Zirgule’li Hicaz Makamı | Hicaz Ailesi

Durağı: Dügah perdesidir.

Seyri: İnici-çıkıcıdır.

Dizisi: Yerinde Hicaz beşlisine, Hüseyni’de Hicaz dörtlüsünün eklenmesinden meydana gelmiştir. (Hicaz beşlisi + 5. derecede Hicaz dörtlüsü)

Zirgule’li Hicaz makamı dizisi:

Güçlüsü: Hüseyni perdesidir. Üzerinde Hicaz çeşnisi vardır.

Asma Karar Perdeleri: Diğer Hicaz çeşitlerinde olduğu gibi, Rast’ta Nikriz’li, Nim Hicaz ve Dik Kürdi perdelerinde çeşnisiz asma kararlar yapılabilir. Ayrıca Hüseyni’de Hicaz çeşnisi olduğuna göre, Neva perdesinde Nikriz çeşnili asma karar yapılabilir. Bunlardan başka Hicaz ailesindeki makamlarda olduğu gibi, ailenin diğer makamlarına da geçkiler yapılır. Onların yarım kararları bu makamda asma karar perdesi olur. Bunlar; Neva’da Buselik’li ve Rast’lı, Hüseyni’de Uşşak’lı asma kararlardır. (Örnek için bk. Hümayun Makamı ve Hicaz Makamı)

Not: Zirgule’li Hicaz makamı kendi yerinde çok az kullanılmıştır. Buna karşılık şedd’leri olan Şedd-i Araban, Suz-i Dil, Evcara, Zirgule’li Suz’nak makamları çok kullanılmıştır. Elimizde pek az bulunan Zirgule’li Hicaz eserlerde, güçlü üstündeki kısma sadık kalınmadığı görülüyor. Yani Hüseyni perdesindeki Hicaz çeşnisi çoğu defa değiştirilmiştir. Şeddlerinde debu durum göze çarpar. Zirgule’li Hicaz’ın güçlü üstündeki bölgesi, genellikle diğer Hicaz çeşitlerinin üst bölgeleriyle yer değiştirir.

Donanımı: Si için bakiye bemolü, fa için koma diyezi, do ve sol için bakiye diyezi donanıma yazılır. (Fa ve sol diyezler bazen ihmal edilmiştir.)

Perde İsimleri: Dügah, Dik Kürdi, Nim Hicaz, Neva, Hüseyni, Dik Acem, Nim Şehnaz ve Muhayyer’dir.

Yeden’i: 2. çizgideki bakiye diyezli sol, Nim Zirgule perdesidir.

Genişlemesi:
1-) Durak üzerindeki Hicaz beşlisi, simetrik olarak tiz durak üstüne göçürülür.

Zirgule’li Hicaz makamı genişlemesi – 1:

2-) Güçlü hüseyni perdesi üzerindeki Hicaz dörtlüsü, Muhayyer’de bir Buselik beşlisi eklenerek Hüseyni’de Hümayun dizisi olarak uzatılır.

Zirgule’li Hicaz makamı genişlemesi – 2:

3-) Pest taraftan da Hüseyni’deki Hicaz dörtlüsü simetrik olarak Hüseyni Aşiran perdesine göçürülebilir. Bazen de Yegah perdesine Rast beşlisi ile düşülüp genişletilebilir.

Seyir: Güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır. Diziyi meydana getiren çeşnilerde karışık gezindikten sonra, Hüseyni perdesi üzerinde yarım karar yapılır. Bu arada gerekli yerlerde gereken asma kararlar ve Hicaz ailesinin öteki makamlarına da geçkiler gösterilir. Nihayet yine bütün dizide veya istenirse genişlemiş kısımda da dolaşıldıktan sonra Dügah perdesinde, Nim Zirgule perdesini yeden olarak kullanarak, Zirgule’li Hicaz çeşnisi ile tam karar yapılır.