Tanımı
Bu üretim tekniği bitki üretiminin temelini oluşturur. Özellikle süs bitkilerinin üretim ve yetiştiriciliğinde vegetatif üretim yöntemleri tercih edilir. Vegatatif üretim; çoğaltma kök sürgünü, yaprak, yumru ve rizom gibi vegatatif bitki kısımlarından alınan bitki parçalarıyla yapılan üretim şeklidir. Bu organlardan alınan bir parça, bir tarafı ile yeni bir kök sistemi oluştururken diğer tarafı ile de yeni bir sürgün sistemi oluşturarak yeni bir bitki meydana getirir. Aynı zaman da başka bir bitki parçası (anaç) ile birleşerek yine yeni bir bitki oluşturur. Bazı bitki türlerinde de çimlenme engeli yüzünden çimlenme bir–iki yıl sürebilir. Bunlara bir süre çimlenme engelini giderici işlemler uygulamak gerekli olabilir. Bu durumda bu tür, çelikle daha kolay üretilebilir. Örneğin, ligustrum tohumları böyledir. Bunlar vegatatif yolla kolay ve hızlı bir şekilde üretmeye daha elverişlidir. Ayrıca çelikle üretmede bitki, tohuma göre daha hızlı gelişir ve kısa zamanda satışa hazır olur. Bu nedenle süs bitkileri yetiştiriciliğinde vegatatif üretim daha sık tercih edilir. Vegatatif yolla üretilen her bitki, ana bitkinin bütün genetik özelliklerini taşır; tohumla yetiştirilen bitkiler ise ana ve babadan farklı yepyeni bir kombinasyona sahip olabilir. Tohumdan oluşan yeni bitki, ana bitkiye az benzer veya hiç benzemeyebilir.
Önemi
Üretimi yapılan bitkilerin çoğunda genaratif üretim yöntemi çok fazla kullanılmaz; tohumlarda açılma görülebileceğinden bitkiler genetik özelliklerini kaybetmiş olabilir. Bu, özellikle mutasyon ile elde edilen çeşitlerde söz konusudur. Bu çeşitlerin üretimi için vegatatif üretim yöntemi kullanılması zorunludur.
Diğer taraftan çok sayıda kültür ve süs bitkileri, çimlenme yeteneği düşük olan tohumlar oluşturur. Bu bitkilere örnek olarak Chrysanthemum indioum ( Krizantem) hibritleri ve begonyalar verilebilir. Bu tip bitkiler de vegatatif yöntemlerle üretilmelidir. Pek çok bitkide de vegatatif üreme, yavru bitkilerin, yavru soğanların ve yumruların, toprak üstü stolomların oluşması gibi doğal gelişme devresi içinde kendiliğinden görülür; bunun dışında çoğu bitki, kaybolmuş organlarını ( sürgün veya kök ) yenileyebilir. Bahçeciler ve tarlacılar, bitkilerin bu vegatatif yavru bitki oluşturma veya organları yenileme yeteneklerini kullanarak vegatatif üretimde değişik yöntemler geliştirmişlerdir. Genç bitkilerin kalitesi, anaç bitkilerin özelliklerine ve gelişme faktörlerinin etkisine sıkı sıkıya bağlıdır.
Vegatatif üretimde de başarı aynen generatif üretimde olduğu gibi anaç bitkinin seçimine bağlıdır. Anaç bitki, her şeyden önce sağlıklı olmalı ve aranan özellikleri taşımalıdır. Diğer taraftan anaç bitkilerin bakımlarının eksiksiz olarak yerine getirilmiş olması gerekir. Özelikle ışık yönünden fakir olan aylarda anaçlar özel bakım ister. Anaç bitkiler, anaçlıklarda belirli aralarla gübrelenmelidir.
Vegatatif Üretim Yöntemleri
Çelikle Üretim
Bir bitkinin; gövde, değişikliğe uğramış gövde, yapraklar veya kökler gibi vegatatif organlarının ana bitkiden kesilip uygun çevre koşulları altında başka bir yerde köklendirilmesine çelikleme veya çelikle üretim denir. Köklü birey elde etmek amacıyla bitkilerden kesilen beden parçalarına ise çelik denir. Çeşitli çiçek türlerinin üretiminde, çelikle çoğaltma yöntemi kullanılır. Çelikle köklenebilen çiçek türleri için bu çoğaltma yöntemi çok ucuz, kolay ve basittir. Çelikle üretimde, son araştırmalara göre, alttan ısınan banklarda sisleme sureti ile perlit ortamında en iyi sonuç alınmaktadır. Çelikler bitkilerden alındıkları kısımlara göre sınıflandırılır.
İç mekân süs bitkilerinin çeliklerini köklendirmek için hazırlanmış, mistlemeli, alttan ısıtmalı köklendirme bankı:
Yaprak Çelikleri
Üretim için uygun sürgün ve gövdeye sahip olmayan geniş ayalı, köklenme kabiliyetinde yapraklara sahip, süs bitkilerinde uygulanır.
Sansevieria (Paşa Kılıcı) çiçeklerinin uzun yaprakları 5–8 cm uzunlukta kesilerek, çeliğin 3/4′ ü ortama sokulmak suretiyle çoğaltılır. İki–üç hafta sonra çelik tabanında köklenme ve yavru bitki meydana gelir. Alınan çelik çürüyerek düşer.
Begonia rex çiçeğinin olgun yaprağının ana (büyük) damarları dikey kesilerek yaprak üst yüzeyi köklendirme ortamına yatırılarak sabitlendirilir. Yaprağın ortamla iyi temas etmesini sağlamak için üzerine küçük çakıl taşları konulabilir. İki–üç hafta sonra damarların kesildiği noktalarda yeni bitkiler oluşur.
Afrika menekşesi, peperomia, sinningia gibi çiçekler ise yaprak ayası ve 4-6 cm uzunluğundaki yaprak sapı ile birlikte alınan çeliklerin, yaprak sapları ortama sokularak köklendirilir. Bir süre sonra yaprak sapı tabanından yavru bitkiler gelir.
Yaprak ve Göz Çelikleri
Çelik üzerinde sadece bir yaprak ve göz bulunur. Çelikte bulunan kısa dal parçasının köklenmesi ve yaprak sapının altında bulunan gözün sürmesi ile yeni bitkiler üretilir. Fatsia, hedera, hoya, monstera, scindapsus, syngonium, rhododendron vs. gibi çiçekler bu yöntemle çoğaltılır.
Çelik çeşitleri:
Kök Çelikleri
Çelikler; gelişme periyodu başlamadan önce, köklerin depo maddeleri ile çok zengin olduğu, kış sonu veya erken ilkbaharda alınır. Kökler 3–6 cm uzunlukta da kesilir ve ortam yüzeyine yatırılarak, üzeri 1–1,5 cm toprakla örtülür. Begonya, ful, fuchsia gibi çiçekler bu yöntemle çoğaltılır. Ayrıca, cordyline kazık kökleri birer uyur göz ihtiva edecek şekilde, 1–2 cm parçalara ayrılarak saçak kökleriyle birlikte ortama yerleştirilir. İki–üç hafta sonra uyur gözler de sürer ve böylece yeni bitki oluşur.
Gövde Çelikleri
Bitkilerin veya sürgünlerin büyüme konisi içermeyen parçalarının kesilmesi ile elde edilen çeliklerdir. Çelikler gövde de bulunan gözlerin altından veya üstünden bitki türüne göre değişik büyüklüklerde kesilirler. Kesim yapılırken gözün üzerinden hafif eğimli olarak kesilir. Her parça ileride yeni bitkiyi oluşturacak gözü içermelidir.
Çelikleri alınma zamanlarına göre 3 grupta toplayabiliriz:
Odun çelikleri: kışın yaprağını döken ve her dem yeşil iğne yapraklı türlerde, bitkilerin bir veya iki yıllık sürgünlerinden kış dinlenme periyodu içersinde alınır. Çelikler 10–30 cm boyunda kesilir ve köklenme ortamına dikilir.
Yarı odun çelikleri: Genel olarak her dem yeşil bitkilerin (kamelya, açelya, Atatürk çiçeği, kauçuk vs.) çelikleri yaz aylarında kısmen olgunlaşan yeni sürgünlerden alınır. Çelikler 7–15 cm boyunda hazırlanır. Tepe yaprakları bırakılır, dip yaprakları koparılır ve köklendirme ortamına dikilir.
Yumuşak odun (yeşil-odun) çelikleri: her dem yeşil ve yapraklarını döken bitkilerin (zakkum, küpe vs.) etli ve yumuşak yeni İlkbahar sürgünlerinden alınan çeliklerdir.
Begonya, kalanchoe, sardunya gibi pek çok çiçek bu yöntemle çoğaltılır. Çelikler 6– 12 cm uzunluğunda olmalı ve alt yaprakları alınmalıdır. Otsu çeliklerin erken köklenmeleri için, yüksek nem, alttan ısıtma ve düşük konsantrasyonlarda kimyasal uyarıcı kullanılır.
Lütfen yorum bırakın.