Tetrakordlar ve Diziler

Tonal müzikte kullanılan diziler dört farklı tetrakordun birleşmesinden oluşmaktadır.

Bunlar 1. Majör 2. minör 3. Phrigian 4. Armonik tetrakordlardır.

Resimlerde:

T = Tam ses
Y = Yarım ses
A2 = Artmış ikili aralığı (Tam + Yarım ses = bir buçuk ses) ile ifade edilmiştir.

Majör tetrakord

Minör tetrakord

Phrigian tetrakord

Armonik tetrakord

Yukarıda görüldüğü gibi tetrakordlar tam ve yarım seslerden oluşmakta, oluşurken yarım sesin konumu ise cinsi belirlemede önemli bir rol oynamaktadır. Yarım ses sonda ise Majör, yarım ses ortada ise minör, yarım ses başta ise Phrigian, yarım ses başta ve sonda olup ortada bir buçuk ses var ise Armonik tetrakord meydana gelmektedir.

Diziler alt ve üst olmak üzere iki tetrakordun birleşmesinden meydana gelirler. Bu iki tetrakordun birleşim noktaları daima tam sestir.

Alt tetrakord ve üst tetrakord

Diziler

Diziler Majör ve minör olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır.

1-) Majör Dizi

İki Majör tetrakordun üst üste gelmesinden meydana gelmiştir. Yani alt tetrakord ve üst tetrakordun her ikisi de majör yapıdadır.

Majör dizi

1-) Minör Dizi

Minör dizi üç farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır.

a-) Doğal Minör Dizisi
Bu diziye teorik minör dizisi de denir, ileride dizilere bir başka açıdan baktığımızda; bu dizinin Armonik ve Melodik minör dizilerinin oluşturulmasında temel teşkil ettiğini göreceğiz. Oluşumunda alt tetrakord minör, üst tetrakord ise Phrigian‘dır.

Doğal minör dizisi

b-) Armonik Minör Dizisi
Armoni yani polifonik yapı söz konusu olduğunda minör olarak ilk akla gelen dizi Armonik minör dizisidir. Bir minör tetrakordun üstüne bir Armonik tetrakord ilave edilmesinden oluşur.

Armonik minör dizisi

c-) Melodik Minör Dizisi
Melodik minör dizisi diğer dizilerden hem çıkıcı hem de inici şekli olması nedeniyle farklıdır. Çıkıcı şekli; bir minör tetrakorda bir majör tetrakordun ilavesi ile, inici şekli; ters yönde hareketle bir Phrigian tetrakorda, bir minör tetrakordun ilavesinden meydana gelmiştir. Tetrakordların oluşturulmasında ister inici ister çıkıcı hareket olsun daima aşağıdan yukarıya doğru hareket esas alınmalıdır.