Toprak Analizlerinin Önemi
Bitkilerin yetiştirilmesi topraktaki bitki besin elementlerinin varlığına ve bitkilerin bunları alıp kullanabilmesine bağlıdır. Toprakta bulunmayan bitki besin elementleri gübre olarak toprağa verilmelidir.
Bütün bitkiler büyüyüp gelişirken topraktan bazı besin maddelerini alırlar. Bu durum zamanla topraktaki besin maddelerinin azalmasına neden olur. Bu durumda ise toprak verimsizleşir. Ürün kalitesi ve miktarı azalır. Bitkilerin normal gelişebilmesi için ihtiyaç duyduğu elementleri toprağa ilave etmek gerekir. Bu elementlerin neler olduğunu öğrenmek içinde toprak analizi yapmak gerekmektedir.
Toprak analizi, topraktaki bitki besin elementlerinin miktarını ve bitki yetiştirme gücünü belirlemek için yapılan kimyasal bir işlemdir. Topraktaki besin maddelerinin varlığını kanıtlamak için bitki analizleri de yapılabilir. Ancak bu işlem uzun zaman gerektirir.
Kimyasal toprak analizleri hızlı sonuç almamızı sağlar. Bitki dikilmeden önce toprakta ihtiyaç duyulacak besin elementinin miktarının ve çeşidini öğrenmemizi sağlar.
Toprakta bulunan besin elementlerinin hepsi bitkiler tarafından eşit olarak alınmazlar. Her bitkinin ihtiyaç duyduğu besin elementi ve miktarı farklıdır. Toprak analizlerini birkaç yıl üst üste yaptırmak doğru sonuç almak açısından önemlidir.
Toprak analizi yapılmadan gübreleme yapılırsa, şu yanlışlar ortaya çıkar:
- Gereğinden daha çok gübre kullanılabilir. Fazla gübre ile hem masraf artar, hem de bitkilere zarar verir.
- Bitkilere istediğinden az gübre kullanılması ile verim ve kalite düşer.
- Yanlış gübre kullanılarak verim düşmesi yanında, gereksiz gübre israfı yapılır.
- Yanlış zamanda ve şekilde gübre kullanımı masraftan başka bir sonuç doğurmaz.
Toprak Örneklerinin Alınması
Toprak örneklerinin alınarak analize hazırlanması uzun bir eğitim ve deneyim gerektirir. Toprak örneklerinin alınma işlemi örneğin alınacağı ortama göre değişir. Toprak örnekleri alınmasında burgu, kürek, sonda gibi aletler kullanılır.
Harç Karışımlarından Toprak Örneği Alınması
Sağlıklı bir süs bitkisi yetiştirmek için hazırlanan karışımların pH, tuz kapsamı, organik madde miktarı ve besin elementlerinin bilinmesi son derece önemlidir. Hazırlanan karışımları doğru analiz edebilmek için örneklerin doğru alınması ve tüm karışımı temsil edebilmesi gerekir. Harç karışımlarından örnek alınırken şu konulara dikkat edilmelidir:
- Toprak örneği temiz, paslanmamış kürek ya da benzeri aletlerle alınmalıdır.
- Alınan örnek tüm karışımı temsil edebilmesi için harç karışımının farklı yerlerinden alınmalıdır.
- Kürek üzerine alınan toprak sağından, solundan ve kürek ucundan tıraşlanarak kutu şekli verilmelidir. Burada dikkat edilecek nokta, üst toprağın atılmamasıdır.
- Alınan örnek temiz bir plastik kap veya bez parçası içinde biriktirilir. Elle iyice karıştırılır. Toprak içindeki taş, bitki parçaları temizlenir. Bu karışımın değişik yerlerinden tutam tutam alınan toprak örneklerinin bir kg kadarı temiz bir torbaya konur.
- Torba üzerine toprak örneği ile ilgili bilgiler yazılarak analiz laboratuvarına gönderilir. Örnek analiz edilene kadar serin yerde muhafaza edilmelidir.
Saksılardan Toprak Örneği Alınması
Saksı bitkilerinin pek çoğu uzun yıllar yaşar. Zamanla saksı toprağında azalan besin elementlerinin tespit edilmesi için saksı topraklarından örnekler alınarak analiz edilmesi gerekir. Saksılardan örnek alırken şu konulara dikkat edilmelidir:
- Saksılardan örnek alırken toprağın nemli olmaması gerekir.
- Gübreleme yapıldıysa en az 5 gün sonra örnek alınmalıdır.
- Saksının büyüklüğü dikkate alınarak, bitki köklerine zarar vermeden temiz bir sonda ile örnek alınmalıdır.
- Toprak sondası ile saksının çeşitli yerlerinden alınan örnekler temiz bir kapta karıştırılmalıdır.
- Toprak örneği elle iyice ufalanarak, sıcak ve nemsiz bir ortamda kâğıt üzerine yayılıp bir gece bekletilmelidir.
- Bir gece bekletilen toprağın değişik yerlerinden bir kaşık yardımıyla alınan örnek temiz bir torbaya konmalıdır.
- Torbanın üzerine örnekle ilgili bilgiler yazılır. Ağzı kapatılarak laboratuvara gönderilir.
Açık Araziden Toprak Örneği Alınması
Arazide toprak alınacak yerler:
İşaretlenen yerden toprak örneğinin alınması:
Analiz için alınacak örnek tarla toprağından ise sonda, burgu ya da kürekle 20 cm derinlikten, 3-4 cm kalınlığında ince bir dilim alınır. Eğer tekniğine uygun örnek alınmamışsa analiz sonuçları hatalı çıkabilir. Bu durum hem zaman hem de para kaybına neden olur.
Toprak Örneğinin Alınmasının Sakıncalı Olduğu Yerler Şunlardır:
- Eskiden gübre yığılmış yerler,
- Harman yeri ve hayvanların yattığı yerler,
- Sap, kök, veya yabancı otların yakıldığı yerler,
- Hayvan gübrelerinin bulunduğu yerler,
- Tarlanın tümsek ya da su birikintisi olduğu yerler,
- Ağaç altları,
- Gübreli ve sıraya ekim yapılan tarlalarda sıra üzerinden,
- Dere, orman, kanal, su arkı, çit ya da yollara yakın yerlerden toprak örnekleri alınmamalıdır.
Toprak Örneklerini Analize Hazırlanması
Toprak örnekleri analize dört aşamada hazırlanır.
- Kurutma
- Öğütme
- Eleme
- Saklama
Laboratuvara gelen örnekler 21-27 C° sıcaklığındaki odalarda kalın kâğıt üzerine yayılır. Kolay kurumaları için elle topakları parçalanır. Zaman zaman karıştırılarak kolay kurumaları sağlanır.
Kurumaları sağlanmış toprak örnekleri hazırlama odasına alınır. Gözle görülen iri parçalar ufalanır. Taş varsa ayıklanır. Temiz bir tahta üzerinde hafifçe ezilerek ufalanır. Öğütülmüş toprak 2 mm’ lik elekten geçirilir.
Elekten geçirilen toprak örnekleri cam ya da plastik kaplara konulur. Toprakla ilgili bilgiler kapların üzerine etiketlere yazılmalıdır.
Toprak analiz laboratuarı:
Turba ve organik topraklar analize hazırlanırken kurutma ve eleme işlemi yapılmaz. Bu örnekler laboratuvara geldiği gibi hemen analiz edilmelidir. Saklamak gerekiyorsa kısa bir süre için 10 derecede saklanabilir. Uzun süre saklamalarda 2 derecede saklamak gerekir.
Toprak Analizlerinde Hata Kaynakları
Toprak analizleri mümkün olduğunca gerçeği yansıtmalıdır. Bazı nedenlerle analiz sonuçları hatalı olabilir. Toprak analizlerinde hata kaynakları üç grupta incelenebilir.
Toprak örneklerinden kaynaklanan hatalar: Bu hatalar iki nedenle olabilir. Birincisi ilk örnekler alınırken tekniğine uygun alınmamıştır. İkincisi ise analize hazırlanan örneklerden usulüne uygun parçalar alınmamıştır.
Analizden kaynaklanan hatalar: Bu hatalar üç nedenden kaynaklanabilir. Birincisi analiz yapan kişi ile ilgilidir. İkincisi kullanılan cihaz ve kimyasal maddelerle ilgili olabilir. Üçüncüsü ise analiz yönteminden kaynaklanabilir.
Bilinmeyen nedenlerden kaynaklanan diğer hatalar: Bu hataların nedeni bilinmez. Ancak sonucu etkiledikleri için önemlidir.
Hataları Engelleyebilecek Başlıca Tedbirler
Toprak analizlerinin güvenli olabilmesi için analizlerin çeşitli yollarla kontrol altında tutulması gerekir. Bu şekilde hata oranı en az seviyeye düşer.
Tanık belirlemenin yapılması: Buradaki amaç kullanılan cihazların kontrolüdür. Cihazlara dışarıdan bulaşma olup olmadığı kontrol edilir.
Kontrol analizlerinin yapılması: Toprak analizinin eşit koşullarda birden fazla yapılmasıdır.
Analizlerin tekrarlamalı yapılması: Analizlerin değişik zamanlarda tekrar edilmesidir.
Toprakta pH Analizleri
Toprak reaksiyonunun ölçülmesinde iki yöntem kullanılmaktadır:
Kolorimetrik yöntem: Bu yöntemde belli pH derecelerinde belirli renkler veren boya maddeleri kullanılmaktadır. Bu yöntemle pH 3–8 arası toprak reaksiyonu kolaylıkla belirlenebilir.
Kolorimetrik pH tayini için kullanılan belli boya maddesi çözeltisi, parafinli bir kâğıt üzerine veya porselen kapsül içine konmuş toprak üzerine damlatılır. Topraktan sızan renkli toprak çözeltisi renk skalası ile karşılaştırılır ve pH değeri bulunur.
Elektrometrik yöntem: Bu yöntemde çeşitli aygıtlar kullanılır. Genelliklede pH metreler kullanılmaktadır. pH metrenin elektrikle çalışanları laboratuvarlarda kullanılmaktadır. Pil ile çalışanlar ise her yerde kullanılabilir.
Toprakta pH Analizlerinin Yorumu
pH değerlerine göre toprak reaksiyonun yorumu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
pH değerlerine göre toprak reaksiyonunun sınıflandırılması:
Tarım topraklarının çoğunda pH değeri 5 ila 8,5 arasındadır. Mineral topraklarda ise pH 3,5 ile 10 arasında olabilir. Bitkilerin hangi pH sınırları arasında yetiştiği bilinirse, toprak pH’ sı ile karşılaştırılarak durum değerlendirilmesi yapılabilir. Toprak pH’ sı yükseltilip düşürülebilir.
Toprak Tuzluluk Analizleri
Topraktaki çözünebilir tuz konsantrasyonunun tespitinde üç yöntem kullanılmaktadır.
Toprak çamurunda iletkenlik ölçümü: Bu yöntemle toprak saf suyla karıştırılır. Elde edilen değerler 100 ile çarpılmak suretiyle 1:2 ve 1:5 toprak-su karışımları sonuçlarına çevrilir.
1:2 toprak- su karışımı süzüğü yöntemiyle iletkenlik ölçümü: Bu yöntemde 100 gr toprak 200ml saf su ile karıştırılır. Karışım 30 dakika boyunca çalkalanır. Bir filtre kâğıdı yardımıyla karışım süzülür. Süzülen kısmın elektriği iletmesi ölçülür.
1:5 toprak- su karışımı süzüğü yöntemi ile iletkenlik ölçümü: 100 gr toprakla 500ml saf su karışımı ile elde edilen süzükten elektriği iletmesi ölçülür.
Yukarıda anlatılan üç yöntemde elde edilen sonuçlar Conductivity- meter denilen aygıt ile elektronik ortamda değerlendirilir.
Toprakta Tuzluluk Analizlerinin Yorumu
Bir bitki yetişme ortamının 1:2 karışım süzüğünde çözünebilir tuzların düzeyleri, 1,80 milimhos/cm’ nin altında olmamalıdır. İletkenlik düzeyleri 0.50–1.80 milimhos/cm arasında bulunan gelişme ortamlarında, bitkiler sağlıklı olarak gelişmelerini sürdürürler. Ancak bu gelişme ortamı iletkenliğin üst sınırında sürekli nemli bulundurulmalıdır.
İletkenlik değerleri 1.80—2.25 milimhos/cm arasında olduğunda bitkiler için tehlikeli tuz konsantrasyonu bulunduğu anlamı ortaya çıkar. Böyle ortamlarda bitki gelişimi durur. İletkenlik değeri 2.25 milimhos/cm’ nin yukarısında bitkiler gelişemez. Bu tür ortamların bitki yetiştirmek için su ile yıkanması gerekir. İletkenlik değerleri 0.50 milimhos/cm altında olan ortamlarda bitki yetiştirmek için elverişli değildir.
1:5 toprak-su süzüğünün iletkenlik değerleri farklıdır.1:5 karışım süzüğünün iletkenlik değerleri ile 1:2 karışım süzüğünün iletkenlik değerleri aşağıdaki çizelgede karşılaştırılmıştır.
Gelişme ortamında çözünebilir tuzlar için iletkenlik değerleri (milimhos/cm) ve yorumu:
Seralarda yetişen süs bitkileri için 2 milimhos/cm iletkenlik değeri uygundur. Her bitkinin tuza karşı toleransı farklıdır.
Saksı Topraklarında Yapılan Diğer Analizler ve Yorumları
Sera ve saksı bitkilerinin üretiminde, gelişme ortamı olarak kullanılan materyalin analizi için iki yöntem uygulanır. Bu yöntemler Spurway ve Morgan yöntemidir. Bu yöntemlerde temel prensip, analiz sonuçlarının sınır değerlerle karşılaştırılması ve yorumlanmasıdır.
Gelişme ortamı olarak kullanılan toprak karışımlarda yararlı bitki besin elementleri sınırları (Modifiye Morgan yöntemi):
Analiz sonuçlarından yararlanılabilmesi için sonuçların doğru yorumlanması gerekir. Analiz sonuçları sınır değerlerden daha düşük ise gübreleme yapılmalıdır. Yüksek ise toprak seyreltilerek besin elementlerinin konsantrasyonları azaltılmalıdır.
Lütfen yorum bırakın.