Pazarlama Kooperatifleri
Üreticilerin örgütlenerek pazarlama işine girmeleri ve bir kısım aracıları ortadan kaldırmaları sonunda kooperatif denilen üreticilerin ekonomik örgütleri oluşmuştur. Tarım kooperatifleri, pazarlama organizasyonu, ürün ve girdi fiyatlarının düzenlenmesi gibi önemli hizmetleri yerine getirir. Tarımsal kooperatifler, pazarlama dışında da çiftçilere önemli hizmetler götürürler.
Üreticilerin tarımsal pazarlama kooperatifleri kurmalarının çeşitli nedenleri vardır:
- Tarım ürünlerinin çoğunda mevsimsel ve yıldan yıla görülen üretim ve fiyat dalgalanmaları, pazarlama kanallarında çalışan aracı sayısının çokluğu tarımsal üretimin artmasını olumsuz etkilemektedir. Bu da üretici gelirlerinin azalmasına, tüketicilerin ise pahalılıktan yakınmasına neden olur.
- Pazarlama konusunda çalışan tüccar ve aracılar sermayelerine en yüksek kârı sağlamak amacında oldukları için pazarlama ile ilgili depolama, ambalajlama, ürün işleme ve ulaştırma yatırımlarının gerçekleşmesi konusunda kararsızlardır. Bunların pazarlama masraflarının düşürülmesi pek mümkün olmadığından, karı artırmak için üreticiye düşük fiyat vermeyi tercih ederler. Öte yandan, çiftçiler kooperatif şeklinde örgütlenerek ortak tesis kurduklarında, kâr risturn olarak üreticiye döneceğinden çiftçinin ürünü daha yüksek değer bulmaktadır.
- Tarım sektörünün gelişmesi için pazarlama faaliyetlerinin çiftçilerin sahip olduğu ve işlettiği kooperatifler eliyle yapılması gerekir. Çünkü kooperatifler ortakları olan üreticilere daha fazla fiyat verebilmek için pazarlama masraflarını düşürücü altyapı ve tesis yatırımlarına girişirler. Kooperatiflerde kar marjı genellikle düşük tutulduğundan ve aracıların çoğu ortadan kalktığından tüketici fiyatları da normal düzeyde oluşur. Kuşkusuz kooperatiflerin başarılı olabilmeleri için tarım kooperatiflerinin kooperatifçilik ilkelerine göre çalışması gerekir.
Tanzim Satış Mağazaları
Belediyeler bazı kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların kurduğu şirketler piyasada mal darlığı çekilmesini ve fiyatların yükselmesini önlemek, açıktan kazançları ortadan kaldırmak amacıyla tanzim satışı yapan çeşitli mağazalar açmaktadır.
Et ve Balık Kurumu, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Süt Endüstrisi Kurumu gibi kamu iktisadi teşebbüslerinin açtıkları ve genelde büyük şehirlerde faaliyet gösteren tanzim satış mağazaları başarılı örneklerdir. Ancak sayıca yetersiz olduklarından pazar payları önemsiz düzeydedir. Son yıllarda büyük şehir belediyeleri bu konuda atılımlar yapmış perakendecilik yapan büyük mağazalar açmışlardır.
Toptancı Halleri ve Toptan Satış Mağazaları
Toptancı halleri başta yaş sebze ve meyve olmak üzere tarım ürünlerinin büyük çapta pazarlandığı, toptan ve perakende fiyatlarının oluştuğu pazarlama örgütleridir. Alım satım işleri belediyelerin gözetiminde yapılmaktadır. Ancak bununla birlikte fiyat (mal arzı ve talebi dışında) genelde komisyoncuların etkisi ile oluşmaktadır. Toptancı hallerinde tüketicinin meyve sebzeye ödediği fiyat üreticiye ödenen fiyatın yaklaşık üç katı olmaktadır.
Toptancı halleri dışında kalan özel sektöre ait toptancı mağazaları ise üreticiden, toptancı tüccarlardan, borsa ve fabrikalardan mal satın alarak perakende satış yerlerine mal satar. Bunların bazıları doğrudan doğruya tüketicilere de mal satmaktadır.
Borsalar
Çeşitli il ve ilçelerde bulunan ve sayıları 80’e ulaşan borsalar; borsaya dâhil maddelerin toptan alım satım işlerinin yapılması için organize edilmiş pazarlardır. Alım satım işlemlerinin yasalarda belirtilen esaslara göre yapıldığı borsalar kamu kurumu niteliği taşımaktadır. Çoğunlukla tarım ürünlerinin alım satımının yapıldığı borsalarda ürün fiyatları, üretim maliyetleri ve pazarlama masraflarına göre değil, arz ve talebe göre oluşur.
5590 sayılı kanunun 34. maddesinde ticaret borsalarının görevleri;
- Borsaya ait maddelerin borsada alım satımını düzenlemek,
- Borsaya ait maddelerin her günki fiyatlarını belirlemek ve duyurmak,
- Alım satım sırasında genel kuralları belirlemek,
- Yurt dışı ve yurt içi borsa ve piyasaları takip ederek fiyatlar hakkında haberleşmeyi sağlamak,
- Bölgenin ve ülkenin başlıca üretim maddeleri hakkında yıllık ekonomik planlar hazırlamak gelir.
Ticaret borsalarında üyeler tüccarlardır. Borsaya üye olan tüccarlardan oluşan borsa meclisi, borsanın en üst denetim ve karar organıdır. Borsaların yürütme organı ise yönetim kuruludur. Yönetim kurulunun önerisi ile borsa meclisince seçilen genel sekreter ise bütün borsa personelinin amiridir.
Ticaret borsalarında gerçekleşen iş hacmi çok büyük bir anlam ifade eder. Bu da tarım ürünlerinin arz ve talebin yoğun olduğu bir pazarda gerçek değeri ile alınıp satılmasını sağlamaktadır. Çiftçinin ürettiği tarım ürünleri piyasanın mevcut koşulları içinde gerçek değerine ulaştığı ölçüde devletin tarım sektöründe destekleme politikaları nedeniyle üslendiği malî yükü de azalabilir.
Borsa yasasında borsaların görevleri olarak gösterilen pazarlama ilkeleri uygulamada tam anlamıyla gerçekleşememektedir. Türkiye’de borsacılığın dünya borsacılığı düzeyine ulaşabilmesi, teknolojik gelişmelere paralel olarak yeniden yapılanması, mevzuattaki tıkanıkların ve bürokratik engellerin acilen kaldırılması, borsaya hayat veren üretici, tüccar, sanayici ve dış satımcısıyla devlet zincirinin birlikte hareket etmesi zorunludur.
Perakende Satış Yerleri
Bakkal, market, kasap, manav, seyyar satıcılar ve pazarcılar ürünü tüketiciye satan perakende satış yerleri olup, pazarlama zincirinin en son halkasını oluştururlar. Pazarlama masraflarının önemli kısmı bu halkadan yapıldığından en uygun satış hacmini oluşturmak için perakende satış yapan mağazaların büyütülmesi zorunludur. Son yıllarda bakkal sayısının azalması ve buna karşılık tüketim kooperatifi ve süper market tipi büyük mağaza sayısının artması perakende satış birimlerinin büyümekte olduğunu gösterir.
Ülkemizde tüketim kooperatifleri İngiltere, İsveç gibi Batı ülkelerine göre sayıca çok az ve iş hacmi açısından çok zayıftır. Ancak bu kooperatiflerin geliştirilmesi perakendeci kârının tüketiciye dönmesini sağladığından özellikle tüketiciler için çok önemlidir.
İhracatçı Birlikleri
Tarım ürünleri dış satışımımızın yaklaşık %80’i özel firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Dış ticaret rejimine getirilen esneklik ve kredi kolaylıklarının bu oranı daha da yükselteceği sanılmaktadır.
Türkiye’de tarımsal ürünler ihracatçı birlikleri İstanbul, İzmir, Antalya, Mersin başta olmak üzere 8 önemli merkezde kurulmuştur. Genel ihracatçı birlikleri ile sayıları toplam 12’dir. İhracatçı firmalar ve bunların birlikleri dış piyasalara yönelik faaliyette bulunduklarından ekonomik açıdan çok güçlü örgütlerdir. Öte yandan ihracatçı birliklerinin iç piyasayı düzenleyici rolleri dolaylıdır.
Lütfen yorum bırakın.