Toprak İşleme Alet ve Makineleri

Toprak canlıdır. Her canlının ihtiyaç duyduğu hava, nem ve ısıya muhtaçtır. Topraktan iyi verim almak için ihtiyaçlarını karşılamak gerekir. Bu nedenle toprağın işlenmesi gerekir.

Toprağın tekniğine uygun işlenmesi bitkilerin büyümesi, olgunlaşması ve meyve vermesini kolaylaştırır.

Toprak işlenmesinin amaçları şunlardır:

Tohum yatağını hazırlamak
Yabancı otlarla mücadele yapmak
Toprak yüzeyindeki bitki artıklarının toprağa gömülmesini sağlamak
Tarlayı sulamaya hazırlamak ve erozyonu önlemek

Bu amaçları gerçekleştirebilmek için çeşitli toprak işleme aletleri geliştirilmiştir.

El Aletleri

El aletleri, küçük tarım işletmelerinde kullanılan insan kas kuvvetinden yararlanılan aletlerdir. Bunlar;

Kürek: En çok kullanılan el aletidir. Toprağın yığılmasında kullanılır.
Çapa: Bitki köklerinin ve toprağın havalandırılması için kullanılır.
Tırmık:Toprak tesviyesinde ve toprak yüzeyindeki yabancı maddelerin temizlenmesinde kullanılır.
Bel küreği: Toprağın 15–20 cm derinliğinden havalandırılması için kullanılır.
Baskı aleti: Tesviye edilen toprağın sıkıştırılmasında kullanılır.

Çapa Makinesi

Toprak işlemesinde en çok kullanılan çapa makineleridir.
Çapa makinelerinin faydaları şunlardır:

Yabancı ot mücadelesinde kullanılır.
İşçi masrafını azaltarak ekonomik yarar sağlar.
Sulamadan tasarruf edilmesini sağlar.
Toprak tavının uzun süre korunmasını sağlar.
Toprağın havalandırılmasında kullanılır.

Çapa makinesi:

Çapa makinelerinde aranılan özellikler şunlardır:

Traktöre bağlanıp sökülmesi kolay olmalıdır.
Çapalama derinliğinin ayarlanması sağlanabilmelidir.
Her ürüne göre sıra ayarı yapılabilmelidir.
Çapa makinesinin gövdesi ve çatısının yerden yüksekliği ayarlanabilmelidir.
Çapalama esnasında 1 cm’ den 6 cm’ ye kadar değişik derinliklerde toprağı kabartarak yabancı otları sökebilmelidir.
Çapa makinelerinin işleyici kısımları bitkiye zarar vermeden 3 cm’ ye kadar kökboğaz bölgesine yanaşabilmelidir.
İşleme derinliği her yerde aynı olmalıdır.

Çapa makinelerinin en önemli kısımları ayaklarıdır. Bu makineler ayakların özelliklerine göre ikiye ayrılır:

Sabit ayaklı çapalar: Bu makineler üç askı düzeni ile traktöre bağlanarak kullanılırlar. Sabit ayaklı çapa makineleri bir çatı ve bu çatıya bağlanan sabit, yarı yaylı ve yaylı çapa ayaklarından oluşur. Makinenin amacına uygun kullanılabilmesi için çeşitli ayarlar yapılması gerekmektedir.
Bunlar;

Paralellik ayarı: Önde, arkada ve yanlarda tarla yüzeyine aletin paralel olmasını sağlayan ayarlardır.
Derinlik ayarı: Çapalama derinliğinin ayarlanması için yapılan ayardır.
Sıra ayarı: Bu ayardan amaç, çapa ayaklarının en uygun şekilde sıra aralarına yerleştirilmeleridir.
Hız ayarı: Döner çapa üniteleri ile çalışmada tavsiye edilen çalışma hızı saatte 5–7 km arası olmalıdır.

Döner çapalar: Bu çapalar iki çeşittir. Birincisi çekilirken hareketini topraktan alır. İkincisi ise traktörün kuyruk milinden alarak çalışır.

Traktör

Tarımla uğraşan insanların en önemli aracıdır. Tek başına hiçbir iş yapmaz. Çeşitli iş makinelerinin kullanılmasını sağlar. Bu amaçla değişik traktör tipleri bulunmaktadır.
Bunlar;

Standart traktörler: Bu tip traktörler, arkasındaki 3 nokta bağlantı düzeni ile asma tip aletle çalışma yeteneğine sahiptir. Özellikle çeki işlerinde kullanılır. Ön tekerlekleri küçük, arka tekerlekleri büyüktür.

Alet taşıyıcı traktörler: Bu tip traktörün arkasına her türlü alet ve donanım bağlanabilir. Örneğin, pulluk, çapa makinesi, tırmık bunlardan bazılarıdır.

Sistem traktörü: Önde ve arkada üç nokta bağlantı düzenine sahiptir. Ayrıca ek düzenler için bağlantı yerleri de bulunur. Örneğin; Yükleyici.

Özel traktörler: Özel kullanım alanları için, özel kültürler ve özel kullanma koşulları için geliştirilen traktörlerdir. Örneğin, seralarda ve meyilli arazilerde kullanılanlar bu tiptir.

Motorlu freze: Tekerleksiz olup beş kilovat güce sahiptir. Tutamak, bükülebilir ve dönebilir.

Tek akslı traktörler: Tutamakların altında ve önde bağlantı olanakları vardır. 10 kW’a kadar güce sahiptir. Çalışma hızları 8–20 km/h kadardır. Tutamaklar dönebilir.

Küçük traktörler: Önde, akslar arasında ve arkada bağlama olanakları vardır. Ağırlıkları 1000 kg kadardır. Güçleri 15 kW’a kadar, iz genişlikleri 1,5 m’ye, akslar arası 2,3 m ye kadardır. Bahçeler için uygundur.

Dar izli traktörler: Bağ ve bahçe işlerinde kullanılır.

Yüksek çatılı traktörler: Akslar arasında başka donanımların bağlanması için yerler vardır.

Tırtıllı traktörler: Tekerlek yerine palet yerleştirilmiş traktörlerdir. Bu şekilde yüksek çekiş özelliği kazanmışlardır.

Birinci Sınıf Toprak İşleme Aletleri

Pulluklar

Toprak işlemede en yaygın kullanılan aletlerdir. Toprağı parçalar, çevirerek döndürür, gevşetir, anız ve yabancı otları toprağa gömer. Ülkemizde en çok askılı pulluklar kullanılmaktadır.

Kürekli pulluk:

Askılı pulluklar: Traktörün hidrolik kollarına bağlanıp askıda tutularak çekilen pulluklardır.

Askılı pullukların faydaları :

Pulluk traktörün arkasına bağlandığı için patinaj önlenir. Traktörün çekiş gücü artar.
Taşınmaları kolaydır. Havada taşındıkları için yıpranmazlar.
Traktörle arasında kısa bağlantı olduğu için sürümde dönüş kolaydır. Yastıkbaşları kısa olur.
Traktör verimini artırır. Zamandan kazanç sağlar.
Çekili pulluklardaki birçok parça bunlarda yoktur.

Askılı pulluklar üç çeşittir.

Kulaklı pulluklar: En çok kullanılan pulluk çeşididir. Gövde ve ayak (sok) sayısı bir ile yirmi arasında değişir. Kulaklı pulluklarda, bağlama kafası, çatı, çapraz mil, muylular, gövde ve uç demiri esas parçaları oluşturur. Ön gövdecik, köşe kesen, gübre gömücü, taş sigortası, kulak uzantısı yardımcı parçalardır.

Pulluk parçalarından uç demirin bağlanması çok önemlidir. Bu bağlantıda iki pay vardır.

Alt kavrama payı: Uç demirinin ucu ile taban demirinin arasındaki boşluğa alt kavrama payı denir. Bu pay az olursa pulluk toprağa batmaz, çok olursa pulluk toprağa dalar, derinlik ayarı güçleşir ve traktör zorlanır.

Yan kavrama payı: Pulluğun gövdesi yan olarak düz bir yere bırakılırsa uç demiri ucunun taban demirinden işlenmemiş tarafa doğru biraz çıkıntılı bağlandığı görülür. Buna yan kavrama denir. Pulluğa yön verir ve dengeli çalışmasını sağlar.

Kulaklı pulluklarda aranılan özellikler şunlardır:

Bağlantı yerlerinde boşluk olmamalıdır.
Pulluğun boyu kısa olmalıdır.
Çapraz mil ve muylular ayarlanabilir olmalıdır.
Bağlama kafası yüksek ve üzerinde 3–5 bağlama deliği bulunmalıdır.
Büyük ve çekilir pulluklarda son gövdede destek tekeri bulunmalıdır.
Pulluk ölçüleri standartlara uygun olmalıdır.

Pulluklar traktöre bağlanırken önce ayarsız alt kol, sonra ayarlı kol, daha sonra üst bağlantı kolu bağlanır. Pulluk traktörden sökülürken ters işlem yapılır. Pulluklar kullanılmadan önce iki ayar yapılır. Bunlardan ilki atölye ayarıdır. İkincisi ise tarla ayarıdır.

Döner kulaklı pulluklar: Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklardır. Özellikleri;

Tarlanın düzgün sürülmesini sağlarlar.
Erozyona engel olur.
Dönüşler kısa olduğundan yakıt ve zaman tasarrufu sağlanır.

Diskli pulluklar: Bu pullukların avantajları şunlardır:

Dönerek çalıştıkları için engellere takılmazlar.
Disk dönerken kendi kendini bilediği için körelme olmaz.
Diskler bombelidir. Bu da darbelere karşı dayanıklılığı artırır.
Diğer pulluklarda uç demir kör ise taban sertliği yapar. Diskli pulluklarda bu söz konusu değildir

Diskli pullukların dezavantajlı tarafları ise;

Kulaklı pulluklar gibi iyi bir devirme ve kapama yapamaz.
Toprağı şerit hâlinde bıraktığı için ağır ve yaş toprakları iyi parçalayamaz.
Kendi kendine toprağa batar. Derinliği artırmak için üzerine ağırlık bağlamak gerekir.

Pullukların bakımı şu şekilde yapılmalıdır:

Pulluklar kapalı ortamlarda tutulmalıdır.
Tahta veya takoz üzerine konulmalıdır.
Kullanılmadıklarında, uç demiri, kulak, taban demiri ve aks başları gres yağı sürülerek muhafaza edilmelidir.
Uç demiri ile ökçe demiri aşınmışsa yenileriyle değiştirilmelidir.
Gevşemiş cıvatalar sıkılmalıdır.
Eğilmiş çatı araları doğrultulmalıdır. Pulluk alınırken traktöre uygunluğu dikkate alınmalıdır.

Çizeller

Son zamanlarda kullanımı artmıştır. Toprağı devirmeden işler. Bu nedenle dipkazan görevini de yapmış olur. Bacak sayısına göre adlandırılır. Özellikle pamuk üreticisi kullanır. Basit bir yapıya sahiptir. Bir çatı üzerine monte edilmiş çizici ayaklardan oluşur. Pulluğa göre iş verimi çok yüksektir. Toprak işleme maliyetini düşürür. Zamandan tasarruf sağlar.

Çizeller:

Dipkazanlar

Toprak, her yıl aynı kalınlıkta işlendiğinde işlenen toprağın 8–10 cm altında su geçirmez bir tabaka oluşur. Bu tabaka suyun toprağın alt katmanlarına sızmasını engeller. Bu durum bitki köklerinin gelişmesine mani olur. Ayrıca bu tabaka toprak erozyonuna neden olur. Bu nedenle toprakta oluşan bu tabakanın aralıklarla kırılması gerekir. Dipkazanlar bu amaçla kullanılır.

Dipkazanın topraktaki etkisi:

Dip kazanların işleyici gövdesi dik ve sağlam bir payandaya bağlı kama biçiminde bir uç demirden oluşur. Dip kazanlar kullanılmadan önce kırılacak tabakanın kalınlığı öğrenilmelidir. Aletin iş genişliği bu kalınlığa göre ayarlanır.

İkinci Sınıf Toprak İşleme Aletleri

Kültivatörler: Toprağı yırtarak kabartmak, parçalamak, havalandırmak, yabancı otları kesip köklerini yüze çıkarmak, mineral gübreleri karıştırmak ve anız bozmak için kullanılır.

Kültivatör:

Tırmıklar: Tarla yüzeyini işler. Tarla yüzeyini kabartıp kaymak tabakasını kırar.
Yabancı otları söker. Tohum yatağının hazırlanmasını sağlar.
Çeşitleri şunlardır:

Dişli tırmıklar
Yaylı tırmıklar
Döner tırmıklar
Diskli tırmıklar

Tırmık:

Her tırmığın farklı şekli vardır. En çok kullanılan diskli tırmıklardır.

Diskli tırmıklar(diskarolar): Toprağı keser, ufalar ve karıştırırlar. Pulluk sürüldükten sonra diskarolar kullanılırsa ağır ve otlu topraklardaki kesekler parçalanır. Ayrıca yabani otları parçalayarak toprağa karışmasına neden olur. Erozyona neden olacak durumlarda kullanılmamalıdır.

Toprak Frezesi: Bu aletin kullanma amaçları şunlardır:

Toprağı kabartır, ufalar ve karıştırır.
Tarla yüzeyindeki otları keser, toprağı homojen olarak karıştırır.
Pullukla işlenmiş toprakları ekime hazır hâle getirir.
Topraktan ikinci ürün alınacaksa toprağın hazırlanmasını sağlar.

Toprak frezesi:

Toprak frezesi traktörle çekilerek kullanılır. Traktörün çekme hızına göre ufalama değişir. Hızlı çekimlerde iri, yavaş çekimlerde ufalama ince olur. Günümüzde toprak frezesi yerine daha üstün nitelikleri olan rototiller kullanılmaktadır.

Merdaneler: Topraktaki kesekler ufalandıktan sonra gevşek olan toprağın bastırılmasında kullanılır. Toprakla tohumun teması bu şekilde sağlanmış olur. Traktöre çekili veya askılı olarak bağlanır.

Merdaneler üç çeşittir:

Düz merdaneler: Toprak yüzeyinin bastırılmasında ve düzeltilmesinde kullanılır. Düz silindir biçimindedir.
Dalgalı merdaneler: Toprağı bastırır, kesekleri ufalar ve yüzeyde ufalanmış toprak örtüsü oluşur.
Dip bastıran merdaneler: Pulluk çizgilerini yok eder, kesekleri ufalar ve tarlayı düzgün hâle getirir.

Sulu tarım yapılan yerlerde fazla bastırmadan toprağı düzeltmek için merdane yerine sürgüler kullanılır.

Merdane: