Böğürtlen Üretiminde Kültürel İşlemler | Meyve Yetiştirme

Böğürtlen Bitkisinde Sulama

Böğürtlenden iyi verim alabilmek için sulama önemlidir. Böğürtlen sürekli toprak nemi istediği için sulamaya dikkat edilmelidir. Yağışların yetersiz olduğu dönemlerde sulama, zorunlu olarak yapılmalıdır. Özellikle hasat zamanında daha fazla sulama gerekir.

Az geçirimli topraklarda fazla su birikimi köklerde hastalıklara ve ölümlere sebep olur. Aşırı sulama susuzluk kadar zararlıdır.

Sulama; karık, yağmurlama veya damla sulama şeklinde yapılır. Ancak hasat döneminde yağmurlama sulama yönteminden kaçınılmalıdır.

Böğürtlen Bitkisinde İlaçlama

Böğürtlenlerde en çok görülen hastalıklar: böğürtlen cücelik virüsü, böğürtlen yaprak kıvırcıklığı virüsü, böğürtlen mozaik virüsleri, kök kanseri veya kök uru, kök çürüklüğü ve meyve çürüklüğüdür. Böğürtlen zararlıları ise: akarlar, afitler, tripsler, nematotlar olarak sıralanabilir.

Hastalıkların kontrol altına alınabilmesi için öncelikle enfekte olmuş bitki veya bitki parçaları imha edilmeli, yabancı ot mücadelesinde titizlik gösterilmelidir.

Hastalık ve zararlılar ile mücadeleyi kolaylaştıran diğer yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:

Yurt dışından veya bölge dışından getirilen fidanlar sertifikalı olmalıdır.
Dikilecek yer hastalık ve zararlılardan arındırılmış olmalı, gerekirse ilaçlanarak sterilize edilmelidir.
Bölgede yaygın bir hastalık veya zararlı varsa buna dayanıklı çeşitler seçilmelidir.
Fidanlıklarda her türlü karantina tedbirleri alınmalı, fidanlık yeri birkaç yılda bir değiştirilmeli ve fidanların sürekli sağlık kontrolleri yapılmalıdır.

Hastalık ve zararlı riski olduğunda budama artıkları bahçeden uzaklaştırılmalı ve yok edilmelidir.

Kimyasal mücadele son çare olarak yapılmalıdır. Doğru ilaç, doğru zamanda, gerekli dozda ve tekniğine uygun olarak uygulanmalıdır. Bunun için mutlaka tarımsal kuruluşlardan bilgi alınmalı ve tavsiyelere titizlikle uyulmalıdır.

Bölgede virüs hastalıkları görülmüşse bunların taşınma yolları öğrenilerek gerekli önlemler alınmalıdır. Bahçede bitkiler kontrol edilerek virüs hastalıkları semptomu gösteren bitkiler varsa bunlar derhal imha edilmelidir.

Böğürtlen Bitkisinde Gübreleme

Dikim öncesinde yapılacak toprak tahliline göre uygun gübreleme yapılmalıdır. Ancak analiz yapılmaması durumunda yıllık gübre ihtiyaçları:

4-10 kg/da saf azot karşılığı organik kaynaklı azotlu gübre,
5-7 kg/da saf fosfor karşılığı organik kaynaklı fosforlu gübre,
8-12 kg/da saf potasyum karşılığı organik kaynaklı potasyumlu gübre verilir.

Organik kaynaklı azotlu gübreler, erken ilkbaharda ve meyve gelişimi sırasında olmak üzere iki defada verilir. Azotlu gübreler sulama veya yağış öncesi, bitkilerin kök bölgelerine serpilerek verilmelidir.

Fosforlu ve potasyumlu gübreler, gerektiğinde yılda veya iki yılda bir uygulanır. Uygulama sonbahar kış aylarında organik kaynaklı fosforlu ve potasyumlu gübreler, bitkilerin kök bölgeleri hizalarına, toprağa 20- 30 cm derinliğe gömülerek uygulanır.

Aşırı fosfat uygulamalarından kaçınmalıdır. Toprakta fosfor seviyesinin yüksek olması üzümsü meyvelerde çinko yetersizliğini etkilemektedir. Kümes hayvanları atığı kullanan üreticilerin bu gübrenin fosfat bakımından zengin olduğunu unutmamaları gerekir.

Üzümsü meyveler, tuza en hassas bitkiler grubunda yer alır. Potasyum klorit tuzun doğal kaynağıdır. Bu nedenle potasyum klorit dikim öncesi ve bakım sırasında kullanılmamalıdır. Diğer yandan örtü bitkileri veya malç kullanılıyorsa yıllık ek gübre uygulaması olarak özellikle azot uygulamalarından iyi sonuç alınmaktadır.

Organik tarım üretimde gübrelemede; çiftlik gübresi, kompost, hayvan ürünleri, sebze veya tohum küspesi kullanmaktadır.

Böğürtlen Bitkisinde Budama ve Destek Sağlama

Budama; bitkilerde kesme, eğme ve bağlama işlemlerinin tamamına verilen addır. Doğru uygulama yapılırsa bitkilerin erken meyveye yatmalarım, gelişme, verimlilik ve meyve kalitesinin arttırılmasını, hastalık ve zararlı riskinin azaltılmasını, bu istenilen özelliklerin uzun yıllar devam etmesini sağlar.

Böğürtlen bitkisinde budama:

Budama işi, böğürtlen bitkisini iyi tanıyan, gelişme ve ürün verme karakterini takip edebilen, tercihen deneyimli kişilerce yapılır. Budamadan sonraki dönemlerde yapılan uygulamanın sonuçları gözlemlenerek deneyim kazanılır.

Dikimden önce fidanlara uygulanan kök tuvaleti ve dikimden sonra yapılan tepe kesme işlemlerinden sonra böğürtlen bahçelerinde beş farklı amaçlı budama yapılır:

Şekil budaması
Ürün budaması
Gençleştirme budaması
Yaz budaması
Kış budaması

Şekil budaması: Şekil budaması böğürtlene şekil vermek için yapılır. Şekil budaması yapılırken çit sistemi terbiyesi uygulanır. Fidanlar sıra üzeri hangi aralıklarla dikilirse dikilsin sonuçta bunların arası, her yıl yenilenen sürgünlerle birkaç yıl içinde dolar ve çit şeklini alır. 30- 60 cm enine oluşturulan çit boyunca sürgünler, 10- 20 cm aralıklarla dizilirler.

Yaygın olarak sıra başlarına 1,5- 2,0 m boyunda kuvvetli direkler dikilir. Bunları güçlendirmek için çeşitli destek sistemleri geliştirilmiştir. Bunların malzemesi ahşap, metal veya beton olabilir. Aralarına, 6- 10 m’de bir daha az kuvvetli direkler dikilir. Sıralar boyunca bu direklere tutturulan teller çekilir ve iyice gerdirilir. Farklılıklar bu tellerin çekilmelerinde görülür. En basit sistemde yerden 0,5- 0,6 m. ve 1,0- 1,2 m. yüksekliklerde iki tel çekilir. Bu teller, her biri 0,5- 0,6 m yüksekliklerde birbirini takip eden 3 sırada olabilir.

Çit sisteminde şekil budaması:

Genel olarak sürgünler tek tek ve bütün tellere bağlanırlar. Sürgünleri tellere bağlama işlemi yaz aylarından başlanarak aralıklarla sürdürülmekte ve kış aylarında bitirilmektedir. Bazen de bağlama işleminin tamamı, sonbahar aylarında bir defada yapılmaktadır.

Ürün budaması: Ürün budaması ile meyve verim ve kalitesi doğrudan etkilenir. Ürün budamasını teşkil eden uygulamalar şunlardır:

Bir yıl sonra meyve verecek genç sürgünlerin seçimi,
Diğer sürgünlerin kesilmesi,
Meyve sürgünlerinden uç alma,
Meyve sürgünlerinin derimden sonra kesilmesidir.

Uç alma:

Derim sonrası uç kesme:

Bahçe tesisi sırasında dikilen böğürtlen fidanlarmm kök boğazı ve köklerinden ilkbaharda yeni sürgünler çıkar. Bu genç sürgünler, ilk yıl fidan başına 2- 5 adet olabilir. Bunlar ilkbahar, yaz ve erken sonbahar aylarında büyüyüp gelişirler, geç sonbaharda yaprak dökümü ve kış dinlenmesine girerler. İkinci yıl bunlar yarı odunsu meyve sürgünleridir.

İlkbaharda bunların kök boğazı ve köklerinden yeniden genç sürgünler çıkar. Bu genç sürgünler, gene bütün yıl büyüyüp gelişirken meyve sürgünleri ilkbaharda çiçek açar ve meyve verirler. Yaz ayları sonlarında bu meyve sürgünleri görevlerini tamamlayarak kururlar.

Böğürtlen sürgünlerini destekleme:

Böğürtlen bahçelerinde ürün budaması işlemlerinden birisi de meyve sürgünlerinden uç almadır. Erken ilkbaharda yapılan bu işlemin amacı, sürgün üzerinde meydana gelecek meyve dalcıklarının sayısını azaltmak ve böylece kalan dalcıklardan daha fazla ve daha iri meyve almaktır. Meyve sürgünlerinde uç alma şiddetli (daha aşağıdan) veya hafif (daha yukarıdan) yapılır, gerekmiyorsa hiç yapılmaz.

Sonbahar ürünü veren böğürtlen çeşitlerinde meyveler, o yılın ilkbahar aylarında köklerden çıkan ve normalde gelecek yıl meyve vermeleri gereken sürgünlerde oluşur. Bu meyveler, yılın ikinci ürünü fakat sürgünlerin ilk ürünüdür. Bu sürgünler, gelecek yılın yaz aylarında asıl ürünü vereceklerdir. Sonbahar ürünü veren çeşitlere bazen yanlış olarak “Yediveren” adı da verilir.

Sonbahar ürününün önemli bir ekonomik değer kazandığı koşullarda, bu ürünü daha da arttırmak için asıl üründen vazgeçilir. Bu durumda yıllık sürgünlerden sonbahar ürünü alındıktan sonra bunlar dipten kesilirler, kış aylarında bahçede hiçbir sürgün görülmez. İlkbaharda köklerden gelen genç sürgünler seyreltme yapılarak büyütülür ve aynı yıl sonbahar ürünü alındıktan sonra gene dipten kesilerek atılırlar.

Gençleştirme budaması: Gençleştirme budaması zor ve pahalı bir işlemdir. Böğürtlende gençleştirme budaması yapılmalıdır. Yıllar geçtikçe kök kısmı yaşlanmaya başlar. Yeni dallar azalır. Böylece verimde ve kalite de azalmalar görülür. Böğürtlen bitkileri; çeşide, bahçenin iklim ve toprak özelliklerine, bakım şartlarına bağlı olarak 7.-8. yıllardan itibaren daha az sayıda ve daha zayıf kök sürgünü verebilirler. Bu durumda bahçenin verimliliği ile meyve kalitesi azalır.

Böğürtlenlerin ekonomik ömrü 10- 15 yıldır. Bahçe daha kısa sürede verimden düşerse gençleştirme budaması yapılarak ömür uzatılabilir. Bunun için kış aylarında sürgünlerin kök bölgeleri açılarak daha önceki yıllar kesilen yaşlı sürgünlerin kök boğazları ve yaşlı kökler kesilip atılır. Aynı yıl kuvvetli genç sürgünler oluşarak daha sonraki yıllarda, verimlilik ve kalite artışı sağlanır.

Dikim budaması: Dikimden hemen sonra fidanlar, 20- 30 cm yüksekliğinde kesilirler. İlkbaharda 2- 3 veya 4 adet kuvvetli gelişen dip sürgünler bırakılır, diğerleri dipten çıkarılır. Ayıklama yaparken bırakılan dallar arasında en az 2025 cm kadar mesafe bırakılmalıdır.

Dikim budaması:

Kış Budaması: Böğürtlen taç kısımları ve 2 yıllık toprakaltı kök kısımları ile çok yıllık bir bitkidir. Bırakılan çubuklar birinci yıl olgunlaşır, ikinci yıl meyve verdikten sonra kururlar. Bu dallar hasattan sonra veya sonbaharda toprak yüzeyine yakın bir yerden kesilip tellerden temizlenmelidir. Kök dibinden çıkan yeni sürgünlerden ertesi yıl için her kümede en kuvvetli gelişen 3- 4 yeni sürgün bırakılarak diğerleri temizlenirler. Kıs budaması için en uygun zaman sonbahar veya ilkbahar başıdır.

Kış budaması:

Budama işlemi oldukça basittir. Çünkü bitkinin tüm toprak üstü kısmı yaklaşan kışa doğru kesilerek uzaklaştırılır. Takip eden ilkbaharda yeni sürgünler gelişirler. Ancak bunlar zayıf ve incedir.

Yaz Budaması: Yazın tepe alma yapıldığı gibi, fazla dalların da ayıklanması gerekmektedir. Çok sıcak aylarda tepe alma sakıncalıdır. Zayıf ve yere yakın dallar kesilir. Genel olarak iri meyveler, kuvvetli dallarda 15 cm uzunluğundaki meyve dalcıklarında olur. Bu nedenle budama yaparken bu özellik göz önünde bulundurulmalıdır.

O halde budama yapılırken fazladan oluşan koltukların bir kısmını temizleyip meyve dalcıklarını kuvvetlendirmek gerekir. Budama ile meyve sayısı biraz azalır ancak meyve irileşip kalite yükseldiği için pazar değeri artar.

Böğürtlen Üretiminde Yardımcı Kültürel İşlemler

Kış aylarında şiddetli don olaylarının görüldüğü yerlerde dayanıklı çeşitler seçilmelidir.
İlkbahar geç donları için kuzey yöney seçilmelidir.
Yaz aylarının sıcak ve kurak geçtiği yörelerde daha sık sulama yapılmalıdır.
Şiddetli rüzgâr görülen yerlerde rüzgâr kıran ve sıralar, rüzgâr yönünde tesis edilmelidir.
Organik maddece fakir olan topraklarda yeşil gübre ve çiftlik gübresi uygulaması yapılmalıdır.
Ağır bünyeli topraklar için drenaj kanalları açılmalıdır.
Çok eğimli yerlerde de teraslama yapılarak böğürtlen yetiştiriciliği yapılabilir.

İlginizi Çekebilir!