Şeftali Bitkisinde Sulama
Sert çekirdekli meyveler arasında en fazla suya ihtiyaç duyan meyvedir. Meyvelerde çekirdek teşekkülünden sonra suya ihtiyaç başlar. Su ihtiyacı iklim ve toprak özelliklerine göre farklılık gösterir.
Marmara Bölgesi’nde yağışlar bittikten sonra sulama başlar ve 8-12 günlük aralarla ekim ayına kadar devam eder. Meyve hasadından önceki sulamalar meyvelerin irileşmesini, renklerinin parlaklaşmasını sağlar.
Şeftali bahçelerinde mayıs ayından başlayarak yağışa, sıcaklığa ve su durumuna göre sulama yapılmalıdır. Hasattan 10-15 gün önce, hasat sonuna kadar sulamaya ara verilmelidir. Ağustos – eylül aylarında sulamaya devam edilir. Aksi hâlde ağaçlar yeterli ölçüde besin depo etmeden ve çiçek tomurcukları normal gelişimini tamamlamadan kışa gireceğinden kış soğuklarından zarar görür.
Meyvelerin olgunluk tarihinden 3-4 hafta evvel yapılan sulamalar, en güzel sonucu verir. Meyvelerin büyüklük, lezzet ve renkleri mükemmel olur. Toprağın işlenen kısmından aşağı doğru 10 cm’lik kısmı kuruduğunda, sulama zamanı gelmiş demektir. Sulamanın bir defada bolca suyla yapılması en uygun sulama şeklidir. Günün sabah ve akşam saatlerinde sulama yapılması, hem ağacın faydalanması hem de su ekonomisinin sağlanması yönünden önemlidir. Ayrıca taban suyu seviyesi kesinlikle yüksek olmamalıdır. Bu derinliğin en az 2 m veya daha fazla olması istenir.
Şeftali Bitkisinde İlaçlama
Şeftali Bitkisinde Görülen Hastalıklar
Kök Çürüklüğü, Şeftali Hastalığı
Köklerde beyaz çürüklük yapan ve ağaçların ölümüne sebep olan bir hastalıktır. Hastalık yeni başlamışsa hasta kökler kazınır yerlerine % 5’lik bordo bulamacı, % 2’lik göztaşı, % 5’lik karaboya veya % 0.5’lik Ceresan yaştan biri fırça ile sürülerek aşı macunu ile kaplanır. Hastalık ilerlemişse ince köklere kadar sökülüp kendi çukurunda yakılır ve metre kareye 3 kg sönmemiş kireç dökülür ve kapanır.
Kök Kanseri, Şeftali Hastalığı
Kök, kök boğazı ve dallarda urlar meydana gelir. Ağaçların verimden düşmesine ve erken ölümlerine neden olur. Kültürel tedbir olarak;
- Köklerinde ur görülen fidanlar yok edilmeli,
- Urların kesilmesinde kullanılan bıçaklar sık sık ispirto alevinden geçirilmeli,
- Toprak işlenirken ağaçların kök ve kök boğazları yaralanmamalıdır.
Kök ve kök boğazlarında görülen urlar yaz aylarında kesilmeli ve yara yerlerine hazırlanan % 5’lik bordo bulamacı fırça ile sürülmeli, ilaç kuruyunca yara yerleri nebati katran ile örtülmelidir.
Şeftali gövdesi ve dallarında kök kanseri:
Sarılık (Kloroz), Şeftali Hastalığı
Kloroz belirtileri genç yapraklarda hafif sarılıkla başlar. Yaprak damarları genellikle yeşildir. Ancak sarılık artınca damarlar da sararır. Toprak ve hava koşullarına bağlı olarak genç yapraklarda başlayan belirtiler yaşlı yapraklarda hızla yayılır. Hastalık ilerledikçe yaprakların kenarlarında kırmızımtırak ve kahverengi kurumalar görülür. Hızla sararan ve nekroz olan yapraklar zamanla dökülür. Kloroza yakalanmış ağaçlar hemen kurumaz ancak sarılık ve yaprak dökümü sonucunda bitkinin fizyolojik dengesi bozulur. Gelişme yavaşlar, meyve verimi düşer ve önlem alınmazsa kuruma görülür.
Şeftali Mumya Hastalığı
Hastalık bitkinin çiçek, çiçek sapı, meyve ve sürgünlerinde belirti gösterir. Hastalığa yakalanmış çiçeklerin petal yaprakları, dişicik borusu ve erkek organları kahverengileşerek renk değişimi tüm çiçeğe yayılır. Hasta çiçekler dal üzerinde kurur ve mumyalaşır.
Meyve enfeksiyonları genellikle meyve olgunlaşmasına yakın dönemde meydana gelir. İlk belirti meyve kabuğunda oluşan kahverengi bir veya birkaç lekedir. Lekelerin etraflarında açık kahverengi bir halka oluşur. Çürüklük meyve etinin içine doğru gelişir ancak leke çukurlaşmaz. Bu lekeler üzerinde 13 gün sonra konidium yastıkları oluşur. Meyve üzerindeki misel kütlesi zamanla meyveyi buruşturur ve tamamen kurutur. Kuruyan meyveler mumyalaşır ve dalda asılı kalır.
Şeftali mumya hastalığı:
Çiçek sapından enfekte olan sürgünler esmerleşir, ince sürgünler tamamen kurur. Kalın dallarda ise kanser yaraları oluşur. Kanser yaralarının altındaki parankima dokusu erir ve kahverengiye döner. Kuruyan kısımlardaki tomurcuk, çiçek, meyve ve yapraklar da ölür ve dala asılı hâlde kalır. Yağmurlu ve nemli havalarda yara etrafında zamklanma görülür.
Şeftali Kara Lekesi
Şeftali kara lekesi, yağışlı ve rutubetli bölgelerde daha çok görülür. Hastalık, meyvelerin düzensiz olgunlaşmasına, şekillerinin bozulmasına ve meyve etinde yarılmalara neden olur. Haziran ayından itibaren görülmeye başlayan ilk lekeler daha çok meyvelerde ve özelikle meyvenin sap bölgesinde oluşur. Zeytin yeşili renginde olan bu lekelerin daha sonra çapları büyür ve sayısı artar. Lekeler, bazen birbiriyle birleşerek meyvenin yarıdan fazlasını kaplar. Lekeler yüzeyseldir, meyve etinde görülmez. Genç devrede hastalığa yakalanan meyveler iyi gelişemez. Sürgünlerdeki lekeler, sürgün boyunca gayri muntazam ve oval olarak görünür. Hafif kabarık olan bu lekeler yüzeysel olup sürgüne bir zararı yoktur.
Şeftali meyvesi üzerindeki kara leke:
Budama sırasında, hastalık görülen sürgünler kesilmelidir. Çiçek taç yaprakları döküldükten bir ay sonra kimyasal mücadele olarak 1. ilaçlama yapılmalıdır. Birinci ilaçlamadan sonra ilaçların etki süresi dikkate alınarak temmuz ayının ikinci haftasına kadar ilaçlamaya devam edilmelidir. Ağaçların meyve, yaprak ve sürgünleri iyi ilaçlanmalı ve özellikle meyvelerin ilaçla iyice kaplanmasına dikkat edilmelidir.
Şeftali Küllemesi
Şeftali küllemesi ağaçların yaprak, sürgün ve meyvelerinde zarar yapar. İlkbaharda, genç sürgün üzerindeki yapraklarda önce hafif bir kabarıklık sonra yağımsı bir görünüş ve renk açılması meydana gelir. Yaprağın alt kısmı beyaz, unumsu bir görünümdedir. Yaprağın eni daralarak içe doğru kıvrılır. Bu yapraklar zamanla kavrularak hafif kırmızı renk alır ve dökülür. Enfeksiyona uğrayan sürgünler, bulaşma yerinden bükülür ve gelişme yavaşlar. Hastalıklı sürgünlerin uçları kütleşir ve göz oluşumu engellenir. Çok şiddetli enfeksiyonlarda ise sürgünler uç kısımlarından kurur. Sonbahara doğru bunların üzerinde, beyaz-gri misel örtüleri görülür.
Hastalık, oluşacak meyve sayısı ve kalitesini etkiler. Eğer hastalık döllenme sırasında meydana gelirse meyveler gelişemeden dökülür. Çağla büyüklüğündeki meyvelerde hastalığa yakalanır ve meyvelerin üzerinde beyaz lekeler oluşur. Hastalıklı meyveler iyi gelişemez ve çatlamalar görülür. Yaprak ve sürgün üzerinde meydana gelen enfeksiyonlar, gelecek yılın verimi üzerinde etkili olur.
Şeftali meyvesi ve dalı üzerinde külleme:
Kültürel mücadele önlemi olarak budama sırasındaki hastalıklı sürgünler, filizler ve obur dallar, hastalıklı kısmın 20 cm altından kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalı ve yakılmalıdır. Ağaçlar hava alacak şekilde budama yapılmalıdır. Bahçe kurarken sık dikim yapılmamalı ve hastalığa dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.
Kimyasal mücadelede ağaçlardaki hastalıklı sürgün oranı % 3’ü buluyorsa belirtiler görülmeden önce ilk ilaçlama yapılmalıdır. Diğer ilaçlamalar, bitkinin gelişmesine ve ilacın etki süresine göre 8-12 gün arayla yapılır. İlaçlamalara hastalığı baskı altına alıncaya kadar devam edilir. Bitkinin tüm yaprak ve sürgünleri ilaçlanmalıdır.
Yaprak Delen, Şeftali Hastalığı
Hastalık ağacın tomurcuk, yaprak, sürgün ve bazen de meyvelerinde görülür. Yapraklarda ilk lekeler l mm çapta, yuvarlak, kırmızımsı sarı renktedir. Giderek koyu kahverengileşen lekelerin kuruyarak düşmesiyle yaprak, bu hastalık için tipik olan delinmiş gibi bir görünüm kazanır. Hastalıklı tomurcuklar ilkbaharda parlak, zamklı ve kolayca yerlerinden kopmalarıyla sağlamlardan ayrılır. Hastalıkla bulaşık tomurcukların dibinde önce lezyonlar, sonra zamanla büyüyen kanser yaraları oluşur. Sürgündeki bu yuvarlak kahverengi kanser yaraları zamanla genişler ve zamk salgısı görülür. Hastalıklı yapraktaki delinme ve dökülme ağaçların zayıflamasına neden olur. Ayrıca tomurcuklarda oluşturduğu zarar ve sürgünlerde neden olduğu kurumalar ile şeftali ağaçlarında önemli kayıplara yol açar.
Şeftali meyvesi üzerinde yaprak delen:
Kültürel önlem olarak hastalıklı tomurcuk ve kanser yarası bulunan dal ve sürgünler budanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Sulama, gübreleme, toprak işleme ve budama iyi bir havalanma ile ve ağacın kuvvetli gelişmesini sağlayacak şekilde uygulanmalıdır.
- 1. İlaçlama: Sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra yapılmalıdır.
- 2. İlaçlama: İlkbaharda çiçek tomurcukları açılmadan önce yapılmalıdır.
Şeftali dal ve meyve üzerinde yaprak delen:
Yaprak Kıvırcığı, Şeftali Hastalığı
Yaprak, sürgün ve meyvelerde zarar yapar. Hastalanan yapraklar sarı ve beyaz bir renge döner. Yapraklar kıvrılır ve spiral bir şekil alır. Erken enfeksiyon alan yapraklar büyüyemez ve dal üzerinde kurur. Geç enfeksiyonlarda ise yaprağın sadece bir bölümü hastalanır. Hasta yapraklar, normal yapraklardan daha kalındır. Hastalıklı genç sürgünler kalınlaşır ve gelişmeleri çok yavaşlar. Sürgünler üzerinde, kırmızı renkte ve kalın kabarıklıklar meydana gelir.
Enfeksiyon, gözlerin patlaması sırasında meydana gelirse sürgün gelişemez, boğum aralan kısalır. Meyve üzerindeki belirtiler, genellikle meyvenin bir kısmında sarı-kırmızı renkte, gelişigüzel şişkinlikler şeklinde kendini gösterir. Bunlar zamanla koyulaşır. Meyve tümörlü bir görünüm alır. Bazen meyveler, çekirdek evine kadar yarılabilir.
Yaprak kıvırcıklığı hastalığını azaltacak veya kontrol altına alabilecek etkili kültürel tedbirler bulunmamaktadır. Yaprak kıvırcıklığı hastalığına karşı tomurcuklar kabarmaya başladığı zaman bir defa ilaçlama yapılmalıdır. Ancak çok çeşit ile kurulmuş olan bahçelerde, farklı çeşitlerin gözlerinin farklı zamanlarda uyanacağı dikkate alınmalıdır. Bahçede başka hastalıklar da varsa bunların mücadele zamanı yaprak kıvırcıklığı ile aynı dönemde ise bu hastalıkların hepsini kontrol edecek fungusitler kullanılmalıdır. İlaçlamalarda basınçlı pülverizatörlerden biri kullanılmalı ve tomurcuklar iyice ilaçlanmalıdır.
Şeftali Bitkisinde Görülen Zararlılar
Kırmızı Örümcek, Şeftali Zararlısı
Yaprakların altına ya da üstünde yerleşerek önce lokal olarak yaprak rengini bozar. Daha sonra tüm yaprağa, ağacın diğer yaprakları ile sürgünlerine yayılır. Meyveler yeterince beslenemez ve yaprak dökümleri olur.
Koşniller, Şeftali Zararlısı
Ağacın gövde ve dalları üzerinde, bazı türler ise meyve ve yapraklar üzerinde beslenip yaşar. Meyvelerde kırmızı lekeler oluşturur. Uygun koşullarda hızlı çoğalıp ağacı kısmen veya tamamen kurutabilir.
Doğu Meyve Güvesi, Şeftali Zararlısı
Larvanın girmiş olduğu genç şeftali sürgünü solar, devrilir ve uçtan 5-6 cm kurur. Güvenin yoğun olduğu bahçelerde bütün sürgünlerin uçları kurur ve meyvelerin içinde galeriler açar. Mayıs-haziran aylarında kuruyan sürgünler toplanıp yakılmalıdır. Orta erkenci ve geç çeşitlerde kuruyan sürgünler görüldüğünden 15 gün sonra 2-3 ilaçlama yapılmalıdır.
Dut Kabuklu Biti, Şeftali Zararlısı
Şeftali ağacı dallarının daha sonra da ağacın tümünün kurumasına yol açar. Meyvelerde kırmızı lekeler oluşturur. Ağaçlar üzerinde bulunan dut koşnilleri, kışın süpürülerek ağaçlardan temizlenmelidir.
Erik Koşnili, Şeftali Zararlısı
Ağaç üzerinde daha çok guruplar hâlinde bulunduğundan, bulundukları dallar hızla zayıflar, yapraklar solar, dökülür ve giderek dallar kurur. Yoğun görülürse ilkbaharda kış mücadelesi uygulanmalıdır.
Şeftali Yeşil Afidi
Çiçeklerin açılmasını engeller, erken kuruma ve dökülmelerine sebep olur. Yapraklar önce uzunlamasına ikiye katlanır, sonra değişik şekillerde kıvrılır ve meyveler bozuk şekil alır.
Şeftali Bitkisinde Gübreleme
Şeftali ağaçlan çabuk gelişen ve çok verimli ağaçlardır. Çabuk gelişme ve yüksek verim için iyi bir beslenme gerekir. Aksi hâlde ağaçlarda gelişme yavaşlar ve zamanla durur. Bu durumlarda çiftlik gübresi ve yeşil gübrelerle birlikte ticari gübreler de kullanılmalıdır. Gübreleme oranı; ağacın yaşı, verim durumu, topraktaki besin maddeleri miktarı ve ekolojik faktörlerle yakından ilgilidir. Bu nedenle yapılacak yaprak ve toprak analizleri doğrultusunda kimyasal gübreleme yapılmalıdır. Bu şekilde en ekonomik ve en uygun gübreleme yapılmış olacaktır. Gübrelemenin ağaçtaki ve üründeki başarısı, aynı zamanda budama ve meyve seyreltmesinin iyi olmasına bağlıdır.
Genel olarak 2-3 yılda bir dekara 1-2 ton yanmış çiftlik gübresi uygulaması idealdir. Verilemediği zamanlarda da uygun bir yeşil gübre bitkisi ekilerek toprağa karıştırılabilir.
Şeftalilerde azot, fosfor, potasyum ve demir noksanlıklarının belirtileri şöyledir:
Azot noksanlığı: Yaprak damar ve damar aralarında sararmalar olur. Gelişme durur ve meyveler küçük kalır.
Şeftali yaprağında azot noksanlığı:
Fosfor noksanlığı: Tespiti güçtür. Yıllık sürgünlerin dip yapraklarında renk koyulaşması ve bronz renk alması şeklinde kendini gösterir.
Potas noksanlığı: Yıllık sürgünlerin orta kısımlarındaki yaprakların damarlarında kırışıklıklar meydana gelir. Bu yapraklar yırtılarak uzun süre dallarda kalır.
Demir noksanlığı: İlkbaharda yıllık sürgün uçlarındaki yapraklarda sararmalar meydana gelir. Yaprak damarları yeşil renkte olup kloroz denilen sararmalar oluşur. Bunun için demir içerikli bitki besin maddeleri ile gübrelenmelidir.
Şeftali bahçelerinde ürün yolu ile topraktan alınan besin maddelerinin tekrar toprağa verilmesi gerekir. Verilecek gübre miktarının yaprak ve toprak analizleri ile belirlenerek uygulanması en doğru yoldur.
Şeftali bahçeleri kurulurken temel gübreleme yapılır. Temel gübreleme, ahır gübresi veya yeşil gübreye ilaveten ticari gübrelerinin verilmesi ile olur. Üç yılda bir dekara 1,5-2,5 ton ahır gübresi veya ekonomik olmadığı hâllerde her yıl yeşil gübre verilerek toprağın organik madde içeriği artırılmalıdır. Suni gübreler her yıl ağaç başına ağacın yaşı kadar 100 g hesabı ile (örneğin: 5 yaşındaki ağaca 500 g) verilmesi faydalı olur.
Fosforlu gübreler sonbaharda ağacın gövdeden itibaren 1-1,5 m dışına açılacak bir ark içerisine bant şeklinde verilir. Azotlu gübreler ilkbaharda mart ayı başında 1/2 si, mayıs ayı başında da 1/2 olmak üzere serpme şeklinde verilir.
Dekara 20 kg potasyum sülfat, 2.5 kg TSP veya DAP sonbaharda ağaçların yaprağını döktüğü dönemdeki derin toprak işlemesi esnasında verilmelidir. Dekara 30 kg amonyum sülfatın (% 21’lik) yarısı erken ilkbaharda ağaçlar uyanmadan, diğer yarısı ise bundan bir ay sonra toprak işlenirken verilmelidir.
Şeftali Bitkisinde Budama ve Destekleme Sistemi
Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına göre daha fazla budama ister. Bunun nedeni meyvelerin 1 yıllık dallarda teşekkül etmesidir. Her yıl düzenli ürün alınabilmesi için yeterli miktarda yıllık sürgün olmalıdır. Yetiştiricilik yönünden çok hassas olup iyi bir budama, gübreleme ve sulama ile uzun ömürlü olabilir.
Tüm meyvelerde olduğu gibi şeftalide de ağaçta uygun bir tacın oluşturulması ve ileriki yıllarda bu şeklin korunması çok önemlidir. Bu nedenle meyve ağaçlarına şekil vermeden önce yetiştirilmek istenen meyve tür ve çeşidinin bazı fizyolojik özellikleri, yetiştirileceği ekolojik şartlar ve ekonomik ölçütleri de bilinmek zorundadır.
Şeftali bitkisinde budama:
Şeftali ağaçlarında iki tip budama uygulanır:
Şeftali Bitkisinde Şekil Budaması
Yeni dikilen fidanlara uygulanır. Şeftali ağaçlarına goble veya değişik doruk dallı şekil verilir. Kurak bölgelerde ortası kapalı uygun olan doruk dallı şekil verilir.
Meyve fidanlarına şekil verirken beslenme fizyolojisi ile buna bağlı olarak tür ve çeşitlerin özel budama istekleri, özel dallanma şekilleri, budamaya karşı dal ve dalcıkların vereceği tepki gibi bilgiler ve çevresel ekolojik şartların iyi bilinmesi gereklidir.
Kurak bölgelerde meyve ağaçlarının iç kısımlarını nemli ve güneşin zararlı etkilerinden korumaya uygun (doruk dallı şekil gibi) kapalı şekillerin verilmesi gerekir. Aynı zamanda böyle yerlerde, topraktaki suyun kısa zamanda buharlaşmasını önlemek amacıyla tacın, toprağa yakın yani gövdelerin bodur olması gerekir.
Nemli bölgelerde ise bu durumun tersidir. Yani fidanları iç kısımlarında fazla nemli tutmayacak şekilde açık (goble gibi) ve aşırı toprak neminden zararlanmayacak şekilde de yüksek gövdeli olarak şekillendirilmelidir.
Belirtilen bu ölçütler göz önüne alınarak goble, doruk dallı, değişik doruk dallı (Modified Leader) şekillerinden en uygun olanı tatbik edilmelidir. Her üç sistem içinde şekil budamasına fidanlar bahçeye dikildikten sonra başlanır.
Goble Şekli
Meyve yetiştiriciliğinde uzun yıllardır kullanılan bir terbiye sistemidir. Özellikle gelişme karakterinin uygun olması sebebiyle şeftalide rahatlıkla uygulanabilmektedir. Goble sistemi ise bol yağış alan nemli bölgeler için önerilmektedir. Goble şeklinin yıllara göre uygulanması şöyledir:
1. yıl (dikim yılı): İstenilen ve önceden planlanmış olan dikim aralıklarına göre dikilen fidanların tepeleri 45-50 cm’den kesilir. Tepe kesiminin yapıldığı yükseklik ana dalların çıkış noktasını belirler. Çok yüksek yapılan tepe kesimleri hasat, budama ve seyreltme işlemlerini güçleştirir. Tepe kesim noktasının altındaki sürgünler, üzerinde 1-2 göz kalacak şekilde budanır.
Daha sonra sürgünler gelişmeye başlar. Tam verime yattığı zaman ağır meyve yükünü taşıyacak olan dalların şekillendirilmesine ilk yıllarda dikkat edilmelidir. Fidanların sağlıklı büyümesi için budama ve terbiye işlemleri yanında diğer kültürel işlemlerin de yapılması gerekir.
Gelişme periyodu içerisinde sürgün uzunlukları 15-20 cm olduğunda şekillendirmeye başlanır. Fidanlar üzerinde merkezden eşit açılarla dağılmış, birbirini gölgelemeyen 3-5 adet ana dal seçilir. Seçilen dalların aynı noktadan çıkmamasına özen gösterilmelidir. Bunun dışındaki dallar ya dipten çıkarılır ya da eğilip bükülerek gelişmeden alıkoyulur.
Tür ve çeşide göre değişmekle birlikte genel olarak şeftali ve nektarinler yayvan büyüme eğilimindedir. Dallarda yapılan açı genişletmeler ana dalların gövde ile bağlantısını kuvvetlendirir. Dalların gelişmesini zayıflatır, dallar üzerinde meyve gözlerinin oluşumunu hızlandırır ve iç kısımlara güneş ışığının nüfuzunu arttırır.
2. yıl: Bölgenin iklim durumuna göre sert kış soğukları geçtikten sonra budama yapılır. Fakat meyve tür ve çeşidine göre budama istekleri farklı olur. Şeftali ve nektarin ağaçlarının çatısını oluşturacak ana dallar, istenen yükseklikte yardımcı dalları meydana getirmesi için tepeden budanırlar. Bu budamalar yaklaşık olarak çatal yerinden 50-90 cm yukarıdan yapılır.
Takip eden gelişme döneminde ana dallar üzerindeki kesim noktalarının altından yeni sürgünler sürmeye devam eder. Ana dallar üzerinde bu yeni sürgünlerden yardımcı dallar seçilir. Yardımcı dallar, ağacın gelişme durumuna göre her ana dal üzerinde 1-2 adet seçilmeli ve hepsi aynı yöne bakmalıdır. Dik gelişen dalların açılarının genişletilmesine devam edilir.
3. yıl: Durgun dönemde ağaçların şekillendirilmesine devam edilir. Bir önceki dönemde seçilmiş olan yan dallar ile birlikte ana dalların tepeleri budanır. Kış budaması esnasında çok dik gelişen çeşitlerde iç kısımları açmak amacıyla ana dallarda çelme yapılabilir.
Şeftali bitkisinde goble şekli:
Daha sonraki yıllar: 4 yıllık büyüme ve budamadan sonra ağacın çatal noktasından çıkan 3-4 ana dal ile toprak seviyesinden 100130 cm yukarıda 5-8 adet yardımcı dalı bulunur. Ağacın merkezi güneş ışığının girmesi için açık tutulmalıdır.
Ağaç üzerindeki tüm meyve dalları her yıl kış budamasıyla seyreltilmelidir. Geçen yıl teşekkül etmiş ve o yıl meyve verecek olan dallar 2-8 göz üzerinden budanmalıdır. Aynca odun dalları da ertesi yılın meyve verecek olan dallarını oluşturmak için 2 göz üzerinden kesilmelidir.
Değişik Doruk Dallı Şekil (Modified Leader)
Bu budama şekli, gövde üzerinde düzgün aralıklarla sarmal (spiral) olarak dağılmış 4-5 dalın oluşturduğu bir şekildir. Kuvvetli ve dipten itibaren sürgün yapan şeftali için uygun bir budama şekildir.
Birinci yıl: İlkbaharda, gelişme periyodundan önce fidanlar 110— 120 cm üzerinden kesilir. Eğer fidanın boyu verilen uzunluk civarında ise fidan kesilmeden bırakılır. İlkbaharda fidanlarda gözler sürmeye, yeni sürgünler oluşturmaya başlar. Yaz gelişme periyodunda fidan üzerinde beş ana dal seçilir. Bu amaçla yerden itibaren 40 cm yüksekliğinde ve hâkim rüzgar yönünde bulunan dal, birinci ana dal olmak üzere birbirinden 10-20 cm aralıklarla 4 ana dal daha seçilir. Geriye kalan dallar, eğilir ya da bükülür. Bu işlemler tamamlandıktan sonra ana dallar kesilir. Bu dallar 40 cm’den daha kısa iseler bunlara dokunulmaz ve olduğu gibi bırakılır. Diğer yandan ana dalların uç kısımlarında meyve gözü veya sık gözlü, beyaz tüylü yaz sürgünleri oluşmuş ise öncelikle bunların kesilmeleri gerekir. Aksi takdirde bunlardan çok kısa, zayıf ve ağacın gelişmesini bozan sürgünler oluşur. Bu işlemler tamamlandıktan sonra ana dallar 40-60 cm uzunlukta kalacak şekilde ve toprağa bakan gözler üzerinden kesilir. Böylece kış budaması tamamlanmış olur.
İkinci yıl: İkinci yıl, ilk yıl şekillendirilmiş fidanın her ana dalından yeni dallar oluşur. Her ana daldan biri, ana dalın devamını sağlayacak diğeri de yardımcı olacak şekilde iki dal seçilir. Diğer dallar durumlarına göre ya kesilip atılır ya da eğilip bükülebilir. Daha önce belirtildiği gibi dalların uçlarında oluşan yaz sürgünleri kesilip atılır. Ana dalların uzunlukları 60 cm’den daha fazla ise kısaltılır.
Daha sonraki yıllar: Üçüncü yıldan itibaren her ana dal bir ağaç gibi işlem görür. İlkbahar ve yaz gelişme periyotlarında ağaçlarda gerekli bakım işlemleri yapılır. Bütün bunlardan sonraki her yıl ana ve yardımcı dallar üzerinde oluşacak yeni dallardan birer tanesi ana ve yardımcı dalların devamını, diğeri de bunların yardımcı dalını oluşturmak üzere ikişer dal seçilir. Diğerleri ise eğilir bükülür ya da kesilip atılır. Ana dallar 40-50, yardımcı dallar 20-30 cm uzunluk kalacak şekilde kesilerek ağaçlarda 5 yardımcı dal oluşuncaya kadar devam edilir. Her yıl yardımcı dalların yönlerinin bir öncekinin aksi yönünde olmasına özen gösterilir. Böylece dallar arasında simetri ve denge gerçekleştirilmiş, dalların birbirlerini gölgelemesi önlenmiş olur.
Değişik doruk dal:
1-Şekil verilmek üzere tepesi kesilmiş bir yıllık fidan
2-Bir yıllık fidan
3-İlk şekil verilmiş fidan
4-İkinci yıl budaması yapılmış fidan
Şeftali Bitkisinde Mahsul Budaması
Mahsule yatmış şeftali ağaçlarında uygulanır. Şeftalilerde meyveler buket dalları ve yıllık sürgünler üzerinde meydana gelir. Bu nedenle her yıl yeni sürgün teşekkülünün sağlanması için sert budama uygulanmalıdır. İyi bir budama yapabilmek için dal çeşitlerinin ve üzerinde bulunan gözlerin (çiçek gözü, odun gözü) durumu dikkate alınmalıdır. Budama sırasında çiçek ve odun gözlerini karışık şekilde taşıyan dallar bırakılmalı, yalnız çiçek gözü taşıyan dallar kesilmelidir.
Ana dallar üzerinde 20-25 cm ara ile çıkış yerleri ve yönleri farklı dallar bırakılır. Bırakılan dalların uzunluğu 50-60 cm’den fazla ise 1/3 oranında kesilir. Ana dalların uçları bir yan dal üzerinde kesilmeli, uç kısmında birbirine yakın iki veya daha fazla dal bırakılmalıdır. Dikimden 3-4 hafta sonra sürgünler gelişmeye başlar. Bu süre sonunda ana gövde üzerinde birbiri üstüne gelmeyecek 4-5 çatı dalı seçilerek diğerleri çıkartılır. 120 cm’nin sonundaki kuvvetli olan uç dal lider olarak bırakılır. Diğer yan dallar arasında 15 cm uzaklık olmalıdır. 5 dal seçildiği zaman, en alttaki dalın toprak seviyesinden 40 cm yukarıda olması gerekir.
İkinci büyüme mevsiminin sonunda ağaç çok hafif budanır. Üçüncü büyüme mevsiminde hafif budama yapılır. Çatı dallarından çıkan dallardan uygun olan 2-3 tanesi bırakılıp diğerleri çıkarılır. Bunların uçları dışa doğru hafif alınır. Birbirine giren ve dikey gelişen dal ve dalcıklar çıkarılır. Eğer çatı iyi teşekkül etmiş ise lider dalın gelişmesini engellemek için ağaç yana doğru açılır.
Dördüncü büyüme mevsiminde de çok az budama yapılır. Bu dönemde, çiçek ve meyve oluşmasını engellemek için kuvvetli budamadan özellikle kaçınılmalıdır. Gövdede bulunan kalabalık sürgünler seyreltilir. Verim çağına gelmiş şeftali ağaçlarının her yıl budanması önemlidir. Aksi hâlde ağaç yana ve yukarı doğru çabuk ve kuvvetli gelişir.
Şeftali Bitkisinde Yardımcı Kültürel İşlemler
Şeftalilerde yardımcı kültürel işlemler olarak seyreltme ve destekleme (herekleme) yapılır.
Seyreltme
Şeftali ağaçlarında genellikle meyve tutumu fazladır. Meyveler olgunluğa kadar ağaçta kalırsa irileşmez. Fazla miktarda meyveler, dal kırılmalarına ve sürgünlerin yeteri kadar pişkinleşmemesine neden olur. Bunun sonucunda kış aylarında don zararı ve gelecek yıl meyve miktarında azalmalar görülür. Meyvelerin gerçek iriliğine ulaşabilmesi, albenisinin artması ve ağaç dengesinin korunabilmesi için meyvelerde seyreltme yapılmalıdır. Şeftali ağaçlarında elle ve kimyasal maddelerle olmak üzere 2 şekilde seyreltme yapılır. Bunlar:
Elle seyreltme: En çok uygulanan yöntemdir. Meyve çekirdeği sertleşmeden yapılmalıdır. Seyreltme 15-20 cm de bir meyve ve her meyveye 40-60 yaprak düşecek şekilde yapılmalıdır.
Elle seyreltme masraflı fakat daha kesin bir yoldur. Pratik olarak seyreltme, erkenci çeşitlerde çekirdek sertleşmeye başladığı zaman, orta ve geç çeşitlerde ise haziran dökümünden sonra yapılmalıdır. Küçük meyveli çeşitlerde 8-12 cm, orta iri meyveli çeşitlerde 12-15 cm, iri meyveli çeşitlerde 15-20 cm de bir meyve dal üzerinde kalacak şekilde seyreltme yapılır.
Seyreltmenin meyve çekirdekleri sertleşmeden önce çağla döneminde yapılması daha faydalıdır.
Elle seyreltmeye uygun çağla döneminde şeftali meyveleri:
Kimyasal seyreltme: 150 ppm’lik GA (gibberilik asit) meyvelere temmuz ağustos aylarında uygulanır.
Üretim alanının çok geniş olduğu ve işgücü giderlerinin yüksek olduğu yer ve zamanlarda meyve seyreltmesi için başka kimyasal maddeler de kullanılır. Bu kimyasallardan Sevin, DNOC, NAA ve Ethephon en çok uygulananlardır. Bu seyreltme şeklinde seyreltme oranı şu faktörlere bağlıdır:
- Uygulama zamanı
- Püskürtme dozajı
- Ortam sıcaklığı
- Çiçek yoğunluğu
Araştırma kuruluşlarında yapılan denemelerde; Selinon Powders, 100 l suya 60-100 g dozajında çiçeklerin % 80-85 ’i açtığında uygulanır. Bu kimyasal çiçeklerin stil tepesini yakarak seyreltme yapar. İlaçlamadan sonra yağış ve sıcaklığın düşmesi ya da yükselmesi yakıcı etkiyi arttırır.
Şeftali Bitkisinde Destekleme (Herekleme)
Ağaçlar büyüyüp yaşlandıkça dallar, yaprak ve meyvelerin olgunlaşması ile aşağı doğru sarkar. Ürünün fazla olduğu özellikle olgunluğa doğru dalların kırılma tehlikesi daha da artar. Bunu önlemek için dallara herek vererek kırılmalar önlenir.
Şeftali ağaçlarında destekleme sistemi:
Lütfen yorum bırakın.