sonra patlıcanların yetişme devrelerinde yapılacak sulama sistemlerine göre masura veya tavalar hazırlanır. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de patlıcanlar büyük bir çoğunlukla karık (masura) usulü sulandıklarından dikim tek veya çift sıralı olarak masuraların boyun noktalarına yapılır. Bu amaçla pratikte çoğunlukla 0,40-0,50 m genişliğinde tek masuralar hazırlanır. Sıra araları, çeşidin gelişme kuvvetine ve toprak durumuna göre 0,70-1,00 m arasında değişir. Sıra üzerinde ise genellikle 0,50-0,60m mesafe bırakılır.

Patlıcan Fidelerinin Tarlaya Dikilmesi

Patlıcan fidelerinin dikim zamanı bölgenin ilkbahar donlarının sona ermesine bağlıdır. En emin yol, dikim yapılacak olan yerdeki ilkbahar son donlarının uzun yıllar ortalaması göz önünde tutularak dikimi yapmaktır.

Viollerde veya sıcak yastıklarda gelişen patlıcan fideleri, belirlenen tarihte hazırlanmış yerlerine topraklı olarak aktarılmalıdır.

Patlıcan fideleri tarlaya dikildikten (şaşırtıldıktan) sonra can suyu verilir. Dikim zamanı hava sıcak ise patlıcan fideleri ilk günlerde, adeta toprak yüzüne yapışmış cansız bir manzara gösterir. Fidelerin bu durumuna adlanılmamalıdır; çünkü dikimden bir hafta sonra tutmuş fidelerin canlandıkları görülür. İşte bu devrede tutmamış olan fidelerin yerine yedekleri dikilmelidir.

Fidelerin tarlaya dikilmesi:

---