Seranın Önemi ve Tanımı
Önemi
Ülkemizde kırsal kesimde nüfusun tutulmasının en önemli sorunlarından biri toprak -sermaye büyüklüğüdür. Nüfusun hızlı artması sonucu, gittikçe parçalanan arazi, her geçen gün küçük alanlardan daha fazla yararlanmayı gerektirmektedir. Sera, ülkemizde işsizliği azaltan, daha fazla ürün alınmasını sağlayan, nüfusu kırsal kesimde tutarak çarpık kentleşmeyi engelleyen önlemlerden biri olacaktır.
Tanımı
Seralar; bitki yetişmesine uygun şartların sağlanması amacı ile çevre şartları kontrol edilebilen veya düzenlenen cam, plastik, fiberglas gibi ışığı geçiren materyallerle örtülü yapı veya yapı elemanlarıdır. Kısacası sera; iklime bağlı kalmadan, bütün yıl boyunca ekonomik olarak bitkilerin üretilebileceği tesisler olarak tanımlayabiliriz.
İklimle ilgili çevre koşullarına, tümüyle veya kısmen bağlı kalmadan gerektiğinde sıcaklık, ışık, nem, ve hava gibi etmenler denetim altında tutularak bütün yıl boyunca çeşitli kültür bitkileriyle bunların; tohum, fide, fidanlarını üretmek; korumak, sergilemek amacıyla cam, plastik vb. ışık geçebilen malzeme ile kaplanarak değişik şekillerde yapılan, yüksek sistemli bir örtü altı yetiştiriciliğidir. Bu tür tesislerin bulunduğu işletmelere sera işletmesi denir.
Sera içindeki çevre şartlarının istenildiği gibi kontrol edilebilmesi ve düzenlenmesi, dış çevre şartlarından etkilenmeden yıl boyunca bitki üretmek ve pazara sunma imkanını verir. Dış çevre şartlarında olduğu gibi düşük ve yüksek sıcaklıktan, fazla ve eksik ışıktan, nisbi nemden, kar, yağmur, dolu ve rüzgar gibi iklim olaylarından etkilenmez.
Bitkilere göre ürün programı yapılabilir. Hastalık ve zararlılar kontrol edilebilir. Birim alandan, yıl boyunca, fazla ve kaliteli ürün alınır. Buna karşın seraların inşası, donatımı ve çalıştırılması oldukça zor ve pahalıdır.
Sera yetiştiriciliğinin yararlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Bitki yetiştirme devresi uzar. Bir yılda birden fazla bitkisel üretim sağlanır.
- Serada yetişen ürünlerin pazara erken ya da geç çıkarılması sorunu yoktur. Pazarda sürekli ürün vardır.
- Yetiştirilen bitkinin birim alandaki verimi arttırılmış, kalite yükseltilmiştir.
- İşletmede çalışma sürekli olduğundan işçilik yönünden yıl boyunca büyük değişiklik olmaz. Böylece mevsimlik sorunu azaltılmış olur.
- Sera yetiştiriciliğinin birçok teknolojiye gereksinimi vardır. Böylece bu teknoloji dallarının gelişmesine yardımcı olur.
Sera Tarımı ve Gelişmesi
Dünyada Seracılık
Dünya ülkeleri arasında sera yetiştiriciliği en çok ABD, Japonya ve Hollanda da yapılmaktadır. ABD’de sera yetiştiriciliği en çok Kaliforniya, Florida da yapılmakta olup %39’unu cam seralar oluşturmaktadır. Seraların % 78’i çiçekçilikle uğraşmaktadır. Avrupa da ise Hollanda, sera yetiştiriciliği bakımından ilk sırada yer alır. Soğanlı ve yumrulu çiçek üretiminde öncülük yapmaktadır. İspanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde de plastik seralar kullanılmaktadır.
Sera yapılan ülkeleri bulunduğu iklim kuşağına göre serin-soğuk ve ılıman-sıcak iklim kuşaklarına ayırmak olasıdır. Serin-soğuk iklim bölgesi içerisinde yer alan ülkeler arasında Hollanda, İngiltere, Romanya, Almanya, Bulgaristan’ı sıralayabiliriz.
Serin – soğuk iklim kuşağındaki seraların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir.
- Seraların örtü malzemesi cam olup, seraların ısıtılması zorunludur.
- Seraların yapımı yüksek maliyet gerektirmektedir.
- İşletme masrafı yüksek, iş gücü pahalıdır.
- Üretim teknolojisi yüksektir. Verim miktarı ve kalitesi yüksektir.
Ilıman-sıcak iklim kuşağında bulunan ülkeler arasında (Türkiye’nin de içinde bulunduğu) Japonya, İtalya, İspanya, Fransa, İsrail, Yunanistan’ı sıralayabiliriz. Bu kuşakta sera yetiştiriciliği, genel olarak soğuk aylara yöneliktir. Bu kuşağın seracılık özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
- Yatırım maliyetleri düşüktür. Örtü materyali plastiktir. Isıtma asgari düzeydedir.
- İşletme giderleri azdır; çünkü ısıtma masrafı az, işçilik daha ucuzdur.
- Üretim teknolojisi düşüktür. Verim ve kalite, serin -soğuk iklim kuşağındakine göre daha düşüktür.
Türkiye’de Seracılık
Ülkemizde seracılık, diğer ülkelere oranla daha yenidir. İlk seralar, kamu kuruluşlarınca Antalya, İçel illerinde deneme amacıyla yapılmıştır. Zaman içerisindede Ege ve Marmara bölgelerinde yaygınlaşmıştır. Ülkemiz seracılığı Marmara, Ege, Akdeniz kıyı şeridinde gelişme göstermiştir. Ülkemizdeki sera alanlarının son yıllardaki dağılımına baktığımızda % 65’nin Antalya da yer aldığını görmekteyiz.
Ülkemizde seracılığın bölgelerimize göre belirgin özelliklerini özetlersek; seracılığın yoğun olarak yapıldığı en kuzeydeki yöre Yalova’dır. Mikroklima özelliği gösteren ekolojik yapısı ve İstanbul gibi büyük bir tüketim merkezine yakın oluşu önemini artırmaktadır. Buralarda saksı ve kesme çiçek yetiştiriciliği yaygındır. İzmir’de seraların büyük bölümü Balçova tarafındadır. Mikroklima özelliği gösteren ekolojik yapısı, jeotermal enerjiden faydalanmaları ve İzmir’e yakınlığı burada da seracılığın gelişmesini sağlamıştır. Antalya yöresinde ise seralar daha çok Kaş tarafında yer almaktadır. Seralarda sebze yetiştiriciliği ağırlıktadır.
Türkiye de seracılığın yıllık ortalama artış hızı % 15 dolayındadır.
Sera Yerinin Seçiminde Etkili Olan Faktörler
Ekolojik Faktörler
Bitkilerin normal olarak yetişip gelişebilmesi için uygun çevre koşullarına gereksinim vardır; bu nedenle sera planlaması yapılırken çevre koşulları bilinmelidir.
Işık
Işık, yeşil bitkilerin gelişmelerinde temel faktördür. Bitkiler, fotosentez yaparken güneş ışığından yararlanır. Bitkiler, ancak ışık enerjisi olduğu zamanlarda havanın karbondioksidi ile bünyelerindeki suyu birleştirerek karbonhidratların oluşumunu sağlar. Bitkilerin optimum gelişme sağlayabilmesi için bitki yetiştirecek bölgede güneşlenmenin istenilen düzeyde olması gerekir.
Her bitkinin, gelişme sırasında güneşlenme miktarı farklıdır. Güneşlenme miktarı arttıkça bitki gelişmesi de artar. Özellikle kış aylarında havaların sürekli bulutlu olduğu düşünülürse, güneşlenmesi fazla olan yerin, sera yeri seçiminde önemli olduğu görülür.
Ülkemizde ışıklanma yönünden hemen hemen her yerde sera yapımı mümkündür.
Güneş ışınlarının seraya girişi ve sera içindeki dağılımı:
Sıcaklık
Sera içinde arzu edilen sıcaklığın elde edilmesinde, çevre sıcaklığı önemlidir. Kış ayları ılık geçen yerler, tercih edilmelidir; çünkü ısıtma masrafı azdır. Soğuk mevsimlerde, özellikle geceleri seraların ısıtılması gerekir. Ayrıca mikroklima yerler, sera kurmak için uygun alanlardır.
Sera bitkilerinin sıcaklık istekleri farklıdır. Sera yerini seçerken yetiştireceğimiz bitkiyi tanımalıyız.
Güneş ışınlarının sera içine girişi:
Hava Hareketi
Sera kurulacak yerde yerel rüzğarlann incelenmesi gerekir. Sera yerleri seçilirken soğuk ve kuvvetli rüzgarlardan korunaklı yerler tercih edilmelidir. Rüzgarlı bir yerde sera kurma zorunluluğu varsa sera etrafına rüzgar kıranlar tesis edilmelidir. Rüzgarlar; sera üzerinde yıkım yapabilir, örtü malzemesinin yırtılmasına, kırılmasına neden olabilir; ayrıca örtü malzemesi ne kadar sağlam yapılırsa yapılsın sera içi sıcak havanın çeşitli yollarla dışarı kaçmasına neden olur.
Toprak ve Topografya
Seralar yoğun tarım yapılan yerler olduğu için toprağın kaliteli olmasına özen gösterilmelidir; ancak saksı bitkisi yetiştireceksek o zaman toprak, önem teşkil etmez. Sera kuracağımız yerde, drenajın iyi olmasına özen göstermeliyiz. Taban suyu yüksek yerler; toprağın soğuk kalmasına, havasızlığa ve bitkilerin köklerinin hastalanmasına neden olacağından seramızı askıya almamız gerekmektedir.
Sera toprağı yanında arazi topografyası da sera yerinin seçiminde etkilidir. Sera kurulacak alanların çok eğimli olması sera yapımı, sulama ve toprak çalışması bakımından güçlük yaratabilir.
Yön
Seralarda azami güneşlenmeyi sağlamak amacıyla seranın güneye, güneydoğuya, güneybatıya yönlendirilmesi istenir. Eğimin güney yönünde olması, soğuk ve kuvvetli rüzgarların engellenmesine neden olur. Sera yönünü belirlerken, bitkilerin birbirlerine gölge yapmayacak biçimde olmasına özen gösterilmelidir. Bunun için genellikle bitki sıraları, güney-kuzey doğrultusunda olmalıdır. Seraların kış aylarında, en iyi şekilde ısınmalarının sağlanması için seranın doğu-batı yönünde yönlenmesi gerekir.
Sulama Suyu
Serada yetiştirilecek bitkilerin su gereksinimlerini karşılamak, sıcak günlerde serayı nemlendirmek veya soğutmak için sera kurulan yerde su bulunması gerekir. Ayrıca hasat edilmiş ve kirli olan sebzelerin pazara gönderilmeden önce yıkanması, seradan kullanılan tarımsal savaş ilaçlarının sulandırılması ve kirlenen sera örtüsünün yıkanması için de suya gereksinim vardır. Eğer sera kurulacak yerde su bulunmuyorsa, bölgedeki yağışlardan yararlanılarak toplanılan yağmur suları seralarda kullanılır.
Ekonomik Faktörler
Seraya yapılan yatırımdan en iyi biçimde yaralanma ve karşılığında belli bir gelirin elde edilmesi gerekir; bu nedenle sera yerinin seçiminde şu konulara önem verilmelidir.
Enerji
Seranın kurulacağı yerde, sürekli ve ucuz olarak kullanılabilecek bir enerji kaynağı olmalıdır. Serada enerji; ısıtma, araç ve gereçlerin çalışmasında kullanılır. Enerji olarak; elektrik, jeotermal enerji, güneş enerjisi, doğalgaz, kömür, kalorifer yakıtları kullanılabilir.
Yol
Seralarda üretilen ürünler; çok taze, hassas ve su oranı fazla olan ürünler olduğundan yolda taşıma anında zarar görmemeleri için ulaşım yollarına yakın olmalıdır; ayrıca serada kullanılacak malzemelerin seraya taşınabilmesi için de seranın yola yakın olması gerekir.
Pazar ve Satış Olanakları
Serada yetiştirilen ürünlerin daha pahalı olması nedeniyle satış olanaklarının iyi değerlendirilmesi gerekir. Bunun için serada üretilecek ürünlerin yüksek fiyatla ve çabuk satılması istenir. Seracılık yapmaya daha az uygun olan fakat büyük yerleşim merkezlerine yakın olan yerlerde, sera kurulup işletmesi mümkün olabilir. İç pazarın yetersiz olması durumunda mutlaka dış pazar aranmalı ve pazar isteğine uygun üretim yapılmalıdır.
İşletmenin Yerleşim Düzeni
Bir işletme içerisinde seralardan başka yapıların da bulunması gerekir. Seraların işletme merkezinden uzak kurulması seranın bakımını ve kontrolünü zorlaştırır; bunun için işletme içindeki bölümler, görevlerini en iyi şekilde yerine getirebilecek düzende kurulmalıdır.
Bir sera işletmesinde bitki yetiştirme amacına yönelik bölümlerle birlikte yardımcı yapılar da bulunur. Bunlar; sterilizasyon, gübre hazırlama, ürün paketleme, depolama ve ısıtma bölümleridir. Bu bölümler, çalışma kolaylığı açısından bir bütün olarak düzenlenmelidir.
Lütfen yorum bırakın.