Tahir Makamı

Durağı: Dügah perdesidir.

Seyri: İnicidir.

Dizisi: Neva makamı dizisinin inici şeklidir. Yani, yerinde Uşşak dörtlüsüne, Neva’da Rast beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Neva makamına olan bu yakınlığı dolayısıyla, Neva makamının inici şekli sayılıp, basit makamlar arasında ayrıca sıra numarası verilmemiştir.

Tahir makamı dizisi:

Tahir makamı, inici bir makam olduğu için, birinci mertebe güçlüsü Muhayyer perdesidir. Yarım karar bu perdede yapılır. Bu tiz bölgede bir seyir alanı meydana getirmek için, ana dizinin durağı üstündeki Uşşak dörtlüsü, tiz durak Muhayyer üzerine simetrik olarak aynen göçürülmüştür.

Tahir makamında, seyir alanı kazanmak için yapılan genişleme:

Güçlüsü: Tahir makamı inici bir makam olduğu için, birinci mertebe güçlü tiz durak Muhayyer perdesidir. İkinci mertebe güçlü ise, ana dizinin güçlüsü olan Neva perdesidir. Fakat, nadiren bazı eserlerde, birinci mertebe güçlü Neva, ikinci mertebe güçlü Muhayyer perdesi olarak da kullanılmıştır. Birinci mertebe güçlü Muhayyer perdesi üzerinde Uşşak’lı, ikinci mertebe güçlü Neva perdesi üzerinde Rast ve Buselik çeşnili kararlar yapılır.

Asma Karar Perdeleri: Tahir makamının ana dizisinde, Neva perdesi üzerinde Rast çeşnisi vardır. Fakat bazen inici nağmelerde, iniş cazibesiyle Eviç perdesi yerine Acem perdesi kullanılabilir. O zaman Neva perdesi üzerinde Buselik, Çargah perdesi üzerinde Çargah çeşnileri meydana gelir ki, bu perdelerde adı geçen çeşnilerle asma kararlar yapılabilir. Eviç perdesinde de Segah’lı asma karar yapılabilir.

Tahir makamının asma karar perdeleri:

Neva perdesinde, Rast çeşnisinin bir tanini üstünde, yani Hüseyni perdesinde Uşşak çeşnisi bulunsa da, Tahir makamı Hüseyni perdesinde pek asma karar yapmaz. Halbuki Muhayyer makamı çok zaman ikinci mertebe güçlüsü Hüseyni’den Neva perdesine inip, Neva’da Rast’lı asma karar yapar.

Perde İsimleri: Pestten tize doğru; Dügah, Segah, Çargah, Neva, Hüseyni, Eviç, Gerdaniye ve Muhayyer’dir.

Yeden’i: 2. çizgideki sol, Rast perdesidir.

Genişlemesi: Makam inici olduğu için tiz taraftan genişler.

1-) Durak perdesi üzerindeki Uşşak dörtlüsü, simetrik olarak tiz durağın üzerine göçürülür. Giriş seyrinde kullanılan genişleme, her zaman bu genişlemedir.

2-) Neva perdesi üzerindeki Rast beşlisi, Muhayyer perdesinde bir Buselik dörtlüsü eklenmesiyle, Acem’li Rast dizisi halinde uzatılır. Fakat bu tip genişleme giriş seyrinde kullanılmaz ve bu genişleme ile Muhayyer perdesinde Buselik çeşnisiyle kalınmaz. Ancak bazen nağmeler Neva perdesine inerken veya Muhayyer perdesi üst oya yaptığı zaman, Muhayyer’deki Buselik dörtlüsünün sesi olan Tiz Buselik perdesi kullanılır.

Tahir makamı genişlemesi:

Seyir: Tiz durak Muhayyer perdesi civarından seyre başlanır. Bu tiz bölgede ve Neva perdesi üzerindeki Rast çeşnisinde karışık gezindikten sonra, Muhayyer perdesinde Uşşak çeşnili yarım karar yapılır. Yine karışık gezinerek, Neva perdesinde ikinci mertebe güçlü olarak asma kararını yapar. Bu arada diğer asma kararları da göstererek, Dügah perdesinde Uşşak çeşnisi ile tam karar yapılır.

Not: Bu makamın icrasından sonra, yerinde Buselik dizi veya beşlisi ile karar verilirse, Tahir Buselik makamı meydana gelir.