Şakayık (Paeonia) Yetiştiriciliği
Şakayık (Paeonia) Bitkisinin Genel Özellikleri
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Plantea
- Şube: Magnoliophyta
- Sınıf: Magnoliopsida
- Takım: Dilleniales
- Familya: Paeoniaceae
- Botanik Adı: Paeonia
- Türkçe Adı: Şakayık
Yaprakları birleşik tüysü yaprak görünüşünde ve 15-25 cm uzunluğundadır. Yaprakçıklar yumurta biçiminde ve saplıdır. Çiçekler katmerli ve yalın kat olabilir.
Şakayık (Paeonia) bitkisinin genel görünüşü ve çiçek yapısı:
Doğal olarak yaşayan türler yalın kat çiçeklere sahiptir. Katmerli çeşitler ıslah çalışmaları sonucunda elde edilmiştir. Mayıs-haziran aylarında çiçeklenir. Süs bitkileri yetiştiriciliğinde P. suffruticosa ve P. lutea önemli olup bu türlerin melezlenmesi sonucunda birçok çeşit elde edilmiştir.
Şakayık (Paeonia) Bitkisinin Üretimi
Üretimleri tohum, ayırma ve kalem aşısı ile olur.
Tohumla üretim yalınkat çeşitlerin çoğaltılmasıyla uygulanır. Ancak tohumdan üretilen bitkilerin büyümeleri yavaş olduğundan çiçek açmaları 5 sene sürer. Diğer yandan bitkilerde açılma görülür ve farklı renkli çiçekli ve formlu bitkiler elde edilir.
Tohumlar olgunlaştıktan hemen sonra toplanır ve ertesi yıl ilkbahara kadar katlamaya tabi tutulur. İlkbaharda soğuk yastıklara veya saksılara ekilir. Diğer bir yöntemde ise tohumlar toplanır toplanmaz soğuk yastıklara veya saksılara ekilir. Eğer ekilecek tohumlar birkaç yıllık ise ekimden önce birkaç gün suda bekletilerek sert kabuk yumuşatılır. Ekimden sonra ilk yıl kök görülür, sürgünler ise ancak ikinci yıl görülür.
Aşı ile üretim hibrit çeşitlerin çoğaltılmasında uygulanır. Anaç olarak P. lactiflora ve P. officinalis’ in 10 cm uzunlukta ve 1 cm çapındaki kök parçaları kullanılır. Kalemler ise istenen çeşitten 4 cm uzunluğunda ve 1 göz ihtiva edecek şekilde hazırlanır. Ancak kalem üzerindeki gözün çiçek gözü olmayıp sürgün gözü olmasına dikkat edilmelidir.
Aşılama ağustos-ekim veya aralık-mart ayları arasında yapılır. Aşı yöntemi olarak kakma aşı uygulanır. Kök parçasının aşı yapılacak yeri bir bez ile temizlenerek keskin bir bıçakla kesilerek kalem oturtulur. Aşılar rafya ile bağlanarak hemen gölgelendirilmiş bir serada 1 kısım peat ve 1 kısım kum karışımından hazırlanmış harç içerisine derince gömülür. Gömülen bu yastıkların üzerleri cam ile kapatılır. Bu şekilde kallus oluşuncaya kadar beklenir.
Sonbaharda aşılar 8’ lik saksılara dikilir. Saksı harcı olarak yaprak çürüntüsü, kum ve torfun eşit oranlardaki karışımı kullanılır. Kış aylarında saksılar soğuk yastıklarda veya ısıtılmayan seralarda muhafaza edilir. Ertesi ilkbaharda saksılar tekrar dışarıya çıkarılır. Kökler saksıyı doldurmaya başladığı dönemde ise kalem de sürmeye başlar.
Şakayık (Paeonia) Bitkisinin Ekolojik İstekleri
Güneşli yerleri sever. Bitki besin maddelerince zengin, derin ve kireçli topraklarda iyi yetişirler. Her 2–3 yılda bir iyi yanmış çiftlik gübresi ile şubat ayı içerisinde gübrelenmelidir.
Şakayık (Paeonia) Bitkisinin Peyzajda Kullanımı
Güzel çiçekli süs bitkileridir. Kesme çiçek olarak kullanılan çeşitleri de vardır. Güzel çiçeklerinden dolayı bordür bitkisi olarak kullanılır.
Şakayık (Paeonia) Bitkisinin Önemli Türleri
Paeonialar’ ın uzun ömürlü otsu veya yazın yeşil çalı formunda olmak üzere 35 türü vardır. Otsu olanlar Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’ da çalı formlu olanlar ise Çin’de doğal olarak yaşar.
Paeonia arborea (odunsu şakayık) türü
Hep yeşil, yaprakları çok büyük, tüysü görünüşte dilimlere ayrılmış ve sürgüne almaçlı dizilmiş haldedir. Yaprakların üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü gri yeşildir. Yaprakları düz, tüysüz ve kırmızımsı bir hat ile çevrilmiştir. Sürgünler çıplak, üst yüzeyleri kırmızı, alt yüzeyleri yeşildir. Meyveleri keseli meyve durumundadır. Çiçekleri kokulu, hermafrodit, yenilebilirdir. Çiçekler düz veya katmerli, en fazla 20 cm çapında, mat pembe, beyaz ve kırmızı renkte olur. Çiçek açma zamanı mayıs-haziran ayıdır.Sıcak ve ılıman iklimlerde yetişir. Rüzgâra ve soğuğa karşı korunmalıdır. Şiddetli donlara duyarlı olup, ilkbahar donlarından da etkilenir.
Paeonia arborea (odunsu şakayık) türünün genel görünüşü, yaprak ve çiçek yapısı:
İyi drenajlı, organik maddece zengin topraklarda iyi gelişir. Kurak ve rutubetli topraklarda yetişebileceği gibi kirece de dayanıklıdır. Kumlu topraklar üzerinde yaprak verimi fazla, çiçek verimi ise azdır.
Paeonia officinalis (Orman Gülü, Ayı Gülü) türü
Yaprakları oval şeklinde olup, içeriye doğru girintileri vardır. Nisan-haziran aylarında açan iri ve gösterişli çiçekleri vardır. Çiçekleri yalın kat veya katmerlidir. Hoş kokuları vardır. Zamanla kültüre alınarak çok farklı renkleri üretilmiştir. Derin, iyi drenajlı ve humusça zengin (biraz kireçli olan) topraklarda en iyi gelişmeyi gösterir.
Serin ılıman iklim bitkisidir. Hafif gölge ve güneşli ortamları sever. Ancak sabah güneşi gecenin nemiyle yumuşamış tomurcuklara zarar verebilir. Bu yüzden güney veya güney-batı yönlerine doğru dikim yapılması gerekir. Suyu oldukça fazla sever.
Paeonia officinalis (Orman Gülü, Ayı Gülü) türünün yaprak yapısı ve çiçek yapısı:
Ayırma yöntemiyle üretilir. Dikim için 45 cm. çapında ve derinliğinde bir çukur açılır. Çukurun dip kısmına bir miktar yanmış gübre veya kompost ilave edilir. Daha sonra yarısına kadar gübreli toprak harcı eklenir. Ana bitkiden ayrılan bitkiler fazla derin olmayacak şekilde dikilir.
Paeonia mascula (şakayık) türü
Yaprakları çok büyük olup tüysü görünüşte dilimlere ayrılmıştır. 60-100 cm çapında, kırmızı çiçekli ve yalınkattır. Değişik renklerde çiçekleri olup haşhaş çiçeğine benzer. Pençeli çiçekler grubuna girer. Mayıs-temmuz ayına kadar çiçekli kalır.
Paeonia mascula (şakayık) türünün çiçek yapısı:
Derin, havalı verimli topraklarda iyi yetişir. Biraz kireçli toprakları tercih eder. Serin ve gölge yerlerde yetişir. Ayırma, tohum ve çelikle üretilir.
Tohumla üretim diğer çok yıllıklarda olduğu gibi sonbahar aylarında yapılır. Tohumların ekim işlemi nisan ayında olur. Çelikle üretimde ilkbaharda süren sürgünler pençeleriyle birlikte tava ya da çiçek parsellerine dikilerek orada köklendirilir.
Şakayık (Paeonia) Bitkisindeki Önemli Hastalık ve Zararlılar
Fide çökerten, kök boğazı çürüklüğü, botrytis cinera hastalıkları ve yeşil kurt, kırmızı örümcek , Bemicia tabaci ve bozkurtlarla mücadele edilir.
Lütfen yorum bırakın.